فرضیه چهارم:
درس عملیات کشاورزی برای دانشجویان رشته کشاورزی در دانشگاه آزاد اثربخش بوده است.

فرضیه پنجم:
بین علاقه دانشجویان به رشته و اثربخشی درس عملیات رابطه معنی داری وجود دارد.

فرضیه ششم:
بین سن، معدل دیپلم، معدل دانشگاه، تعداد واحد گذرانده با اثربخشی درس عملیات کشاورزی رابطه معنادار وجود دارد.

فرضیه هفتم:
بین دیدگاه پاسخگویان در باره اثربخشی درس عملیات کشاورزی بر حسب جنسیت تفاوت های معنی داری وجود دارد.

فرضیه هشتم:
بین دیدگاه پاسخگویان در باره اثربخشی درس عملیات کشاورزی بر حسب علاقه به کشاورزی تفاوت معنی داری وجود دارد.

فرضیه نهم:
بین دیدگاه پاسخگویان در باره اثربخشی درس عملیات کشاورزی بر حسب محل سکونت تفاوت معنی دار وجود دارد.

فرضیه دهم:
بین دیدگاه پاسخگویان در باره اثربخشی درس عملیات بر حسب بومی و غیربومی بودن تفاوت های معنی دار وجود دارد.

فرضیه یازدهم:
بین دیدگاه پاسخگویان در باره اثربخشی درس عملیات بر حسب سابقه کار کشاورزی قبل دانشگاه تفاوت معنی داری وجود دارد.

فرضیه دوازدهم:
بین دیدگاه پاسخگویان در باره اثربخشی درس عملیات بر حسب اشتغال به کشاورزی در کنار تحصیل تفاوت معنی دار وجود دارد.

فرضیه سیزدهم
بین دیدگاه پاسخگویان در باره اثربخشی درس عملیات بر حسب سن آنها تفاوت معنی داری وجود دارد.

فرضیه چهاردهم:
بین دیدگاه پاسخگویان در باره اثربخشی درس عملیات بر حسب نوع رشته تحصیلی دبیرستان تفاوت معنی داری وجود دارد.

فرضیه پانزدهم:
بین دیدگاه پاسخگویان در باره اثربخشی درس عملیات بر حسب نوع رشته تحصیلی دانشگاه تفاوت معنی داری وجود دارد.

فصل چهارم
یافته های پژوهش
۴-۱-مقدمه
پس از بیان اهداف و سؤالات پژوهش (فصل اول)، مرور مبانی نظریه و پیشینه پژوهش (فصل دوم) و بیان روش پژوهش (فصل سوم)، اکنون در این فصل یافته‌های پژوهش، به صورت توصیفی و تحلیلی ارائه شده است. این فصل شامل دو بخش می‌باشد. در بخش اول، اطلاعات توصیفی متغیرهای جمعیت‌شناختی به صورت جداول و نمودارهای توزیع فراوانی ارائه شده است. در بخش دوم نیز یافته‌های مربوط به سؤالات پژوهش ارائه گردیده است. به‌طور واضح‌تر در این فصل ابتدا توزیع فراوانی افراد نمونه بر حسب متغیرهای جنسیت، سن، محل سکونت ، بومی و غیر بومی بودن، رشته تحصیلی دبیرستان ، اولویت انتخاب رشته کشاورزی در کنکور ، معدل دیپلم ، معدل کارشناسی، تعداد واحد گذرانده ، محل تولد ، گرایش تحصیلی دانشگاهی، نوع دانشگاه ، شغل پدر، شغل مادر ، سابقه کار کشاورزی واشتغال به کار کشاورزی در کنار تحصیل به صورت جدول و نمودار ارائه شده و در بخش آمار استنباطی نیز، یافته‌های مربوط به سؤالات پژوهشی ارائه و مورد بررسی قرار گرفته است.
بخش اول: ارائه یافته‌های توصیفی
۴-۲- توزیع فراوانی افراد نمونه بر حسب متغیرهای جمعیتشناختی
به منظور ارائه دیدگاهی مناسب در مورد ویژگی‌های افراد مورد مطالعه، در این قسمت توزیع فراوانی افراد نمونه بر حسب برخی متغیرهای جمعیت‌شناختی ارائه گردیده است. همچنین به منظور مقایسه بهتر چگونگی توزیع افراد مورد مطالعه، علاوه بر بیان تعداد افراد بر حسب متغیرهای جمعیت‌شناختی، این ارقام به صورت درصدی نیز بیان شده است. نهایتاً نمودارهای مربوط به توزیع افراد نیز در زیر جدول مربوط به آن آمده است تا از این طریق دیدگاه کلی و مقایسه قابل فهم‌تری را به تصویر بکشد.
۴-۲-۱-توزیع فروانی افراد نمونه بر حسب جنسیت
جدول ۴-۱: توزیع فروانی افراد نمونه بر حسب جنسیت

• هزینه‏ های کنترل کیفیت

هزینه‏ های شکست
این نوع هزینه‏ های کیفیت شامل دو گروه هزینه‏ های شکست داخلی و هزینه‏ های شکست خارجی هست که هرکدام شامل زیرگروه‌هایی می‏باشند.
هزینه‏ های شکست داخلی
این هزینه‏ ها شامل ایرادهایی هستند که در مراحل مختلف پیش از تحویل کالا به مشتری بروز می‏کنند و بازرسان به روش‏های مختلف از قبیل بازرسی و آزمایش توسط کارکنان واحد کنترل کیفیت خود یا بازرسان خارجی به این عیوب پی می‌برد و در جهت حذف آن‌ها گام برمی‏دارد. زیرگروه‌های تشکیل‌دهنده‌ی این گروه عبارت‌اند از:

• هزینه‏ های دورریز و اسقاطی

• هزینه‏ های تعمیر و دوباره‏کاری محصولات تولیدی شرکت

• هزینه‏ های تحلیل شکست

• هزینه‏ های تعمیر و اصلاح اقلام معیوب دریافتی

• هزینه‏ های ناشی از نگهداری نامناسب مواد اولیه

• هزینه‏ های آزمایش مجدد اقلام اصلاح‌شده

• هزینه‏ های درجه‌بندی کیفیت محصولان زیر سطح قابل‌قبول

هزینه‏ های شکست خارجی
این گروه هزینه‏هایی را در برمی‌گیرد که پس از دریافت محصول توسط مشتری ایجاد می‌شوند و تا بیش از به‏کارگیری محصول توسط مشتری، مشخص و کشف نشده‏اند. عناصر این گروه از هزینه‏ ها عبارت‌اند از:

• هزینه‏ های ضمانت

• هزینه‏ های برگشت محصول توسط مشتری و شکایات مشتریان

• هزینه‏ های اصلاح محصولات در دست مشتریان

• هزینه‏ های حل مشکلات

• هزینه‏ های از دست دادن اعتبار

جوران در سال ۱۹۶۳ تعادل میان مجموع هزینه‏ های پیشگیری و ارزیابی از یک‌سو و مجموع هزینه‏ های شکست داخلی و خارجی را از سوی دیگر به‌صورت شفاهی بیان نمود. فرض اساسی در مدل او این است که سرمایه‌گذاری روی فعالیت‏های پیشگیرانه باعث کاهش در هزینه‏ های شکست خواهد شد. هدف اصلی در سیستم هزینه‏ی کیفیت، یافتن سطحی از کیفیت است که مجموع هزینه‏ های کیفیت را حداقل نماید. [۸]
این مدل توسط انجمن کنترل کیفیت آمریکا (۱۹۷۰,ASQC) و استاندارد بریتانیایی موردپذیرش گرفت و اغلب شرکت‏هایی که هزینه‏ی کیفیت را به کار می‌گیرند، این مدل را مورداستفاده قرار می‌دهند.
بیان کلاسیک اشاره‌ شده در بالا این نکته را در بردارد که یک سطح بهینه‏ای از کیفیت وجود دارد که هزینه‏ی ناشی از سطح کیفیتی بالاتر از آن، از منافع و سودهایی ناشی از آن بیشتر خواهد بود. البته این ایده نیز اغلب به چالش کشیده می‌شود. بحث دیگری که در این زمینه وجود دارد این است که هیچ سطح اقتصادی از کیفیت وجود ندارد یعنی هر سرمایه‏گذاری روی پیشگیری همیشه می‌تواند توجیه اقتصادی داشته باشد و سطح بهینه از کیفیت در حقیقت سطح نقص صفر است. منابعی که به آن‌ها اشاره‌شده به دو دیدگاه از سطح اقتصادی کیفیت رسیده‌اند که در شکل (۵) نمایش داده‌شده است. شکل سمت چپ که دیدگاه کلاسیک هزینه‏ی کیفیت را مطرح می‌کند بر لزوم سطحی بهینه برای کل هزینه‏ های کیفیت تکیه دارد درحالی‌که شکل سمت راست یا همان دیدگاه مدرن به این نکته اشاره دارد که سطح کیفیتی یا نقص صفر، همان سطح بهینه‏ی هزینه‏ های کیفیت از دیدگاه اقتصادی خواهد بود.

شکل ‏۳‑۱- سطح بهینه‏ای از کیفیت [۸]
در این پایان‏ نامه، از دیدگاه کلاسیک برای بیان هزینه‏ های کیفیت زنجیره‏ی تأمین پیشنهادی استفاده‌شده است. همچنین، هزینه‏ های شکست داخلی و خارجی با یکدیگر تلفیق‌شده و مجموع هزینه‏ های شکست را به‌طورکلی تشکیل می‏دهند؛ بنابراین، در این پایان‏ نامه، هزینه‏ های کیفیت تولیدکننده شامل سه دسته هزینه‏ های پیشگیری، بازرسی و شکست خواهد بود که به طریق کلاسیک با یکدیگر درتعاملند.
هزینه‏ی کیفیت تأمین‌کنندگان
یکی از کاربردهای موفقیت‌آمیز هزینه‏ی کیفیت، ارزیابی تأمین ‏کنندگان می‌باشد که برای سال‏های زیادی توسط یکی از تولیدکنندگان محصولات الکترونیکی مورداستفاده قرارگرفته است. اگرچه از منظر تئوری این سیستم بدون ایراد نیست، اما توانمندی و قابلیت کاربرد خود را در بهبود کیفیت تأمین ‏کنندگان به اثبات رسانده است و یک مثال برجسته از یک رویکرد علمی هست. درواقع، این شرکت از یک سیستم دوگانه ارزیابی تأمین ‏کنندگان استفاده می‏کند که یک بخش از این سیستم و تحلیل آن بسیار قدیمی بوده و منسوخ‌شده است، در اینجا موردبحث قرار نمی‏گیرد. بااین‌وجود، قسمت دوم این سیستم، عملکرد هزینه‏ی کیفیت تأمین ‏کنندگان را برای هرکدام از تأمین ‏کنندگان ارزیابی می‏کند که از این شاخص بر اساس فرمول زیر تبعیت می‌کند:
سیاست زنجیره‏ی تأمین پیشنهادی را در این پایان‏ نامه بر این اصل استوار است که هزینه‏ های ذیل را به‌عنوان هزینه‏ های کیفیت تأمین ‏کنندگان در نظر می‏گیرد:

• هزینه‏ی بازرسی مواد اولیه

• هزینه‏ی مستندسازی و ارجاع مواد خام معیوب

• هزینه‏ی بررسی شکایت از تأمین ‏کنندگان

هزینه‏ی بازرسی مواد اولیه شامل حقوق و دستمزد کارکنانی هست که به بازرسی و بررسی مواد اولیه می‏پردازند تا از ورود مواد خام معیوب به خط تولید جلوگیری نمایند. هزینه‏ی مستندسازی و ارجاع مواد خام معیوب شامل حقوق و دستمزد کارکنانی می‏باشد که پس از بازرسی مواد خام و تفکیک مواد خام سالم و معیوب به مستندسازی آن‌ها می‏پردازند و سپس مواد خام معیوب را به تأمین ‏کنندگان برمی‏گردانند که در اینجا زنجیره، هزینه‏ی حمل‌ونقل مواد خام به تأمین‏کننده را متحمل می‌شود. هزینه‏ی بررسی شکایت از تأمین ‏کنندگان زمانی رخ می‏دهد که تعدادی از کارکنان به شکایت از مواد خام معیوب دریافتی از تأمین ‏کنندگان می‏پردازد و هزینه‏ای برای پرداختن حقوق و دستمزد کارکنانی که اقدامات مربوط به شکایت را پیگیری می‏ نمایند، متحمل می‏شوند.
همه هزینه‏ های فوق با یکدیگر جمع شده و هزینه‏ی کیفیت تأمین ‏کنندگان را تشکیل می‏دهند. هزینه‏ی مواد خام خریداری‌شده نیز موردمحاسبه قرار می‏گیرند و سپس شاخص QCPI به دست می‌آید.
همان‌طور که قبلاً ذکر شد، این شاخص جهت ارزیابی تأمین ‏کنندگان مورداستفاده قرار می‌گیرد و برای همه تأمین‏کنندگانی که مواد خام را برای یک تولیدکننده عرضه می‏کنند، محاسبه می‏گردد. هرچقدر که مقدار این شاخص کمتر باشد، نشان‏دهنده‏ی عملکرد بهتر تأمین‏کننده و قرار گرفتن او در جایگاه بالاتر است زیرا عدد کم به‌دست‌آمده برای این شاخص بیانگر این مطلب است که میزان مواد خام معیوب ارسالی از تأمین‏کننده بسیار کم هست و همچنین تولیدکننده از مواد خامی که توسط تأمین‌کننده عرضه می‌شود راضی می‏باشد و درنتیجه هزینه شکایتی نیز پرداخت نمی‏شود.
در این پایان‏ نامه، از هزینه‏ های گفته‌شده در بالا، به‌عنوان هزینه‏ های کیفیت تأمین‌کنندگان استفاده‌شده است که در بخش توصیف مدل به‌طور کامل تشریح می‌گردد.
تکنیک نیل به مقصد
تکنیک نیل به مقصد، یکی از تکنیک‏های تصمیم‌گیری چندهدفه می‏باشد که اطلاعات ترجیحی تصمیم‌گیرنده قبل از حل مدل گرفته می‌شود. این روش، نیازمند آن است که تصمیم‌گیرنده بردار مقاصد ونیز بردار وزن وابسته به سطح دسترسی به این مقاصد را ارائه نماید. در این روش، جواب بهینه‏ی این تکنیک که همان جواب بهینه‏ی این تکنیک که همان جواب بهینه‏ی پارتویی مدل اصلی می‏باشد به‌شدت به بردار مقصد و بردار وزن داده‌شده توسط تصمیم‌گیرنده حساس می‏باشد.
فرض می‌شود که مدل اصلی دارای k تابع هدف ماکزیمم سازی می‏باشد، یعنی

معادله ‏۳‑۱

مدل مورد استفاده در پژوهش حاضر مدل مضربی CCR ورودی محور می باشد که در فصل دوم نیز به چیستی آن اشاره شد. لذا فرمول مورد استفاده از آن بصورت زیر است:
.
مدل (۲) مدل مضربی CCR ورودی محور
تعدادواحدهای مورد بررسی درسنجش با مجموع تعدادورودی ها وخروجی ها باید از رابطه زیر پیروی کند:
(تعداد خروجی ها + تعداد ورودیها) ۳ ≤ تعداد واحدهای مورد ارزیابی
(تعداد خروجی ها )* (تعداد ورودیها) ۲ ≤ تعداد واحدهای مورد ارزیابی
دراین پژوهش این نکته به نحو مناسبی رعایت شده است.
۳-۵-۲) تعیین و تبیین شاخص‌ها
شاید مهم‌ترین بحث در مدل‌های مختلف تجزیه و تحلیل عملکرد واحدهای مختلف سازمانی و یا به طور خاص شعب مختلف یک سازمان، تعیین شاخص‌های مورد نیاز است که در این پژوهش شامل داده‌ها و ستاده‌های واحدهای مختلف شعب سازمان تامین اجتماعی است که عبارتند از:
داده‌ها:

• • نیروی انسانی

• • فضای فیزیکی (مساحت زیر بنای شعب)

ستاده‌ها:

• • درصد ارسال لیست حق بیمه به کارگاه فعال

• • نسبت آراء تائید شده صادره به پرونده های رسیدگی شده هیئت بدوی تشخیص مطالبات

• • نسبت وصولی حق بیمه به بودجه مصوب ابلاغی

• • نسبت پرونده های مختومه به کلاسه فعال اجراییات

• • نسبت بیمه صاحبان حرف مشاغل آزاد، اختیاری و خاص به کادر واحد بیمه شدگان شعب

۴-۱) مقدمه
یکی از مهم ترین نیازها در تامین اهداف چشم انداز ۱۴۰۴ و همچنین در راستای اصلاح الگوی مصرف، افزایش کارآیى سازمانی در کلیه سطوح است. با توجه به پیچیدگی کار سازمان تامین اجتماعی و ستادههاى متعدد واحدهای مختلف این گونه سازمانها، در بررسی کارآیى و ارزیابی عملکرد آن تلاش شد تا با توجه برترین خروجی این نهاد مورد توجه قرار بگیرد. بعد از مرحله انتخاب ورودی و خروجی های مورد بررسی یکی از مهمترین اصول در ارزیابی عملکرد واحد های اقتصادی انتخاب درست مدل ارزیابی می باشد. لذا بنا به اهمیت موضوع، در بخش اول این فصل، ابتدا مدل استفاده شده در این تحقیق را بیان داشته وسپس نهاده ها وستاده های دخیل در کارایی شعب را معرفی شد.
در بخش دوم، نتایج حاصل از تخمین کارایی شعب سازمان تامین اجتماعی استان با بهره گرفتن از الگوی DEA که از جمله روش های تکنیک تصمیم گیری چند معیاره می باشد و از طریق از نرم افزار DEAMaster مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است ارائه گردید.
۴-۲) ساماندهی داده ها و اطلاعات
سازمان تأمین اجتماعی دارای وظایف عمده در دو بخش بیمه ای و درمانی می باشد که برای اجرای وظایف خود دارای تشکیلات مرکزی و واحدها، شعب و نمایندگی‌ها و مراکز درمانی و بیمارستانی، کلینیک، پلی کلینیک و دی کلینیک در تهران و شهرستانها می باشد.

در این پژوهش براساس مشاهدات تجربی مربوط به ۲۱ شعبه سازمان تامین اجتماعی استان گیلان به ارزیابی عملکرد میپردازیم. برای این کار می بایست متغییرهای ورودی و خروجی تعیین شود. از این رو ابتدا شاخص های سازمان تامین اجتماعی که برخی به عنوان ورودی و برخی به عنوان خروجی در نظر گرفته شده اند مورد اشاره قرار می گیرند.
داده ها:

• • نیروی انسانی

• • فضای فیزیکی (مساحت زیر بنای شعب)

ستاده‌ها:

• • درصد ارسال لیست حق بیمه به کارگاه فعال

• • کارگاه: محلی است که بیمه شده به دستور کارفرما یا نماینده او در آنجا کار می کند.

• • حق بیمه: عبارت است از وجوهی که به حکم قانون و برای استفاده از مزایای موضوع آن به سازمان پرداخت می شود.

• • لیست حق بیمه: صورت اسامی بیمه شده ویا بیمه شدگان کارگاه میباشد که در لیست مذکور کارفرما حقوق و مزایای مشمول کسر حق بیمه، کارکنان را درج وبه سازمان ارسال می نماید.

کارگاه فعال: شامل:
۱- پرونده کارگاههایی که کارفرمایان مربوطه لیست وحق بیمه ارسال وپرداخت می نمایند .
۲- پرونده کارگاههایی که به موجب گزارشات بازرسین سازمان ویا حسابرسی از دفاتر قانونی آنها ،دارای بیمه شده میباشند.
۳- پرونده قراردادهای پیمانکاری ومهندسین مشاور

• • نسبت آراء تائید شده صادره به پرونده های رسیدگی شده هیئت بدوی تشخیص مطالبات

• • اعلام بدهی حق بیمه

در مواردیکه حسب محتویات پرونده کارگاه ،کارفرما برای یک دوره مورد محاسبه ،مبالغی به سازمان بدهکارگرددباصدوراعلامیه بدهی حق بیمه به وی ابلاغ می شود.

۲-۱٫ بیان مساله
اختلالات خوردن در دهه های اخیر یکی از رایج ترین اختلالات روانی (روجا^[۳۵]و همکاران، ۲۰۰۳) و یکی از شایع ترین اختلالات در بین نوجوانان و جوانان محصل می­باشد به طوریکه که انواع اختلالات خوردن در۴ درصد نوجوانان و جوانان دانش ­آموز گزارش شده است(سادوک سادوک،۱۳۹۰). یکی از گروه ­های در معرض خطر این بیماری­گروه دختران ۲۵-۱۴سال است. در نوجوانان دختر اختلالات خوردن شایع­ترین بیماری­ها بعد از بیماری­هایی چون چاقی و آسم تعریف شده اند (گولدن^[۳۶]،۲۰۰۳). حدس زده می شود که بی اشتهایی عصبی در ۵/۰ تا ۱ درصد دختران نوجوان روی می دهد و شیوع آن ۱۰ تا ۲۰ برابر در دخترها بیشتر از پسرها است( انجمن ملی اختلال خوردن،۲۰۰۵؛ به نقل از رجبی و حسینی، ۱۳۹۲). حال آنکه پر اشتهایی روانی شایع تر از بی اشتهایی روانی است و تخمین های شیوع پراشتهایی روانی بین ۱ تا ۳ درصد در زن­های جوان است(رجبی و حسینی،۱۳۹۲).
این اختلالات اختلالهای روانشناختی هستند که با نگرانی بیمارگونه در مورد شکل بدن، خوردن و وزن مشخص گردیده است(پیتیرنی^[۳۷] ،کاستلینی^[۳۸]، ریکا^[۳۹]،پولیتو^[۴۰]، پاپی^[۴۱]،فاراولی^[۴۲]، ۲۰۱۱) و با افکار و رفتارهای خطرناک کنترل وزن شناخته می شوند(ویسلبرگ^[۴۳]،گونزالز ^[۴۴]و فیشر^[۴۵]،۲۰۱۱)،که اغلب در طول نوجوانی شروع شده و تغییر رفتار راجع به خوردن و وزن منجر به مشکلات جسمی و نیز روانی اجتماعی می­ شود(سادوک سادوک،۱۳۹۰).
در راهنمای آماری و تشخیصی اختلالات روانی(۲۰۱۳) این اختلالات، تحت عنوان اختلالات تغذیه و خوردن نام گذاری شده اند. هرزه‌خواری، اختلال نشخوار، بی‌اشتهایی عصبی و پراشتهایی عصبی از مهم‌ترین اختلالات این طبقه هستند. پرخوری نیز یه عنوان یک تشخیص قابل کدگذاری در این طبقه قرار می­گیرد.(راهنمای اماری و تشخیصی اختلالات روانی،۲۰۱۳).البته چاقی علی رغم خطر مرگ و میر بالا در مجموعه اختلالات خوردن قرار نمیگرد(جاکیومنت و همکاران۲۰۱۱ به نقل از گونارد^[۴۶]،۲۰۱۲).
اختلالات خوردن در طول زندگی رخ می دهد و با اختلالاتی هم چون افسردگی اساسی(پناس-لیدو^[۴۷] و همکاران،۲۰۰۹) اختلال وسواس فکری-عملی(جیمنز مورکیا^[۴۸] و همکاران،۲۰۰۷) اختلالات اضطراب(پنلو^[۴۹] و همکاران،۲۰۱۰) اختلال سومصرف مواد(روت^[۵۰] و همکاران۲۰۱۲) و اختلال شخصیت(اگورا^[۵۱] و همکاران،۲۰۱۲) همبودی دارد.
از جمله اختلالات مهم این گروه بی اشتهایی عصبی و پر اشتهایی می­باشد که در کتابچه تشخیصی و آماری اختلالات روانی ویرایش پنجم (DSM-V ) بی­اشتهایی عصبی،اختلالی تعریف شده است که در آن فرد از حفظ حداقل وزن طبیعی امتناع می­ کند، شدیدا از افزایش وزن خود می­ترسد و به میزان زیادی در مورد بدن خود و شکل آن برداشت­های اشتباهی دارد (راهنمای اماری و تشخیصی اختلالات روانی،۲۰۱۳).
دسته دیگر اختلالات خوردن پر­اشتهایی عصبی می­باشد که مشخصه آن استفاده از روش­های نا­متناسب جلوگیری از افزایش وزن است. مزاحمت اجتماعی یا ناراحتی جسمانی پرخوری را خاتمه می دهد و اغلب پس از خاتمه پرخوری شخص دچار احساس گناه، افسردگی یا نفرت از خود می­ شود. پراشتهایی عصبی شایع­تر از بی­اشتهایی عصبی است. تخمین­های شیوع این اختلال ۲ تا ۴ درصد در زن­های جوان است (سادوک و سادوک،۱۳۹۰). میزان مرگ و میر این اختلال۵۶/۰ درصد در هر سال است(بولیک و همکاران،۲۰۰۸؛ به نقل از فورکانو^[۵۲] و همکاران،۲۰۱۱)؛ و شیوع تلاش های خود کشی در این گروه افراد ۵۶/۸ درصد می باشد.(فورکانو و همکاران، ۲۰۱۱).
پرخوری نیز از دیگر طبقات مهم این گروه می باشد. ویژگی اصلی این اختلال دوره های مکرر پرخوری است که این دوره­ها به صورت خوردن در مدت زمان مجزا با مقدار غذایی که قطعا بیشتر از میزانی است که اغلب افراد در زمان مشابه و تحت شرایط مشابه می خورند(سید محمدی،۲۰۱۳). رایج ترین پیشایند آن عاطفه منفی است. راه اندازهای دیگر عبارتند از عوامل استرس زای میان فردی،محدودیت غذایی،احساسات منفی در ارتباط با وزن ،شکل بدن ،غذا و بی حوصلگی(سید محمدی،۲۰۱۳). این دسته از اختلالات باعث ایجاد اشکال در سلامت جسمی و عملکرد روانی می­شوند و کیفیت زندگی فرد مبتلا را مختل می­ کنند و همچنین ممکن است سبب افزایش مرگ و میر شوند. علت اصلی این اختلالات هنوز به خوبی شناخته نشده است و درمان آن­ها مشکل است(ماترز و همکاران، ۲۰۰۰؛ به نقل از استریگل- مور و بولینگ، ۲۰۰۷)
سبب شناسی اختلالات خوردن عوامل متعدد زیست شناختی، روان پویشی، روان شناختی و محیطی را در این اختلال دخیل می داند(سادوک ،سادوک،۱۳۹۰). پژوهش ها درمورد سبب شناسی و علل زمینه ساز علایم اختلالهای خوردن به عوامل مختلفی از قبیل عوامل فرهنگی و اجتماعی،تعاملات خانوادگی،عوامل زیست شناختی و روان شناختی اشاره می کند(ویلیامسون،استوارت، مارتین،۲۰۰۴). از این رو به نظر می رسد که عوامل روانشناختی یکی از پیشایندهای مهم این اختلال باشد و هیجان ها، شناخت ها و دفاع ها فرایندهای اصیل روان شناختی هستند که این متغیرهای پیچیده و چند وجهی روابط در هم تنیده ای با هم دارند و ممکن است پایه ای برای این اختلال باشند(بشارت و همکاران،۱۳۹۳).

نظریه­ های شناختی-رفتاری اختلالات خوردن بر نقش نگرش­ها و باور­های مربوط به وزن، شکل و خوردن در شکل­ گیری و تداوم اختلالات خوردن و علایم آن تاکید می­ کنند. این باور­ها عموما در افکار خود­آیند مربوط به وزن، شکل و خوردن منعکس می‌شوند(سادوک و سادوک،۱۳۹۱). رز،کوپر و ترنر(۲۰۰۶) اهمیت این باور­ها را در بروز اختلالات خوردن تصدیق می­ کنند.به هر حال وجود افکار خود­ایند منفی و باور­های نا­مطلوب مربوط به شکل و وزن ممکن است توضیحات شناختی مناسبی برای اختلال خوردن فراهم کنند(رز و همکاران،۲۰۰۶).از طرفی والر،دیکسون و اوهانیون (۲۰۰۲) بیان می کنند: مدل­های شناختی- رفتاری بر الگوهای ناسازگار تفکر(افکار خودآیند منفی و تصورات ناکارآمد) خاص مبتلایان به اختلال خوردن متمرکزند و بسیاری از مطالعات نشان داده اند که چنین بیمارانی اغلب دارای شناخت­های ناکارآمد و باورهای ناسازگار هسته­ای هستند که مستقیما به غذا، وزن و شکل مربوط نمی باشد.
باور­های اختلال خوردن نوعی باور یا طرحواره خاص اختلال خوردن است. یکی از ویژگی های اختلال خوردن تفکر و رفتار بر اساس یک طرحواره غالب و بنیادی می­باشد(شایقیان،۱۳۸۸). باورها در سطوح طرحواره­ها نقش مهمی در اختلالات خوردن ایفا می­ کنند خصوصا آنکه خود سبب تعمیم طرحواره­های گذشته می­شوند و طرحواره­های مشابه را سازمان می­ دهند. باورها و طرحواره­های مربوط به وزن خود آسیب شناسی خاص اختلالات خوردن را نشان می­ دهند (شایقیان و همکاران، ۱۳۸۸). برای مثال بیمار مبتلا به بی اشتهایی عصبی علی رغم باور اصلی نقص و شکست اغلب بر فعالیت های کمال گرایی اصرار دارند(لاک و همکاران، ۲۰۰۶)؛ اختلال خوردن ممکن است در پاسخ به طرحواره عدم کنترل شخصی و شکست در رسیدن به هدف (تلاش برای کنترل مرگ خود )رخ دهد و بیماران مبتلا به بی اشتهایی عصبی علی رغم باورهای اصلی نقص و شکست اغلب بر فعالیت-های بیشتر و کمال گرایی اصرار دارند(شایقیان و وفایی،۱۳۸۸).
شواهد نشان می دهد که فرایند­های طرحواره نقشی در اختلال خوردن ایفا می کنند. بعضی تایید­های هیجانی و شناختی نیز بر باورهای هسته­ای و خود­باورهای منفی متمرکز هستند (کوپر وهمکاران، ۱۹۹۷). یانگ معتقد است هر کدام از علایم آسیب شناسی روانی با یک یا تعداد بیشتری از طرحواره­های اولیه مرتبط است (دیلاتره و همکاران، ۲۰۰۴). مولودی و همکاران (۱۳۸۸) در تحقیق خود این نتیجه رسیدند که افراد چاق مبتلا به پرخوری در مقایسه با افراد چاق فاقد اختلال پرخوری در طرحواره های رهاشدگی /بی ثباتی ،محرومیت هیجانی ،خویشتنداری وخودانظباطی ناکافی به طور معناداری نمرات بیشتر کسب کردند.برخی تحقیقات گویای آن است که دختران مبتلا به بی­اشتهایی عصبی و دختران چاق خود­باوری­های منفی دارند و بیشتر باور­های آنها در طرحواره های محرومیت هیجانی،ترس از ترک شدن،سلطه پذیری و خودکنترلی ناکافی گزارش شده است(راهنمای تشخیصی اختلالات روانی،۲۰۰۰،به نقل از شایقیان و همکاران،۱۳۸۹).بنابراین یکی از متغیرهای احتمالی تأثیرگذار بر این اختلال روانی طرحواره های ناسازگار اولیه می باشد . طرحواره­های ناسازگار الگوهای هیجانی و شناختی خود آسیب رسان فرد هستند که در ابتدای رشد و تحول در ذهن فرد شکل گرفته و در مسیر زندگی تکرار می­شوند (یانگ، ۱۹۸۹). یانگ معتقد است هر کدام از علائم آسیب شناسی روانی با یک یا تعدادبیشتری از طرحواره های اولیه مرتبط است (دیلاتره و همکاران، ۲۰۰۴).
یکی از عوامل روانشناختی دیگر که می تواند در بروز نشانه های اختلالات خوردن موثر باشد مکانیسم­های دفاعی است. مکانیسم­های دفاعی اولین بار توسط فروید مطرح شدند. نظام روان تحلیل گری فروید تأثیر عظیمی برنظریه و عمل در روانشناسی،روانپزشکی و تصور ما از ماهیت انسان و درک ما از شخصیت داشته است(شولتز و شولتز، ۱۳۸۷). فرض بنیادی نظریه روان تحلیل گری مبتنی بر این موضوع است که قسمت عمده ای از زندگی هر شخص در فرایندهای ناهشیار ریشه دارد.در نظام فرویدی مخزن تکانه های غریزی غیرقابل دسترس، تجربه های سرکوب شده، امیال نیرومند ولی ارضا نشده می باشد( مارشال ریو،۱۳۸۱). به عقیده فروید شخص برای رهایی از امیال، تکانه­ها و افکار ناخوشایند از مکانیسم­های دفاعی به عنوان ابزاری جهت اصلاح و تحریف واقعیت سود می­جوید. این مکانیسم­ها می­توانند سازشی و از طرف دیگر آسیب­زا باشند. ادراک ما از خود، اهداف و عقاید و احساسات مرتبط با واقعیات درونی و بیرونی به وسیله مکانیسم­های دفاعی تغییر می­ کند ( مارشال ریو،۱۳۸۱). مکانیسم های دفاعی به دلیل اهمیت ویژه ای که در مفهوم پردازی اختلالات روانی و درمان آنها دارد مورد توجه بالینی و پژوهشی خاصی قرار گرفته اند(کرامر^[۵۳]،۲۰۰۷). در نظام روان تحلیل گری هر اختلال روانی با مکانیزم های دفاعی غیر انطباقی مشخصی همراه است و دفاعها نقش مهمی در سلامت روانی افراد ایفا می کنند(اندروس و همکاران،۲۰۰۰؛بوند۲۰۰۴؛به نقل از بلایا^[۵۴] و همکاران، ۲۰۰۶). بنابراین مکانیسم­های دفاعی نقش مهمی در آسیب­شناسی روانی و شکل­ گیری انواع اختلالات روانپزشکی دارند (بلایاوهمکاران،۲۰۰۶). وایلنت(۲۰۰۰، به نقل ازبلایاوهمکاران،۲۰۰۶) با بهره گرفتن از نیمرخهای روانی به دست آمده­ی افراد در مصاحبه­ ها و پرسشنامه ­ها اولین مطالعات بالینی را در زمینه مکانیسم­های انجام داد. او مکانیسم­های دفاعی را بر روی یک پیوستاری از دفاع­های رشد­نایافته تا رشد­یافته قرار داد و اعتقاد داشت همه افراد صرف نظر از آسیب روانی از آن­ها استفاده می کنند. در مطالعاتی که انجام شده نتایج نشان داد که مکانیسم­های دفاع­های رشد­نایافته با اضطراب، افسردگی و اختلالات خوردن همراه بودند. همچنین تحقیقات نشان داد که مکانیسم­های دفاعی سازش یافته باسلامت جسمی و رضایت از زندگی در ارتباط است (وایلنت،۲۰۰۰؛ به نقل از بلایا و همکاران،۲۰۰۶).
همچنین امروزه مکانیزم های دفاعی به دلیل اهمیت ویژه ای که در مفهوم پردازی اختلالات روانی و درمانی آنها از دیگاه روان‌پویشی دارند مورد توجه زیادی قرار گرفته اند. بطوریکه سبک های دفاعی غیر انطباقی منجر به بروز نشانه­ های روان پزشکی می شوند(یانگ جان وهمکاران، ۲۰۱۵). در تحقیقی که شمیدت^[۵۵] و همکارانش (۲۰۱۱) انجام دادند به بررسی رابطه بین ناملایمات دوران کودکی و سبک های دفاعی در بزرگسالی در بیماران مبتلا به اختلال خوردن پرداختند. نتایج نشان داد بیماران مبتلا به پر خوری عصبی نسبت به گروه کنترل دفاع های بالغ کمتری را به کار می بردند و افراد دارای بی اشتهایی عصبی نسبت به گروه های دیگر بیشتر دفاع های نابالغ را به کار می برند.در مطالعه ای دیگر که توسط استیگر ^[۵۶]وهمکارانش (۲۰۰۷) تحت عنوان سبک دفاعی و سبک والدینی در زنان مبتلا به اختلال خوردن انجام شد نتایج حاکی از این بود که زنان دارای اختلال خوردن بیشتر از دفاع های ابتدایی و کمتر از دفاع های بالغ استفاده می کنند و والدین این بیماران بیشتر کنترل کننده بودند و این بیماران همدلی کمتری از والدین دریافت می کردند.
از این رو مکانیزم­ ها از جمله عوامل روانشناختی هستند که به عنوان پیشایندهای نشانه­ های اختلل خوردن مورد توجه قرار می­گیرند(کچویی و همکاران،۱۳۹۱). در دیدگاه روان تحلیل­گری هر اختلال روانی با مکانیزم­ های دفاعی ناسازگارانه خاص خود مشخص و همراه است(باند^[۵۷] و پری^[۵۸]،۲۰۰۴). به عنوان مثال اشتاین^[۵۹] ، برونشتاین^[۶۰] و وایزمن^[۶۱](۲۰۰۳) نشان دادند ترکیب دفاع­های نوروتیک و رشدنایافته ممکن است خطری برای ابتلا به اختلال خوردن باشد. همچنیین کچویی و همکارانش(۱۳۸۹) در پژوهشی نشان دادند که سبک دفاعی رشد نایافته همبستگی بالایی با نشانه­ های اختلال خوردن دارد.بطور کلی در نظام روان تحلیل­گری هر اختلال روانی با مکانیزم­ های دفاعی مشخصی همراه است و دفاع­ها نقش مهمی در سلامت روانی افراد ایفا می­ کنند. با این توصیف مکانیزم­ های دفاعی بطور منطقی این ظرفیت را دارند که به عنوان یکی از عامل­های تأثیرگذار در بروز اختلالات روانی در نظر گرفته شوند(افضلی و همکاران، ۱۳۸۸).
روانشناسان شناختی پیوسته کوشیده‌اند تا خطاهای شناختی افراد مبتلا به اختلالات خوردن را شناسایی کنند. در سال‌های اخیر، با پی بردن به نقش خلق منفی به عنوان یکی از عوامل موثر در بروز این اختلال، تحقیقات زیادی در حوزه هیجان و تنظیم هیجانی در حوزه اختلالات خوردن صورت گرفته است(ونگر^[۶۲] و همکاران، ۲۰۰۲). محققین بر این باورند که افراد مبتلا به اختلالات خوردن در تنظیم هیجانات خود با مشکلاتی روبرو هستند و مهارت‌های لازم برای مقابله با هیجانات منفی را ندارند و خوردن راهکاری است که به وسیله آن می‌توانند برای مدتی هر چند کوتاه از این احساسات ناخوشایند فاصله بگیرند (اسمیت^[۶۳] وهمکاران، ۲۰۰۷).
تنظیم هیجانی می ­تواند به عنوان بخشی از خود تنظیمی در نظر گرفته شود و می ­تواند شامل تنظیم بیرونی نیز باشد که ممکن است داوطلبانه یا غیر داوطلبانه و خود­مختار انجام بگیرد، همچنین می تواند هشیار باشد یا ناهشیار (گراس، ۲۰۰۲). همچنین در سال­های اخیر تنظیم هیجانی به عنوان یک فرایند اساسی در تحقیق و درمان آسیب شناسی روانی مورد هدف قرار گرفته است. تنظیم هیجانی یک مهارت کلیدی اجتماعی است و کسانی که در تسلط داشتن در آن شکست می خورند در معرض خطر اختلال­های بالینی هستند (لام^[۶۴] و همکاران، ۲۰۱۱). همچنین مدل های نظری در بی اشتهایی عصبی از نقص تنظیم هیجانی به عنوان یک عامل نگهدارنده یاد میکنند (مانوئل^[۶۵] و وید^[۶۶]،۲۰۱۳).
در حقیقت اختلالات روان­پزشکی متعددی با بی­ثباتی عاطفی و بی­نظمی هیجانی ارتباط داده شده است (کوئنیسبرگ و همکاران ، ۲۰۰۲؛ فیلیپس و همکاران، ۲۰۰۳ به نقل از چمبرز و همکاران، ۲۰۰۹). در دهه گذشته، توجه روزافزونی به پدیده هیجانات شده است و مفهوم تنظیم هیجانی، نقطه آغازین پژوهش‌ها در این زمینه بوده است (سوارس^[۶۷]،۲۰۰۳). بنابراین تنظیم هیجانی یک جنبه‌ی بنیادی از کارکرد روانشناختی سالم است (گریشام و گیولون، ۲۰۱۲). گیلبا-اسکچمن و همکاران(۲۰۰۶) دریافتند که زنان دارای اختلال خوردن در مقایسه با گروه سالم از هیجانات خود کمتر آگاهند و در کنترل هیجانات خود مشکل دارند، همچنین افراد کم اشتها در مقایسه با افراد پراشتها از آگاهی هیجانی کمتری برخوردارند. در مقابل افراد پراشتها نسبت به افراد کم اشتها در تنظیم هیجانات خود مشکلات بیشتری دارند.
از انجاییکه اختلالات خوردن در بین نوجوانان یکی از شایع­ترین اختلالات است و عوامل روانشناختی متعددی بر ان تاثیر­گذارند، در این پژوهش سعی بر این است رابطه بین طرحواره­های ناسازگار اولیه، مکانیزم­ های دفاعی و تنظیم هیجانی با اختلال خوردن بررسی شود و به این سوال پاسخ داده شودکه آیا بین طرحواره های ناسازگار اولیه، مکانیزم های دفاعی و تنظیم هیجانی با باورهای بیمارگونه دانش آموزان دختر رابطه ای وجود دارد و کدام یک سهم معناداری در پیش بینی رفتارهای بیمارگونه­ی خوردن در دانش ­آموزان دختر دارند؟
۳-۱٫ اهمیت و ضرورت پژوهش
در هر جامعه توجه به وضعیت سلامت جسمی، روانی، اجتماعی، فرهنگی و فراهم آوردن زمینه لازم برای تحقق یک زندگی پویا و سالم، ضامن سلامتی آن جامعه برای نسل­های آینده است. برای دستیابی به چنین هدف ارزشمندی پیشگیری از بروز اختلالات روانشناختی امری لازم و ضروری است. این اختلالات علاوه بر اثرات نامطلوب شخصی بر افراد، مشکلات اجتماعی عدیده ای را نیز برای جوامع در برخواهند داشت، لذا شناخت، تشخیص، درمان و پیشگیری از آنها حائز اهمیت است.
نکته ای که امروزه باید مورد توجه قرار بگیرد گسترش فرهنگ­ها بخصوص فرهنگ غرب و پدیده جهانی شدن است. امروزه در جامعه­ غرب تب لاغری فراگیر است و افراد در تلاش برای کاهش وزن در جهت زیباتر جلوه نمودن هستند که منجر به افزایش مشکلات مربوط به نگرش، رفتار­ها و اختلالات خوردن می­ شود. بطوریکه امروزه اختلالات خوردن محدود به جوامع غربی نیست و اکنون به عنوان یک مساله جهانی در نظر گرفته می­ شود. از این رو باید در جوامع در حال توسعه از جمله ایران به آن توجه خاص نشان داد(ضرغامی و چیمه،۱۳۸۳). در دهه اخیر توجه به اختلالات خوردن از سوی پژوهشگران و متخصصان بالینی به طور قابل ملاحظه­ای افزایش یافته است. این اختلالات اختلال­های روانشناختی هستند که با نگرانی بیمارگونه در مورد شکل بدن، خوردن و وزن مشخص گردیده است(پیتیرنی و همکاران،۲۰۱۱).
این اختلال علاوه بر اینکه بر کیفیت زندگی افراد اثر می­ گذارد عوارض روانشناختی و جسمانی متعددی از قبیل سوءتغذیه، کندی حرکات معدی و حالات خلقی بد(غمگین وافسرده)، مشکل در تمرکز را ایجاد می­ کند(آزاد، ۱۳۸۴؛ به نقل از خسروی و همکاران، ۱۳۹۰). دانش و اطلاعات بدست آمده درباره علل رفتارهای بیمارگونه­ی خوردن قطعی نیست. در تلاش برای کشف و فهم منشاءهای اختلالات خوردن، محققان توجه خود را بر روی عوامل شخصیتی، ژنتیکی و عوامل زیست شیمیایی افراد مبتلا به اختلالات معطوف ساخته­اند(آزاد، ۱۳۸۴، به نقل از خسروی و همکاران، ۱۳۹۰ ). اختلالات خوردن می ­تواند خطرات جسمانی و روانی زیادی به همراه داشته باشند و چون معلوم شده است که افراد مبتلا به این اختلالات نگرشی منفی نسبت به بدن خود دارند و همواره دچار احساس گناه هستند(آزاد ،۱۳۸۴)؛ بنابراین قبل از هر اقدام لازم است که به مسایل روانشناختی آنان توجه شده و افکار و نگرش­های منفی آنان درباره وزن و بدنشان اصلاح و تعدیل گردد (آزاد،۱۳۸۴).
با توجه به اهمیت مساله اختلالات خوردن که در ردیف یکی از ۱۰عامل اصلی مرگ و میر زنان جوان قرار دارد(استریگل^[۶۸] و بولیک^[۶۹]،۲۰۰۷)، و نسبت آن در بین زنان و مردان ۱۰به ۱است و در طول نوجوانی و واوایل جوانی آغاز میشود(راهنمای آماری و تشخیصی اختلالات روانی،۲۰۱۳). اختلال خوردن در نوجوانان به وفور مشاهده می شود به همین دلیل نیازمند مطالعات بیشتر در این گروه سنی است(کوپر و همکاران،۲۰۰۶) و از آن جاییکه دانش ­آموزان نقش مهمی در آینده کشور بر عهده دارند از این رو اهمیت سلامت آنان پیش از پیش مشخص می­ شود.
همانطور که از ابتدای فصل گفته شد این پژوهش در تلاش برآمده است به بررسی عوامل روانشناختی مؤثر بر اختلال خوردن از قبیل طرحواره های ناسازگار اولیه، مکانیزم های دفاعی و دشواری های تنظیم هیجانی در دانش آموزان دختر بپردازد.
۴-۱٫ اهداف پژوهش
اهدافی که در پژوهش حاضر مورد بررسی قرار می­گیرند؛ عبارتند از:
هدف اصلی:
تعیین رابطه بین طرحواره­های ناسازگار اولیه، ابعاد مکانیزم­ های دفاعی و ابعاد تنظیم هیجانی با باورهای بیمارگونه خوردن در دانش ­آموزان دختر
اهداف فرعی:

1. 1. تعیین سهم ابعاد طرحواره­های ناسازگار اولیه در پیش بینی رفتارهای بیمارگونه خوردن.

1. 1. تعیین سهم مکانیزم­ های دفاعی رشد یافته در پیش بینی رفتارهای بیمارگونه خوردن.

1. 1. تعیین سهم مکانیزم­ های دفاعی نوروتیک در پیش بینی رفتارهای بیمارگونه خوردن.

1. 1. تعیین سهم مکانیزم­ های دفاعی رشد نایافته در پیش بینی رفتارهای بیمارگونه خوردن.

1. 1. تعیین سهم ابعاد تنظیم هیجانی در پیش بینی رفتارهای بیمارگونه خوردن.

1. 1. تعیین سهم طرحواره های ناسازگاراولیه و ابعاد مکانیزم­ های دفاعی در پیش بینی رفتارهای بیمارگونه خوردن.

1. 1. تعیین سهم بین طرحواره های ناسازگاراولیه و ابعاد تنظیم هیجانی در پیش بینی رفتارهای بیمارگونه خوردن.

1. 1. تعیین سهم بین ابعاد مکانیزم­ های دفاعی و ابعاد تنظیم هیجانی در پیش بینی رفتارهای بیمارگونه خوردن.

۹٫تعیین سهم طرحواره­ های ناسازگار اولیه، مکانیزم های دفاعی و تنظیم هیجانی در پیش بینی رفتارهای بیمارگونه خوردن
۵-۱- فرضیات تحقیق

• • ابعاد مکانیزم های دفاعی،طرحواره ناسازگار اولیه و دشواری تنظیم هیجانی سهمی در پیش بینی بعد لاغری رفتارهای بیمارگونه خوردن دارد.

• • ابعاد مکانیزم های دفاعی،طرحواره ناسازگار اولیه و دشواری تنظیم هیجانی سهمی در پیش بینی بعد هشیاری به امعا و احشاء(آگاهی درونی) رفتارهای بیمارگونه خوردن دارد.

• • ابعاد مکانیزم های دفاعی،طرحواره ناسازگار اولیه و دشواری تنظیم هیجانی سهمی در پیش بینی بعد پرخوری رفتارهای بیمارگونه خوردن دارد.

• • بین ابعاد مکانیزم های دفاعی،طرحواره ناسازگار اولیه و دشواری تنظیم هیجانی سهمی در پیش بینی بعد نارضایتی بدنی رفتارهای بیمارگونه خوردن دارد.

• • ابعاد مکانیزم های دفاعی،طرحواره ناسازگار اولیه و دشواری تنظیم هیجانی سهمی در پیش بینی بعد ناکارآمدی رفتارهای بیمارگونه خوردن دارد.

• • ابعاد مکانیزم های دفاعی،طرحواره ناسازگار اولیه و دشواری تنظیم هیجانی سهمی در پیش بینی بعد ترسهای بلوغ رفتارهای بیمارگونه خوردن ارتباط وجود دارد.

• • ابعاد مکانیزم های دفاعی،طرحواره ناسازگار اولیه و دشواری تنظیم هیجانی سهمی در پیش بینی بعد کمال گرایی رفتارهای بیمارگونه خوردن ارتباط وجود دارد.

• ابعاد مکانیزم های دفاعی،طرحواره ناسازگار اولیه و دشواری تنظیم هیجانی سهمی در پیش بینی بعد بی اعتمادی بین فردی رفتارهای بیمارگونه خوردن ارتباط وجود دارد.

• تنش زدایی با شیوه آموزش خودزاد

• تنشزدایی

• درمانگریهای رفتاری- شناختی

• درمانگریهای دارویی

• هنر درمانی

• موسیقی درمانی.

۲-۳-۴ موسیقی درمانی و اضطراب
داشتن مقدار معینی از اضطراب نه تنها مضر نیست بلکه برای زندگی ضروریاست و تا زمانی که ترس و اضطراب بهصورت نرمال باشد، میتواند بسیار مفید و حتی لذتبخش هم باشد. اما زمانیکه از این سطح نرمال فراتر رود، اضطراب نقش انطباقی خود را از دست داده و به صورت عامل تخریب موقعیتها با ایجاد و حرکات و رفتارهای غیرانطباقی درمیآید و با درد و رنجی همراه میگردد که به زحمت میتوان آن را تحمل کرد و این حالت اضطراب بیمارگونه است. این نوع اضطراب موجب هدر رفتن استعدادها و مشکلاتی در تمرکز و حافظه میشود. همچنین سبب رفتارهای ناشیانه و ناپخته میشود و فرد توانایی رو به رو شدن با شرایط و محیط پیرامون خود را از دست خواهد داد. از سوی مکاتب مختلف روان شناسی برای درمان اضطراب روش های گوناگون غیردارویـی و تکنیکهای روان درمانی حمایتی متعددی طراحی و به وجود آمدهاست. یکی از روش های رایج که تحقیقات گوناگون و نظامدار مؤید آن بوده و مبتنی بر تخلیه هیجانی و بیان احساسات و آرامسازی و نیرو بخشی است، روش موسیقیدرمانی است (نفری،۱۳۸۲). موسیقی به انسان آرامش، صلح، امید و عشق میبخشد و مهمتر از هر عاملی، موسیقی درست و مناسب میتواند سیستم بدن ما را تقویت کرده و سلامت آن را تأمین کند. استرس و اضطراب آرامش درونی را از بین برده و توانایی ذهن برای تمرکز بر عواملی که شادی و رضایت به ارمغان میآورند را کاهش میدهد. استرسها شدت و ضعف دارند و زمانی که شدت آنها به مرحلهای میرسد که از کنترل ما خارج میشود، به وضعیت روحی و جسمی ما صدمه میزند. در این مرحله، موسیقی درست و مناسب میتواند استرس را کاهش داده و عواقب آن را ضعیفتر نماید(کیت موکی، ۱۳۸۴: ۶۰).

در طی پنج دهه گذشته بیش از ۳۰ هزار پژوهش تجربی و نظاممند پیرامون تأثیر موسیقی درمانی در زمینه های پزشکی، روانپزشکی و توانبخشی انجام گرفته است (زاده محمدی؛ ۱۳۸۸). موسیقی درمانی کاربردهای فراوانی دارد از جمله پیشگیری، آموزش و یادگیری – کاهش دردهای گوناگون پزشکی، کاهش تنشها و نگرانیهای ناشی از جراحی، آسیبها و بیماریها- توانبخشی بعد از جراحی، آسیبها و تصادفات-کاهش خستگی حاصل از تنفسهای عضلانی (گرفتگی عضلانی) و کارکرد ماهیچهها کاهش عوارض جانبی داروها – کاهش مدت استفاده داروها – کاهش طول مدت درمان و بستری بودن. علاوه بر تأثیرات درمانی یاد شده، موسیقی میتواند برای ارتقاء برخی عوامل رفتاری در افراد سالم و کاهش اضطراب مؤثر واقع شود(به نقل از، فلاح و همکاران ؛۱۳۹۰).
موسیقی درمانی میتواند بهطور مؤثر، بیماریهای ناشی از استرس و احساسات را در انسان درمان نماید. در تحقیقی که بر بیماران روحی شدید انجام گرفت، مشخص شد که موسیقی موجب افزایش کیفیت زندگی این افراد میشود. مثلاً نوشتن آهنگ موجب ابراز وجود این افراد میشود که تأثیر مثبتی بر آنان دارد (خرم آبادی و همکاران،۱۳۹۱). در سطح هیجانی، موسیقی با مولودی ساده بر احساسات تاثیر گذاشته و باعث رها شدن تنشها میگردد و ما را قادر میسازد که به هیجانها و احساسات خود توجه کنیم. این نوع موسیقی توان ابراز هیجانها و خلاقیت را بالا میبرد (مری باسانو،۱۳۸۳: ۲۰).
مطالعات بر آزمونهای سالم، شواهدی بر ارتباط بین ارائه موسیقی و کاهش سطوح اضطراب را ارائه میدهد (طباطبایی فر،۱۳۸۹). «در اقدامات پرستاری موسیقی به عنـوان یک مداخله مؤثر میتواند بخشی از برنامه مراقبتی بیمار باشد و بهعنوان یک ابزار درمانی غیرتهاجمی برای تسکین درد و اضطراب، افزایش احساس تن آرامی، افزایش ایمنی بدن، کاهش فشار خون، نبض و تنفس بهکار رود. گوش دادن به موسیقی باعث ترشح اندروفینها شده و درنتیجه هیجانات را تعدیل کرده و درد را تسکین میدهد.گوش دادن به موسیقی میتواند در موقعیت بیماری و ناراحتی، آسایش و راحتی فرد را ارتقا دهد.»(به نقل از ربیعی و همکاران،۱۳۸۶).
تحقیقات نشان میهد آرامسازی با موسیقی، از میزان فشار خون، ضربان قلب و میزان دم و بازدم میکاهد، میزان مصرف اکسیژن را کاهش میدهد، سطح اسید خون را پایین آورده و امواج مغزی را از حالت فشار و استرس در سطح بتا به امواج پایینتر در سطح آلفا وارد میکند. مجموع این تغییرات که باعث سستی و رخوت میگردد در نظام فیزیولوژیک و اندام بدن سبب کاهش استرس و فشار درونی میشود (ناظم پور، ۱۳۸۸). بهطور کلـی مـیتوان گفت موسیقی یک ابزار کمهزینه،غیر تهاجمی و بیضرر است که بهراحتی اجرا یا انجام میشود. موسیقی درمانی، بهعنوان یک مداخله حمایتی غیر دارویی برای کاهش حالت هیجانی مطرح میباشد (سلطانی و همکاران، ۱۳۸۹).
۲-۳-۵ موسیقی درمانی و لکنت
«بیشتر افرادی که در بیان واژهها، صداها و بهطور کلی سخن گفت مشکل دارند انرژی روانی و عاطفی بیش از اندازهای برای بیان حال و احوال خود و ارتباط با دیگران دارا میباشند. اختلال گفتاری بیشتر در اثر مشکلات محیطی از جمله استرسها و فشارهای زندگی یا به دلیل نارسایی و اختلال فیزیولوژیک دستگاه تولید کننده صدا به وجود میآید. روش های گوناگونی از جمله گفتار درمانی برای تقویت بیان و پرورش عضلههای دستگاه تنفسی تولید کننده صدا وجود دارد. خواندن یکی از روش های موسیقی درمانی است که بهطور گستردهای برای توانبخشی این مورد استفاده قرار میگیرد. موسیقی و آواز میتواند عضلههای دستگاه تنفس را کنترل و ادای درست گفتار و جریان تکلم را تقویت کند. ریتم و کشش حرفها و کلمه ها در خواندن آواز و آهنگین ساختن آنها از فشارها و استرسهای درونی می کاهد و فرد آرامش لازم را برای بیان واژهها به دست میآورد. اختلال گفتار شامل ناتوانی در ایجاد و کنترل صداها و کلام (شمرده سخن گفتن) و ناتوانی در حفظ ریتم گفتار (گفتار سلیس) است و اختلال زبانی شامل هر دو اختلال گفتاری و زبانی است که باعث ضعف در هماهنگی بین تنفس و مکانیزم صدا، در ادای کامل جمله ها و کلمه ها و در نتیجه باعث اشکالات عاطفی و اجتماعی میشود»(زاده محمدی؛ ۱۳۸۸: ۷۴).
گفتار فرایند سادهای نیست بلکه نیازمند حرکات هماهنگ، سریع و ظریف اندامهای گویایی میباشد. علاوه بر این، زمانبندی دقیق عضلات برای تنفس و تولید صوت جهت گفتار ضـروری میباشد. عوامل زیادی میتوانند این فرایند را در انسان به علل شناخته یا ناشناخته دچار اختلال و آسیب گرداند، یکی از این عوامل مهم و شناخته شده در زمینه توانایی های زبانی و گفتاری، لکنت میباشد (اسلامی، و همکاران، ۱۳۸۸). به منظور ایجاد اصوات گفتار، تا حدودی به کنترل عضلات تنفس نیاز است. فعالیتهای موزیکی مانند نواختن سازهای بادی (از قبیل کازو، فلوتون، ملودیکا) و تمرین دمیدن و نفس کشیدن میتواند کمک کند تا کنترل عضلات تنفسی مورد نیاز تکلم تقویت شود. پاداشهای زیبای موسیقی همچنین به تحریک آنها در تمرین این مهارتها کمک میکند. به علاوه فعالیتهای موزیکالی که آنها را ملزم به ساختن حروف بیصدا و صدادار میکند و یا آواز خواندن، میتواند مشوق آنها در آواگری باشد و آنها را برانگیزاند تا از گفتار استفاده کنند. «کودکان غالباً آوازهایی میخوانند که به ندرت و گاهی هرگز کلمات آن را نگفتهاند. آنها با آوازها میتوانند لغاتی را که در صحبت کردن مشکل به کار میبرند، بخوانند. این کار به کودکان اعتماد نفس و جرأت میبخشد تا آن کلمات را در صحبتهای روزانه نیز استفاد کنند.» (میلر^[۸۵]،۱۹۸۲،ص ۳۱) افرادی که در ارتباطات کلامی دچار مشکل هستند با خواندن آوازها و سرودهای مخصوص میتوانند در شمرده تلفظ کردن اصوات، گفتار مورد نیاز و کسب مهارت در تشخیص لغات رشد و تمرین کنند (مدسنن و میچل^[۸۶]، ۱۹۷۵؛ مارش^[۸۷] و فیچ^[۸۸]، میچل و می^[۸۹]، ۱۹۷۴). هر دو مهارت بیانی و ادراکی زبان به وسیله فعالیتهای موزیکـی قابل تقویت است. فعالیتهای موزیکیای که آنها را موظف مـیکند تا اشعار آوازها را دنبال کنند، بـرای رشـد مهارتهای درک زبانی آنها مفید است. همچنین فعالیتهایی چون پرکردن کلماتی که از آوازها حذف شده و ساختن آواز میتواند محرک رشدی بیانی زبان باشد. موسیقی یک رابطه غیر کلامی نیز برقرار می کند که به وسیله آن میتوانند بدون مشکل و دستپاچگی مسائل خود را بیان کنند و این بامعنا ترین فرم رابطه است و « ممکن است در کاهش بخشی از ناکامیهای حاصل از مشکلاتشان مؤثر باشد و فرصت میدهد تا کودکان و بزرگسالان احساساتشان را تصفیه نمایند.» (میلر،۱۹۸۲،ص.۲)
مسأله دیگر اینکه موسیقی برای تمرین در کسب مهارتها ایجاد انگیزه میکند. ریتم و صدای موسیقی همچنین میتواند تقویت جریان تکلم را در اختلالات گفتاری مانند لکنت آسان سازد. گالووی (۱۹۷۴) نیز گزارش داد بر خلاف عموم خواندن موجب لکنت نمیشود بلکه مطالعات مختلف نشان داده است که محرک ریتمیک بهطور برجستهای باعث تخفیف لکنت میشود(آلتروز و بریدن،۱۹۷۷؛بریتون و کنتر۱۹۷۸؛ سیلورمن، ۱۹۸۶؛ یار،۱۹۷۶). هنگامیکه آهنگها و جملات آوازها با دقت ساخته شوند، به طوری که آهنگ و ریتم اشعار با ریتم و صرف گفتار منطبق باشد، میتواند در یادگیری و تمرین درست ریتم و صرف کلمات و عبارات و جملات کمک کند (نوردوف و رابینز، ۱۹۷۷).
۲-۳-۶ اضطراب و لکنت
افرادی که دچار حالات هیجانی مانند تحریک پذیری، تنش تعمیم یافته و یا هیجانات منفی دیگر مانند ترس، دلشوره، خشم و شرم هستند، این هیجانات موجب ناهماهنگی در مکانیزم گفتار آنان خواهد شد که باعث به وجود آمدن لکنت درفرد میگردد. تحقیقات نشان دادهاند که اضطراب و تنیدگی موجب تشدید لکنت میشود. همراه شدن اضطراب با لکنت باعث سرخوردگی و کاهش سطح حرمت خود و معلولیت در روابط اجتماعی فرد خواهد شد. این معلولیت موجب میگردد تا فرد با بهره گرفتن از ابزارهای زبانشناختی مانند (تغییر سرعت بیان، دوری گزیدن از برخی موقعیتها همه مستلزم سخن گفتن هستند مثل حرف زدن در برابر جمع یا با تلفن و یا امتناع از به کاربردن پارهای از کلمات و برخی از اصوات) از لکنت خود اجتناب کند (دادستان، ۱۳۸۷).
پژوهشها نشان دادهاند که تنیدگی یا اضطراب، لکنت را تشدید میکند و همراه بودن آن با اضطراب، سرخوردگی، کاهش عزت نفس، معلولیت در کنشوری اجتماعی را به وجود آورده و موجب میشود تا فرد با بهره گرفتن از ابزارهای زبانشناختی(مانند تغییر سرعت بیان، دوری گزینی از برخی موقعیتهایی که مستلزم سخن گفتن هستند مثل حرف زدن در برابر جمع یا با تلفن) از لکنت بپرهیزد( DSM-IV 1994، ترجمهی نیک جو، آوادیس یانس؛۱۳۸۱).
«اشکال فرد لکنتی هنگامی بیشتر ظاهر میشود که نگران و مضطرب است، میزان اضطراب بسته به موقعیت اجتماعی، تعداد اشخاص حاضر، هویت اشخاص و چگونگی رفتار آنها متفاوت است؛ معمولاً هرچه اضطراب بیشتر باشد لکنت بدتر و شدیدتر خواهد بود»(ون رایپر ۱۹۵۴،ص ۶۱،نقل از وزیری).
۲-۳-۷ بررسی اجمالی پیشینه نظری و سوابق پژوهش
فرازی (۱۳۷۵).در پژوهشی با عنوان بررسی ارتباط بین اضطراب و لکنت به این نتیجه دست یافت که افراد دچار لکنت در مقایسه با گروه گواه بهطور معنیدار، در موقعیتهای گفتاری ضروری (تماس تلفنی) هم دارای ترس (حالت اضطرابی) و هم اضطراب مزمن صفت اضطرابی بودهاند.
خسرو (۱۳۷۵) پژوهشی را با عنوان بررسی میزان اضطراب در افراد دارای لکنت مقایسه آن با افراد بدون لکنت، مورد بررسی و مطالعه قرار داد و به نتایج زیر دست یافت:
میزان اضطراب افراد دارای لکنت بهطور معنی داری بیشتر از افراد بدون لکنت است. همچنین در هیچ یک از افراد بدون لکنت نشانه ای از اضطراب (حتی از نوع خفیف آن) مشاهده نشده است. این پژوهشگران نتیجه گرفتند که میزان اضطراب و گرایش رواننژندی در افراد دارای لکنت به میزان چشمگیری بیشتر از افراد بدون لکنت (افراد عادی) است بنابراین یافته های این پژوهش نشان میدهد که اضطراب در کودکان دچار لکنت بیشتر از کودکان عادی است این یافته تأییدی بر نقش اضطراب در لکنت بوده و نقش آن را چه بهعنوان عامل اصلی ایجادکننده آن و چه بهعنوان عامل ثانوی لکنت مهم میداند.
مطالعه دیگر پژوهشی است که توسط ربیعی و همکاران (۱۳۸۳) صورت گرفت. این تحقیق بر روی۶۰ نفر از کودکان ۹-۱۲ سال بستری در بخش داخلی ـ که بهطور انتخاب شده و به دو گروه مساوی ۳۰ نفری مداخله و کنترل تقسیم گردیدند ـ انجام پذیرفت. ابزار گردآوری داده های پژوهش شامل پرسشنامه اطلاعات دموگرافیک بیمار و پرسشنامه سنجش اضطراب اسپیل برگر بود که داده های لازم قبل و بعد از انجام مداخله، جمعآوری و با یکدیگر مقایسه گردیدند. نتایج نشان داد که بین میانگین اضطراب حالتی در هر دو گروه، قبل از شنیدن موسیقی تفاوت معنادار دیده نشد. ولی بعد از اجرای برنامه موسیقی تفاوت معنادار به نفع گروه مداخله مشاهده گردید. این مطالعه نشان داد که اجرای موسیقی در کودکان بستری میتواند اضطراب را کاهش دهد.
در تحقیقی دیگری که توسط رفیعیان و همکاران (۱۳۸۵) با عنوان تعیین تأثیر موسیقی درمانی بر میزان اضطراب، درد، تهوع و علائم حیاتی بیماران تحت جراحی سزارین انجاک گرفت این نتیجه حاصل گردید که موسیقی درمانی در مادران تحت سزارین، میزان اضطراب و درد را کاهش میدهد، ولی بر حالت تهوع تأثیری ندارد. همچنین موسیقیدرمانی بر کاهش فشار خون سیستولیک و نبض مؤثر بوده، اما بین فشار خون دیاستولیک و تنفس گروه مورد و تفاوت چندانی مشاهده نگردیده است.
در پژوهشی با عنوان بررسی تأثیر اضطراب در کودکان دچار اختلال لکنت عادی در سنین ۸-۱۴ سال که توسط امیری (۱۳۸۸) صورت گرفت به این نتیجه منتهی گردید که میزان اضطراب کودکان دچار لکنت بیشتر از کودکان عادی است.
در تحقیق دیگری که توسط ربیعی و همکارانش (۱۳۸۸) باعنوان تعیین تأثیر موسیقی درمانی بر میزان اضطراب، درد، تهوع و علائم حیاتی بیماران تحت جراحی سزارین انجام گرفت نشان دادهاند که موسیقی درمانی در مادران تحت سزارین، میزان اضطراب و درد را کاهش میدهد ولی بر حال تهوع تاثیری ندارد. همچنین موسیقیدرمانی بر کاهش فشارخون سیستولیک و نبض موثر بوده، اما بین فشار خون دیاستولیک و تنفس گروه مورد و شاهد تفاوت چندانی مشاهده نگردید.
نجفی و همکاران (۱۳۸۹) در تحقیقات خود به این نتیجه رسیدند که اجرای برنامه موسیقی در کودکان ۹-۱۲سال بستری در بیمارستان سبب کاهش میزان اضطراب میگردد. لذا میتوان اثرات منفی بستری شدن و اضطراب ناشی از آن را با اجرای موسیقی در بیمارستان، یا با در اختیار گذاشتن ضبط صوت مجهز به گوشی بهانضمام نوارهای موسیقی به بخشهای درمانی کاهش داد. این مطالعه نشان داد که اجرای موسیقی در کودکان بستری میتواند اضطراب را کاهش دهد.
کاظمی و همکاران (۲۰۱۲) در پژوهشی با عنوان موسیقی و اضطراب در بستری کودکان بهمنظور بررسی نقش موسیقی درمانی بر سطح اضطراب در کودکان ۹-۱۲ ساله مطالعاتی را انجام دادند. این بررسی نشان داد که موسیقی درمانی موجب کاهش سطح اضطراب در کودکان مورد نظر شده است.
در تحقیقی که توسط الیوت^[۹۰] (۲۰۰۳)پیرامون مقایسه اثرات موسیقی و تن آرامی بر درد بیماران بستری در بخش سرطان یکی از بیمارستانهای استرالیا انجام گرفت، مشخص شد که اگرچه هر دو روش موسیقی و تنآرامی در کاهش درد بیماران سرطانی مؤثر هستند اما تنآرامی به مراتب تأثیر بیشتری دارد
دیویز^[۹۱] و همکاران(۲۰۰۷) گزارش دادند که میزان اضطراب کودکان و نوجوانان دارای لکنت در مقایسه با گروهی که لکنتشان بهبود یافته و کودکان و نوجوانان بدون لکنت، بیشتر است بلود و همکاران(۲۰۰۷) عقیده دارند که کودکان مبتلا به لکنت سطوح بالاتری از اضطراب و نگرانی را نسبت به افراد عادی نشان میدهند. آنها همچنین دریافتند که بین اعتماد به نفس این کودکان و سطح اضطراب آنها ارتباط مشخص و مثبتی وجود دارد. کودکان دارای لکنت در مقایسه با کودکان بدون لکنت بیشتر در خطر تجربه رفتارهای پرخاشگرانه قرار میگیرند.
چان و چنگ^[۹۲] (۲۰۰۶) پژوهشی در خصوص تأثیر موسیقی درمانی بر کاهش اضطراب فراگیر دانشجویان دانشگاه انجام دادند. آزمودنیهای این تحقیق ۵۰ نفر از دانشجویان دانشگاه بودند که
بهطور تصادفی به دو گروه ۲۵ نفری آزمودنی و کنترل تقسیم شدند. نتایج این تحقیق نشان داد که برنامههای موسیقی درمانی بر کاهش اضطراب دانشجویان مؤثر بوده است.
لوین^[۹۳] و همکاران (۱۹۸۲) اثرهای موسیقی را بر اضطراب بیماران مزمن جسمی مطالعه کردند. بیماران مورد آزمایش به آزمون اضطراب قبل و بعد از جلسههای موسیقی درمانی پاسخ دادند. در این جلسهها بیماران در ضمن فعالیتهای موسیقیایی به ارتباط با یکدیگر و بحث و گفتگو پیرامون تنشهای خود تشویق میشدند. نتیجه نشان داد که جلسههای موسیقی درمانی توأم با بحث و گفتگو بهطور قابل ملاحظهای گروه آزمایش را نسبت به گروه کنترل کاهش داده است ( به نقل از طباطبایی فر،۱۳۸۹)
در پژوهشی که توسط جیانگ و همکاران^[۹۴](۲۰۱۳) صورت گرفت نشان داد که گوش دادن به موسیقی آرام بخش سطوح تنش را نسبت به گوش دادن به موسیقی محرک و تند کاهش میدهد در این تحقیق که روی ۱۴۴ دانشآموز انجام پذیرفت دانشآموزانی که موسیقی آرام گوش داده بودند، سطح اضطراب کمتری را نسبت به گروه گواه که موسیقی تند را گوش داده بودند نشان دادند.
جیمینز و همکاران^[۹۵](۲۰۱۳) در مطالعه نشان دادند کهMIT ، به عنوان مداخله حین عمل جراحی موجب کاهش اضطراب در بیماران تحت عمل جراحی ورید واریسی در مقایسه با بیمارانی که درمان استاندارد دریافت کردند شده است.
موئلن و همکاران (۲۰۱۲) همچنین در پژوهشی با عنوان “ملودی آهنگ درمانی: اختلافاتی در حال حاضر و فرصتهای آینده” با جستجو در مقالات مختلف از سال ۱۹۷۳ تا ۲۰۱۱ با برگزیدن عبارت آوازی-ملودیک به طور خاص نه دیگر مداخلات آهنگین به این نتیجه رسیدند که در کل مباحث MIT ، برخی اوقات در درمان اختلالات زبانی و گفتاری مربوط به عارضههای عصب شناختی یا درکودکان با اختلالات رشدی زبان و گفتار به کار میرود. آنها در این مقالات فقط بر روی بیماران زبان پریش متمرکز شدند. همچنین ضمن بازبینی کامل تمام چکیدها و مقالات و نیز تمام مقالات MIT مربوط به زبان پریشی که در آلمان، فرانسه، انگلستان و هلند نوشته شده بود و دادههایی را از نتایج سنجشها ارائه داده بودند، انتخاب و بازبینی کردند. آنان لیست مراجع را با دقت بررسی کرده و در نهایت ۱۴ مقاله را مورد بررسی قرار دادند که نتایج این ۱۴ مقاله به شرح زیر میباشد.

تحقیق
سال انتشار
n
MPO
Me
طرح
سنجشهای اصل