روانسر
۴/۱۱۱۵
۲
۲
۶
قصرشیرین
۱۵۵۰
۲
۲
۴
سرپل ذهاب
۹۳۵
۲
۱
۶
صحنه
۱۵۶۹
۲
۲
۷
سنقر
۲۳۰۸
۲
۲
۸
مأخذ: دفتر آمار و اطلاعات استانداری کرمانشاه
نمودار (۳-۱) مساحت شهرستانهای استان کرمانشاه ۱۳۹۰
۳-۳ ناهمواریها و ارتفاعات
استان کرمانشاه در غرب کشور و بر روی دامنههای رشته کوه زاگرس قرار گرفته است که باعث شده چین خوردگیهای منظم و مرتفعی را در غرب کشور از شمالغرب به جنوبشرقی به وجود آورده است. شهرستان پاوه جزیی از بخش شمالغربی حوضه رسوبی زاگرس میباشد. بنابراین در مجموع تابع شرایطی است که مجموعه زاگرس در آن شکل گرفته است. از لحاظ زمین شناسی شامل توالی رسوبات همشیب دورانهای دوم وسوم می باشد. و بطور پراکنده هنوز آثاری از رسوبات دوران سوم در چالههای زمین ساختی از فرسایش مصون ماندهاند اما اسکلت اصلی ناهمواریهای ناحیه موردنظر از رسوبات دوران دوم بویژه دوره کرتاسه میباشد. در اواخر دوران سوم با دخالت حرکات زمین ساخت و عمر حوزه رسوبی به تدریج پایان یافته و ناهمواریها در شرایط محلی ظاهر شده اند. ناحیه پاوه در قلمرو زاگرس شکسته و روانده قرار دارد. و اسکلت اصلی جزیی از کوهستان شاهو میباشد پس از تشکیل این کوهستانها تمام طول دوران چهارم، دخالت عوامل فرسایش، چهره های متنوع وخشنی به ناهمواریها داده است. اشکال ویژه این نواحی بیشتر کارستی میباشد. حفرههای کوچک و بزرگ بویژه در قلل ارتفاعات و دامنههای کم شیب از خصوصیات آن میباشد. پرتگاههای کوچک وبزرگ که گاهی در ارتباط با ضخامت طبقات آهکی است، حاصل تخریب شدید بر اثر یخبندان و ذوب یخ میباشد. به علت آهکی بودن، خاک بسیار کم و به کف درهها محدود می شود. چهره ابله گون سطح خارجی سنگها نشانهای از انحلال سطحی سنگها میباشد. غارهای متعدد آهکی بطور پراکنده وجود دارد که تعدادی از آنها بسیار قدیمیاند. در آن دسته از غارهایی که ارتباط مستقیمی با خارج دارند مخصوصا اگر با شکافهای عمودی این ارتباط برقرار شده باشد. یخهای بسیار قدیمی وجوددارند(اظهارات دکتر فرج لله محمودی، استاد گروه جغرافیای دانشگاه تهران در مورد ژئومورفولوژی شهرستان پاوه به نقل از مرادی).
شهرستان پاوه کوهستانیترین شهرستان استان کرمانشاه قلمداد می شود. در این شهرستان زمینهای کمتر از ۵۰۰ متر و یا با شیب کمتر از ۲ تا ۵ درصد بسیار ناچیز میباشند بنابراین در این قسمت فقط به بررسی ارتفاعات و تپه ماهورها (زمینهای باه ارتفاع ۶۰۰ تا ۹۰۰ متر) شهرستان که نزدیک به چهار پنجم مساحت آن را در بر گرفته اند میپردازیم. ارتفاعات مهم آن عبارتند از:
۳-۳-۱ سلسله کوههای شاهو:
کوه شاهو بخشی از رشته کوههای زاگرس بوده و معروفترین کوه منطقه اورامان می باشد. شاهو بلندترین کوه در استانهای کرمانشاه و کردستان محسوب شده و ارتفاع متوسط آن از سطح دریا حدود ۳۴۰۰ متر است. شاهو شرق اورامان را به دو بخش شمالی و جنوبی تقسیم می نماید، از شمال شرقی شهر روانسر شروع شده و تا کناره رودخانه سیروان در نزدیکی روستای داریان امتداد دارد. طول و عرض شاهو به ترتیب حدود ۷۵ و ۱۵ کیلومتر میباشد. این کوه دارای قلل معروفی چون ساناو( مشرف به شهر جوانرود وگردنه مله پلنگانه) پیرخدر(مشرف به روستای قوری قلعه)، الیسور(مشرف به روستاهای قشلاق و منصور آقایی)، حوی خانی (مشرف به روستای شمشیر) هواره به رزه ( مشرف به روستای دیوزناو وپالنگان) زاولی ( مشرف به شهر پاوه) و نور (مشرف به روستای داریان) است. شاهو دارای مراتع وچراگاههای فراوان و نیز ییلاقات متعدد میباشد، که با صفاترین ومعروفترین آنها عبارتند از : شیلانان، پیازول، میشیاو و گاول. تنوع گیاهی شاهو فوق العاده زیاد است و حدود ۳۰ نوع گل و گیاه در ارتفاعات مختلف آن رویش دارند، برخی از این گیاهان تعلیفی، تعدادی خوراکی، برخی معطر و بعضی می وتعدای نیز دارای خواص درمانی هستند. برخی گلهای شاهو در زیبایی کم نظیر بوده و تعدادی نیز منحصر بفرد می باشند.تنوع جانوری شاهو نیز قابل توجه است، اما متاسفانه به علت شکار بی رویه، نسل برخی جانوران از جمله کبک در حال انقراض می باشد، بنا به گفتهی پیشینیان قبلا در شاهو پلنگ مشاهده شده است، خرس، روباه، شغال، گرگ و… از جمله جانوران موجود در شاهو هستند.
جنس سنگ های شاهو عمدتا آهکی است. در دامنه ارتفاعات شاهو تعداد زیادی چشمه موجود دارند که تامین کننده آب کشاورزی و مشروب شهرهای پاوه، روانسر و بخشی از جوانرود و نیز تعدادی از روستاهای منطقه هستند. بخش فراوانی از آب رودخانه سیروان از چشمه سارهای دامنه شاهو تامین می گردد. چشمه معروف روانسر در ضلع شرقی و چشمه پر آب داریان در ضلع ربی آن قرار گرفته اند. بر دامنههای شمالی و جنوبی آن نیز صدها چشمه کوچک و بزرگ جاری هستند.غار آبی معروف قوری قلعه در دامنه جنوبی شاهو واقع شده است. هرچند که احتمال ساخت پیست اسکی و تله کابین در ارتفاعات شاهو وجود دارد اما تاکنون در این رابطه مطالعه ای کارشناسانه صورت نگرفته است. شاهو با امکانات فراوانش می تواند یکی از جاذبه های توریستی مهم برای کوهنوردان وتفریح کنندگان و طبیعت گردان در فصول مختلف سال بویژه بهار و زمستان باشد. با نصب تجهیزات تلهکابین میتوان موجبات تسهیل رفت و آمد و جذب تعداد هر چه بیشتری از توریستها را به منطقه فراهم آورد.
۳-۳-۲ کوه دالانی
این کوه در منتهی الیه شمال غربی اورامان قرار گرفته و شهرهای نوسود و دشه در دامنه آن واقع شده اند. بخشی از مرز بین المللی ایران و عراق را این کوه تشکیل داده و قسمت بزرگی از آن در خاک کردستان عراق قرار گرفته است، جاده ای که شهرهای نوسود و نودشه را به مریوان متصل می کند از دامنه و بر فراز این کوه می کند. مسیر این جاده یکی از نقاط دیدنی و جاذبه های توریستی (مخصوصا در فصل بهار) منطقه قلمداد می شود. بخش اعظم این جاده اکنون آسفالت شده است، ولی عبور آن در فصل سرما سخت بوده و به علت بارش برف سنگین حدود ۵ ماه از سال کاملا مسدود میباشد. کوه دالانی حدود ۳۳۰۰ متر ارتفاع دارد و برفراز آن میتوان بخشهای از خاک کردستان عراق( دشت شهر زور و شهر حلبجه ) و شهر مریوان ودریاچه زریبار را مشاهده نمود.گردنه شمشی و گردنه مل اندو و گردنه کله بودالا و گردنه تته از گردنههای معروف و دیدنی این گذرگاه می باشند.آبشارهای فصلی ودر همان حال دیدنی سلور و زنه گوره، حوض دالانی، روستاهای توریستی هجیج و بلبر در ایران و احمد آباد در عراق بر ارتفاعات و کوهپایه های دالانی قرارا گرفته اند. تنوع گیاهی و جانوری دالانی شباهت تقریبا کاملی به شاهو دارد. هم اکنون در مسیر جاده منتهی به مریوان در چندین جای با صفا، امکانات بیتوته تابستانی برای طبیعتگردان با غذاهای محلی فراهم میباشد