شرکت در مراسم مذهبی موجب رستگاری می‌شود

تلاوت قرآن

۴

فرزندان باید پایبند به دین باشند

۵

شرکت در جلسات مذهبی به انسان روحیه می دهد

احساس اقلیت داشتن:
یکی دیگر از فرضیه هایی که از آن به منظور تبیین باروری گروه های قومی و مذهبی استفاده شده فرضیه گروه اقلیت است. پایگاه گروه اقلیت ممکن است نقش بسیار مهمی در شکل دهی به الگوهای جمعیتی یک گروه مذهبی یا قومی ایفا کنند(مک کویلان،۲۰۰۴). در ارتباط با باروری و پایگاه گروه اقلیت (نژادی، مذهبی، قومی) تفاوت وتمایز باروری اعضاء گروه اقلیت در هر نقطه از زمان، انعکاسی پیچیده از عوامل اقتصادی، اجتماعی، جمعیتی می باشد که گروه اقلیت بر اساس آن مشخص می شود. در این پژوهش هویت گروه اقلیت بر اساس شاخص زیرمعرفی و سنجیده شده است :

• الگوهای تحرک اجتماعی.

بدین دلیل که اکثر زنان و مردان به ترتیب شغل خود را خانه دار و آزاد گزارش کرده اند استفاده از شاخص طبقه اجتماعی (دسترسی به شغل، توزیع شغلی) نمی توانست بعنوان معرفی برای احساس اقلیت بودن معرفی شود.

میزان تحرک اجتماعی ، شاخصی است که در این مطالعه به منظور سنجش احساس اقلیت بودن مورد استفاده قرار گرفته است. در ساخت این مفهوم نیز روش آماری تحلیل عاملی بکارگرفته شده است و با حذف چند گویه، مفهوم مورد نظر استخراج گردید. از این روش آماری دو عامل نتیجه شد که در جدول ۴-۴ مشخص می باشد.
جدول ۴-۴: گویه های مورد استفاده در سنجش احساس اقلیت بودگی

عامل
گویه

وجود تحرک

عدم وجود تحرک

۱

با تحصیلات بالا می توان در جامعه پیشرفت کرد.

به دست آوردن مشاغل بالا غیر قابل تصور است.

۲

در خارج بهتر نمی توان پیشرفت کرد.

در جامعه همه افراد برای پیشرفت شرایط یکسانی ندارند.

روش تحلیل:
به طور کلی داده ها نمایانگری از واقعیت، مفاهیم، یا دستور العمل ها است (بازرگان،۱۳۷۱ به نقل از سرمد،۱۳۸۲: ۲۰۷). در این مرحله است که مجموعه عددی گردآوری شده از نمونه، با انجام بررسی های لازم، باید به جامعه باز گردانده شود تا فرضیات اولیه را تایید یا رد نماید.
بعد از جمع آوری اطلاعات لازم با ابزار پرسشنامه، این اطلاعات وارد محیط SPSS شد. نرم افزاربکار گرفته شده، ابزار تلخیص و تحلیل داده ها در این مطالعه می باشد. روش های آماری مورد استفاده در این پژوهش عبارتند از : ، تحلیل تشریح، تحلیل طبقات چند گانه،تحلیل عاملی.
تحلیل عاملی:
تحلیل عاملی از جمله روش های چند متغیره است که در آن متغیرهای مستقل و وابسته مطرح نیست زیرا این روش جزء تکنیکهای هم وابسته محسوب می گردد وکلیه متغیرها نسبت به هم وابسته لحاظ گردیده وسعی می شود تا تعداد زیادی متغیر در چند عامل خلاصه شود.

امروزه در خصوص اهمیت آموزش به طور کلی و آموزش های مهارتی به طور اخص اتفاق نظر کامل وجود دارد . واکنش موثردر قبال تغییرات سریع فناوری ، رقابتی شدن بازار ها، تغییر در رجحان های مشتریان ، ارباب رجوع و عرضه کنندگان ، تغییر در ارزش های اجتماعی و تحولات در وضعیت عمومی اقتصادی کشور ها در گرو پذیرش آموزش به عنوان یک امر اجتناب ناپذیر است . و به این دلیل امروزه طیف گسترده ای از آموزش های مهارتی در سطح آموزش عالی در اقصی نقاط جهان و به شیوه های متنوع ارائه می شود.(عظیمی، ۱۳۸۴:۷۷).
۲-۱۱-۲ چالش های فرا راه آموزش های مهارتی و کارآفرینی ؛ راهکار ها و پیشنهادها
بی تردید هر فرآیندی در مسیر تحقق اهداف خود با مجموعه ای از مشکلات و موانع روبرو است که آموز ش های مهارتی نیز از این قاعده مستثنی نبوده و مدیران باید در پی حل و فصل و مقابله با چالش های موجود باشند .از جمله این چالش ها می توان موارد زیر را یادآور شد که جهت برون رفت از موانع و مشکلات ذکر شده پیشانهادهایی نیز ارائه میگردد .
چالش های اساسی که فراروی آموزش های مهارتی وجود دارد عبارت است از :
عدم آشنایی دانش آموختگان با بازار کار قبل و حین انتخاب رشته مورد نظر ؛ پیشنهاد می شود یک دفترچه اطلاعاتی کامل در مورد نیاز انواع شغل ها و نیاز کارگاهها تهیه و در اختیار مراجعین گذاشته شود .
بیگانگی دانش آموختگان با پدیده خود اشتغالی ؛ پیشنهاد می شود به منظور افزایش اطلاعات ، دانش و سطح آگاهی های کارآموزان و به منظور ترویج و اشاعه فرهنگ کارآفرینی ، ضمن اینکه این مهم به عنوان یک رسالت و هدف اصلی سازمان تبدیل شود و در برنامه ریزی ها لحاظ شود و آموزش ها و مشاوره کارآفرینی به عنوان یک درس اجباری به همه آموزش دیدگان رشته های مختلف ارائه گردد . همچنین می توان به برگزاری دوره ها و سمینارهای کارآفرینی پرداخت .
عدم پیش بینی دقیق نیازهای نیروی انسانی در مناطق مختلف ؛ در ابتدای هر سال یک نیازسنجی نیروی انسانی از کارخانه جات ، صنایع و اصناف همان منطقه انجام شود و آموزش ها بر اساس این نیاز سنجی برنامه ریزی گردد .
۲-۱۱-۳ اهم مشکلات و چالشهای آموزشهای فنی وحرفه ای در ایران)درون نهادی وبرون نهادی(
با توجه به تغییرات دنیای کار و تنوع حرفه ها و مشاغل تخصصی و نیمه تخصصی و رشد آ نها در آینده، وظیفه امروزی سازما نهای مسئول آموز شهای فنی وحرفه ای افزایش یافته است و اهمیت تربیت نیروهای ماهر را دو چندان کرده است.
مهمترین چالشها در این مسیر عبارت اند از:

1. 1. ناشناخته بودن نیازهای کیفی بازار کار

1. 1. کمبود اطلاعات جدید مربوط به نیروی کار

1. 1. کمبود مشاوران حاذق و مطلع در هنرستانهای فنی وحرفه ای و کاردانش

1. 1. کم توجهی به تشکیل سرمایه های انسانی

1. 1. مشارکت غیرفعال بخش خصوصی در آموز شهای فنی وحرفه ای

1. 1. نارسایی قوانین و مقررات

فراهم نبودن بستر لازم برای افزایش آگاهی های حرفه ای در آموز شهای عمومی

1. 1. دسترسی کامل نداشتن دانش آموزان، به ویژه دختران روستایی به آموز شهای فنی وحرفه ای

1. 1. اجرا نشدن کامل سیاستهای مصوب مربوط به آموز شهای فنی وحرفه ای

اغلب نظا مهای آموزشی دنیا در دوره متوسطه به دو بخش آموز شهای فنی وحرفه ای و نظری تقسیم میشوند.
آموز شهای نظری، دانش آموزان را برای ورود به دانشگاه و آموز شهای فنی وحرفه ای، افراد را برای ورود به دنیای کار آماده میسازند. آموز شهای فنی وحرفه ای میتواند با انتقال مهارت و شایستگی مورد نیاز،
پاسخگویی به نیازهای در حال تغییر بازارکار و برابری فرصتها را برای همه افراد در بخشهای دولتی و غیردولتی محقق سازد و به طور چشمگیری از ضایعات و هزینه های تولید بکاهد و قدرت رقابت در بازارهای جهانی را ایجاد نماید.
آموزش فنی و حرفه ای یعنی مرتبط کردن آموزش با دنیای کار برای بهبود وضعیت اشتغال جوانان و کاهش میزان بی کاری که در این میان مرتبط ساختن هرچه بیشتر آموزش با نیازهای اقتصادی ضروری است. چرا که عدم وجود ارتباط بین مباحث آموزشی و نیازهای اقتصادی و بازار کار باعث بروز و مشکل عمده شده است.
الف- در بسیاری از کشورها منابع طبیعی و سایر فرصت هایی که زمینه ساز بهره وری اقتصادی است بدون استفاده مانده است.
ب- بسیاری از دانش آموختگان دانشگاهی بی کار هستند که این مسأله در کشورهای جهان سوم حادتر است. یکی از رؤسای سابق بانک جهانی در این زمینه اظهار داشت:
به رغم رشد قابل ملاحظه ی نظام های آموزشی در کشورهای جهان سوم طی ربع قرن گذشته نتیجه گرفته شده یکی از ناخوشایند ترین معضلات زمان ماست. در حالی که میلیون ها نفر از تحصیل کردگان بی کار هستند، میلیون ها فرصت شغلی به دلیل ناکافی بودن افراد دارای تحصیلات کار و مهارت مناسب در انتظار صاحبان مشاغل هستند. بنابراین جهت بهبود وضعیت اشتغال جوانان و کاهش بی کاری دانش آموختگان استفاده از تجارب بعضی کشورهای شرق و جنوب شرقی آسیا مثل ژاپن ، کره جنوبی ، سنگاپور بسیار مؤثر خواهد بود.
براساس مطالعات یونسکو روش بسیار مؤثر این کشورها در تغییر و بهبود وضعیت اشتغال فارغ التحصیلان ناظر بر سه فعالیت است:

• • اجرای آموزش علمی – کاربردی

• • ارتقای اصلاحات آموزشی با لحاظ کردن مهارت های شغلی در آموزش

• • تأکید بر اجرای کار عملی در آموزش

از آن جا که یکی از عوامل عمده ی رشد و توسعه ی اقتصادی و اجتماعی هر جامعه ، تربیت نیروی انسانی کارامد می باشد و سازمان آموزش فنی و حرفه ای نیز یکی از مؤسسات تربیت کننده ی نیروی انسانی متخصص است ، سطح معلومات و تجربیات فراگیران باید به گونه ای باشد که به راحتی بتوانند هماهنگ با رشته ی مهارتی خود جذب بازار کار گردند تا مشکل بیکاری وجود نداشته باشد.
از سویی چنان چه نظام آموز شهای فنی و حرفه ای ، هنرجویان دوره دیده ای داشته باشد که جایگاه روشن و مشخصی در بازار کار و نظام اشتغال نداشته باشند، بخش عمده ای از سرمایه گذاری های شخصی و دولتی به بازدهی مطلوب منجر نمی شود و به نوعی به اتلاف سرمایه تبدیل میگردد . بنابراین با توجه به گرانی هزینه های آموزش های فنی و حرفه ای و برای جلوگیری از خسارت های مادی و معنوی لازم است که چگونگی رابطه این گونه آموزش ها و اشتغال افراد مهارت دیده مورد بررسی قرار گیرد.
برای رسیدن به شناخت و آگاهی در ارتباط با نیروهای انسانی در جامعه نیاز به پژوهش های گسترده میباشد. مطالعه ی انگیزش و رفتار جستجویی برای یافتن پاسخ سؤالات پیچیده درباره ی طبیعت انسان است.
با قبول اهمیت عنصر انسانی در جامعه کاری ، بایستی یک چهار چوب نظری به وجود آید تا به مدد آن مسؤولان بتوانند با فهمیدن رفتار انسان نه فقط چراهای رفتار گذشته را تشخیص دهند بلکه رفتار آینده را تا حدّی پیش بینی ، دگرگون و حتی کنترل کنند. )هرسی پال^[۲۸]، ١٣۶۵ ، ٣٩ .(
تربیت نیروی انسانی کارامد و آماده سازی آن در مقیاس جهانی بایستی در تمامی مقاطع تحصیلی یعنی آمادگی ، ابتدایی ، راهنمایی ، دانشگاهی و فوق تخصصی همواره مدّنظر بوده باشد؛ زیرا غفلت در هر مرحله اثرات زیان بار فوق العاده ای را در مراحل بعدی می تواند در پی داشته باشد که برای جبران، انرژی و هزینه های کلان را نیز طلب خواهد کرد.
از طرفی دیگر مدیریت های توانمند ، کالاهای صادراتی نیستند که در بازار عرضه و تقاضا در دسترس ملت ها قرار گیرند؛ لذا هر دولت و ملتی برای تلاش در مسیر پر از فراز و نشیب توسعه نیازمند مدیریت هایی خواهند بود که با داشتن عرق ملی ، توان های ذاتی واکتسابی ذی قیمت ، بتواند چرخ های توسعه را در بستر فرهنگ خاص جامعه خود به حرکت درآورند. در چنین زمانی است که با محور بودن انسان در توسعه و مدیریت منابع انسانی می توان ضمن حل مشکل اشتغال به رونق اقتصادی نیز نائل آمد.
مفاهیم و دیدگاه های جدیدی که در آموزش فنی وحرفه ای در جریان عمل کارشناسان یا تحقیق پژوهشگران به وجود می آید، مانند مفهوم آموزش مبتنی بر شایستگی (خلاقی،۱۳۸۰: ۴۱۲) بلافاصله به وسیله گرو ههای پژوهشی و صاحبنظران آموز شهای فنی وحرفه ای تبیین و نقد و بررسی میشود و در فرایند فعالی توسعه می یابد.
بنابراین، نظام آموزش فنی وحرفه ای در تعامل میان حوزه عمل و نظر از طریق مطالعات علمی، به طور دائم در حال خلق و توسعه مفاهیم جدید و بازسازی و اصلاح نظام آموزشی است.
به عبارت دیگر، اصلاحات آموزشی از طریق سازوکار پژوهشی صورت میگیرد. در واقع ویژگی پژوهش محوری ، این نظام را قادر میکند تا به طور مستمر به اصلاح خود بپردازد و خود را با تغییرات زمان و فناوری هماهنگ کند.
یکی از مشکلات عدیده ای که نظام آموزش فنی وحرفه ای ایران با آن مواجه است همان ناتوانی در یافتن راهکارهای جدید و متناسب با تغییرات زمان برای پاسخگویی به نیازهای مشتریان و اصلاح نظام است.
فقدان یک مبنای نظری برای آموز شهای فنی وحرفه ای و اتکا به آن برای بررسی علمی مشکلات و کشف راهکارهای کاربردی برای اصلاح و توسعه کیفی نظام، به دلیل کمبود مراکز پژوهشی وابسته و معتبر در زمینه آموز شهای فنی وحرفه ای و نداشتن ارتباط این نظام با دانشگاهها و مراکز علمی و پژوهشی از علل موفق نشدن کشور ما در تفوق بر مشکلات موجود است.
برقراری نظام آموزش مبتنی بر شایستگی در آموزش فنی وحرفه ای نقش بسیار مهمی در اصلاح نظام آموزشی ایفا میکند و امکان ارتقای نظام آموزشی را در جهت پاس خگویی به نیازهای صنعت به وجود می آورد.
از آنجا که یکی از هدفهای نظام آموزش فنی وحرفه ای ایران پاسخگویی این نظام به نیازهای صنعت و بازار کار است و کوشش میکند مشارکت کارفرمایان و شرکتهای تولیدی و خدماتی را در آموزش فنی و حرفه ای جلب کند، استقرار نظام آموزش مبتنی بر کارآمدی میتواند در این باره کارساز باشد و موجبات برقراری ارتباط بیشتر با نظام اقتصادی و در نتیجه امکان پاس خگویی آموزشهای فنی وحرفه ای را به نیازهای صنعت فراهم کند.
به منظور ریشه کن کردن معضل بی کاری باید بعد از مطالعات و تحقیقات بنیادی در مورد اشتغال ، برنامه های اساسی در بخش های مختلف کشور اجرا کرد.

تذکر ۲: در صورتی که تعداد حروف معنی دار بیش از سه تا باشد، اولین و آخرین حرف معنی دار ذکر شده است.
بیشترین میزان SFA در تراکم ۱۰۰۰۰۰ ناپلیوس در لیتر با غلظت ۳/۰ گرم در لیتر به مدت ۱۸ ساعت غنی سازی دیده شد که با تراکم ۵۰۰۰۰ ناپلیوس در لیتر با غلظت ۱/۰ گرم در لیتر به مدت ۱۸ ساعت غنی سازی اختلاف معنی داری نداشت (۰۵/۰ < P) ولی با بقیه تیمارها و گروه ها اختلاف معنی داری نشان داد (۰۵/۰ > P).
کمترین میزان SFA مربوط به تراکم ۲۰۰۰۰۰ ناپلیوس در لیتر با غلظت ۲/۰ گرم در لیتر به مدت ۱۸ ساعت غنی سازی بود که با اکثر گروه ها اختلاف معنی دار داشت (۰۵/۰ > P). وجود و عدم وجود اختلاف معنی دار بین تیمارها و گروه های مختلف در جدول (۴-۱۱) قابل مشاهده می باشد.
بیشترین میزان MUFA در تراکم ۵۰۰۰۰ ناپلیوس در لیتر با غلظت ۱/۰ گرم در لیتر و تراکم ۱۰۰۰۰۰ با غلظت ۳/۰ گرم در لیتر به مدت ۱۸ ساعت اندازه گیری شد که با بقیه گروه ها اختلاف معنی داری داشت (۰۵/۰ > P).
کمترین میزان MUFA مربوط به گروه شاهد (آرتمیا غنی نشده)، تراکم ۱۰۰۰۰۰ با غلظت ۱/۰ و ۲/۰ گرم در لیتر به ترتیب به مدت ۶ و ۹ ساعت و تراکم ۵۰۰۰۰ ناپلیوس در لیتر با غلظت ۲/۰ گرم در لیتر به مدت ۶ و ۱۵ ساعت غنی سازی بود که با اکثر گروه ها اختلاف معنی داری داشت (۰۵/۰ > P). وجود و عدم وجود اختلاف معنی دار بین تیمارها و گروه های مختلف در جدول (۴-۱۱) قابل مشاهده می باشد.
بیشترین میزان TFA را تراکم ۱۰۰۰۰۰ ناپلیوس در لیتر با غلظت ۳/۰ گرم در لیتر به مدت ۱۸ ساعت غنی سازی داشت که با هر سه غلظت (۱/۰، ۲/۰ و ۳/۰ گرم در لیتر) در تراکم ۵۰۰۰۰ به مدت ۱۸ ساعت غنی سازی با روغن کلزا اختلاف معنی داری نشان داد (۰۵/۰ < P)، ولی با بقیه گروه ها اختلاف معنی داری داشت (۰۵/۰ > P).
کمترین میزان TFA مربوط به تراکم ۵۰۰۰۰ با غلظت ۲/۰ گرم در لیتر به مدت ۶ ساعت غنی سازی با روغن کلزا بود که با اکثر گروه ها اختلاف معنی داری داشت (۰۵/۰ > P). وجود و عدم وجود اختلاف معنی دار بین تیمارها و گروه های مختلف در جدول (۴-۱۱) قابل مشاهده می باشد.
فصل پنجم:
بحث و نتیجه گیری
بحث و نتیجه گیری
۵-۱- تاثیر غنی سازی با روغن کلزا بر طول کل و درصد بقا آرتمیا فرانسیسکانا و آرتمیا ارومیانا
درصد بقا ناپلی آرتمیا فرانسیسکانا با افزایش مدت زمان غنی سازی کاهش یافت و بیشترین میزان بقا مربوط به زمان های ۶، ۹ و ۱۲ ساعت بعد از غنی سازی در هر سه تراکم (۵۰۰۰۰، ۱۰۰۰۰۰ و ۲۰۰۰۰۰) ناپلیوس در لیتر بود (جدول ۴-۱). درصد بقای ناپلی آرتمیا فرانسیسکانا پس از افزودن دومین مرحله محلول غنی سازی به درون زوگ ها و در مدت زمان ۱۵ و ۱۸ ساعت کاهش یافت (۰۵/۰>P) که می توان گفت این کاهش بقا به تاثیر دسته ای از عوامل بستگی دارد. در تراکم های مختلف (۵۰۰۰۰، ۱۰۰۰۰۰ و ۲۰۰۰۰۰) ناپلیوس در لیتر بقای ناپلی آرتمیا فرانسیسکانا در هر سه غلظت (۱/۰، ۲/۰ و ۳/۰ گرم در لیتر) در زمان های ۶، ۹ و ۱۲ ساعت اختلاف معنی داری نداشتند (۰۵/۰<P). با توجه به اینکه بهترین غلظت روغن (به طور مثال روغن ماهی) پیشنهاد شده برای محلول غنی سازی ۲/۰ گرم در لیتر می باشد (Noori et al., 2011)، درصد بقا در تراکم ۲۰۰۰۰۰ ناپلی در لیتر با غلظت ۲/۰ گرم در لیتر به مدت ۱۵ ساعت با درصد بقا در تراکم های مختلف (۵۰۰۰۰، ۱۰۰۰۰۰ و ۲۰۰۰۰۰) ناپلیوس در لیتر در هر سه غلظت (۱/۰، ۲/۰ و ۳/۰ گرم در لیتر) در زمان های ۶، ۹ و ۱۲ ساعت اختلاف معنی دار نداشت (۰۵/۰<P). همچنین درصد بقا در هر سه تراکم با غلظت ۳/۰ گرم در لیتر روغن کلزا به مدت ۱۵ ساعت نیز با بیشترین درصد بقا اختلاف معنی دار نداشت (۰۵/۰<P) که این می تواند به دلیل دسترسی بیشتر ناپلیوس ها به ذرات غذایی باشد. درصد بقا در غلظت ۱/۰ گرم در لیتر هر سه تراکم به مدت ۱۵ ساعت غنی سازی با حداکثر میزان بقا اختلاف معنی دار داشت (۰۵/۰ >P) که این می تواند به دلیل کافی نبودن غلظت روغن کلزا برای تغذیه آرتمیا فرانسیسکانا باشد، بنابراین باعث کاهش درصد بقا در این تیمارها شده است.

سیست آرتمیا فرانسیسکانا و آرتمیا ارومیانا به ترتیب ۱۲ و ۱۴ ساعت بعد از قرار گرفتن در شرایط مناسب شروع به تخم گشایی می کند. ناپلیوس ها ۱۰-۸ ساعت بعد از غنی سازی شروع به تغذیه می کنند، در این پژوهش مدت زمان لازم برای حداکثر تخم گشایی (Hatching rate) سیست های این دو گونه به ترتیب ۲۱ و ۲۴ ساعت بود بنابراین سیست هایی که در ابتدا تخم گشایی شده اند بعد از این مدت شروع به تغذیه از محیط غنی سازی می کنند (لازم به ذکر است که بعد از تخم گشایی سیست ها نیز مدت زمانی برای جداسازی ناپلیوس ها از سیست ها و پوسته های آن ها طول می کشد که باید این را نیز مدنظر داشت).
اکثر تیمارهای ناپلی آرتمیا ارومیانا دارای بیشترین درصد بقا هستند زیرا که با حداکثر مقدار آن اختلاف معنی داری نداشتند این نشان می دهد افزایش مدت زمان غنی سازی و تراکم های مختلف ناپلی و غلظت های مختلف روغن کلزا تاثیر زیادی روی میزان بقای آن ها نداشته است (جدول ۴-۲).
مرگ و میر آرتمیا با افزایش مدت زمان غنی سازی افزایش یافت که این می تواند توسط افزایش بار باکتریایی توضیح داده شود (Hochachka and Sowero, 1984; Anger, 2001) که به طور مستقیم درصد بقا را تحت تاثیر قرار می دهد (Sastry, 1977; Anger, 2001)، همچنین مرگ و میر به دلیل عدم توانایی حرکت ناپلیوس های ضعیف و رقابت غذایی آن ها با ناپلیوس های فعال افزایش می یابد.
Figueiredo و همکاران در سال ۲۰۰۹ نیز نتایج مشابهی را گزارش دادند که با افزایش مدت زمان غنی سازی، میزان مرگ و میر در ناپلی آرتمیا فرانسیسکانا غنی شده با جلبک AlgaMac 2000^®[۴۶] به مدت زمان ۲۴ ساعت غنی سازی افزایش یافت.
نتایج حاصل از این پژوهش نشان داد که کمترین میزان طول کل در ناپلی آرتمیا فرانسیسکانا در ساعت های اولیه غنی سازی (۶ ساعت) در تراکم های مختلف ناپلی و غلظت های مختلف روغن کلزا دیده شد (جدول ۴-۱) که این یک امر بدیهی است چون با افزایش مدت زمان غنی سازی طول ناپلیوس ها افزایش می یابد.
نتایج حاصل از این پژوهش نشان داد که کمترین میزان طول کل در ناپلی آرتمیا ارومیانا در تیمار با تراکم ۵۰۰۰۰ ناپلی در لیتر به مدت زمان ۶ ساعت با غلظت ۲/۰ گرم در لیتر روغن کلزا دیده شد که با غلظت های ۱/۰ و ۳/۰ گرم در لیتر روغن کلزا در تراکم های ۵۰۰۰۰ و ۱۰۰۰۰۰ ناپلی در لیتر به مدت ۶ ساعت غنی سازی اختلاف معنی دار نداشت (جدول ۴-۲).
به طور مشابهی Figueiredo و همکاران در سال ۲۰۰۹ افزایش میزان طول کل را با افزایش مدت زمان غنی سازی گزارش دادند.
۵-۲- ترکیب اسیدهای چرب مورد مطالعه در ناپلیوس آرتمیا فرانسیسکانا و آرتمیا ارومیانا پیش از غنی سازی
میزان اسید لینولنیک در ناپلی آرتمیا ارومیانا به طور معنی داری بیشتر از ناپلی آرتمیا فرانسیسکانا بود (۰۵/۰ >P) در حالی که میزان میریستیک، پالمیتیک، پالمیتولئیک و آراشیدونیک و ایکوزاپنتانوئیک اسید در ناپلی آرتمیا فرانسیسکانا به طور معنی داری بیشتر از ناپلی آرتمیا ارومیانا تعیین گردید (۰۵/۰ >P). اگرچه این دو گونه از لحاظ میزان لینولئیک اسید اختلاف معنی داری نداشتند (۰۵/۰ <P)، ولی میزان آن در ناپلی آرتمیا ارومیانا بیشتر از آرتمیا فرانسیسکانا بود (جدول ۴-۲). اختلاف بین ترکیب اسیدهای چرب این دو گونه قبل از غنی سازی می تواند به دلیل اختلاف ساختار ژنتیکی یا پیشینه تغذیه ای والدین آن ها باشد (Schaueret al., 1980).
۵-۳- تاثیر غنی سازی با روغن کلزا بر میزان ARA، EPA و DHAآرتمیا فرانسیسکانا و آرتمیا ارومیانا
با توجه به اینکه روغن کلزا فاقد EPA و DHA می باشد بنابراین انتظار نمی رود که میزان آن ها در طول غنی سازی افزایش یابد بلکه با افزایش مدت زمان غنی سازی بایستی به دلیل مصرف این اسیدهای چرب توسط ناپلی از میزان آن ها کاسته شود، که داده های جدول ۴-۶ برای گونه آرتمیا فرانسیسکانا این مطلب را تائید می کند.
در این جدول مشاهده می شود که بیشترین میزان EPA متعلق به تیمار شاهد (ناپلی غنی نشده) است و به صورت نامنظمی با افزایش مدت زمان غنی سازی میزان EPA کاهش یا افزایش می یابد که به ترتیب می تواند به دلیل مصرف یا تبدیل دیگر اسیدهای چرب به این اسید چرب باشد. برعکس، در بررسی انجام شده توسط Immanuel و همکارانش (۲۰۰۷) مشخص شد که بیشترین میزان EPA در ناپلی آرتمیا فرانسیسکانا غنی شده با روغن کبد ماهیان دور ریختنی (O. niger) در زمان های ۶ و ۲۴ ساعت بعد از غنی سازی دیده شد که البته دلیل اصلی اختلاف نتایج آن ها با این مطالعه به نوع روغن بر می گردد، چرا که روغن کبد این ماهیان برخلاف روغن کلزا، دارای EPA می باشد.
بیشترین میزان DHA در ناپلی آرتمیا فرانسیسکانا متعلق به تیمار با تراکم ۲۰۰۰۰۰ ناپلی در لیتر با غلظت ۱/۰ گرم در لیتر روغن کلزا به مدت ۶ ساعت می باشد که با افزایش مدت زمان غنی سازی به شدت کاهش یافت که این یافته نشان دهنده مصرف آن توسط ناپلی است (جدول ۴-۶) از سوی دیگر می توان دریافت که غنی سازی باعث افزایش میزان این اسیدچرب نشد. Azari-Takami و همکاران (۲۰۰۱) بیشترین میزان DHA را ۶ ساعت بعد از غنی سازی در ناپلی آرتمیا ارومیانا غنی شده با روغن کبد ماهی کاد مشاهده کردند که با افزایش مدت زمان غنی سازی میزان DHA کاهش یافت که می تواند به دلیل عدم تاثیر فرایند غنی سازی در این مطالعه بر افزایش این اسیدچرب باشد. همچنین نتایج تحقیق Narciso و همکاران (۱۹۹۹) نشان داد که غنی سازی ناپلیوس آرتمیا فرانسیسکانا به مدت ۴۸ ساعت با روغن های گیاهی (روغن بذر کتان، روغن بادام زمینی و روغن آفتابگردان) نسبت به روغن های حیوانی تاثیرات کمتری در بهبود و افزایش میزان HUFA و نسبت EPA: DHAدارد. Figueiredo و همکاران در سال ۲۰۰۹ دریافتند که میزان DHA با طولانی شدن مدت زمان غنی سازی افزایش می یابد و بیشترین مقدار را در ۲۳ ساعت بعد از غنی سازی ناپلی آرتمیا فرانسیسکانا با جلبک AlgaMac 2000® به دست آوردند که با نتایج این تحقیق متناقض می باشد. این تناقض می تواند به دلیل میزان بالای DHA (بیش از ۲۴% میزان کل اسیدهای چرب) در ماده غنی کننده AlgaMac 2000® نسبت به روغن کلزا باشد. همچنین Han و همکاران (۲۰۰۰)، با بهره گرفتن از امولسیون دارای ۵۰ درصد HUFA(n-3) در g/l 3/0، بیشترین میزان DHA یعنی mg/g 9/29 وزن خشک آرتمیا را بعد از ۲۴ ساعت غنی سازی به دست آوردند. این میزان، حد واسط بین میزان mg36 دوکوزاهگزانوئیک اسید به دست آمده در گرم وزن خشک آرتمیا فرانسیسکانا توسط Evjemo در سال ۱۹۹۷ و میزان mg21 دوکوزاهگزانوئیک اسید در گرم وزن خشک آرتمیا فرانسیسکانا غنی شده طی ۲۴ ساعت بود که توسط Coutteau و Mourene (1997) گزارش شده است. در هر دو مطالعه از امولسیون ^[۴۷]ICES دارای ۳۰% HUFA(n-3) به ترتیب به میزان ۳/۰ و ۲۵/۰ گرم در لیتر استفاده شده است، بنابراین با غلظت بیشتر HUFA(n-3) در امولسیون ICES می توان باعث افزایش میزان HUFA(n-3) شد. همچنین Hafezieh و همکاران در سال ۲۰۰۹، به این نتیجه رسیدند که ICES30/4 با غلظت ppm300 در طول ۲۴ ساعت غنی سازی، بهترین ترکیب برای بهبود میزان HUFA در آرتمیا و لارو تاسماهی ایرانی^[۴۸] بود. همچنین بهترین زمان غنی سازی به منظور افزایش میزان DHA در ناپلی آرتمیا فرانسیسکانا توسط امولسیون ICES، ۲۴ ساعت بود که بهترین مدت زمان غنی سازی آن ها به دلیل تفاوت در ماده غنی کننده با این مطالعه تفاوت دارد.
بیشترین میزان ARA در ناپلی آرتمیا فرانسیسکانا، مربوط به تیمار شاهد (ناپلی آرتمیا غنی نشده) بود که با اکثر تیمارها اختلاف معنی داری نشان داد. به عبارت دیگر، غنی سازی با روغن کلزا محلی نتوانست باعث افزایش ARA گردد که به دلیل عدم وجود این اسید چرب در روغن کلزا می باشد.
زمانی که تغذیه ماهی با روغن های گیاهی از جمله کلزا، سویا، بزرک، نخل و زیتون صورت می گیرد به دلیل تجمع C20:3n-6 در درون بدن ماهی میزان ARA کاهش می یابد (Bell et al., 1991, 1993) امکان این وجود دارد که روند مشابهی در ناپلی غنی شده با روغن کلزا رخ دهد زیرا میزان ARA در ناپلی غنی شده کمتر از ناپلی غنی نشده بود، این مطلب جای بررسی بیشتری دارد.
بیشترین میزان EPA در ناپلی آرتمیا ارومیانا مربوط به تیمار با تراکم ۲۰۰۰۰۰ ناپلی در لیتر به مدت ۱۵ ساعت با غلظت ۳/۰ گرم در لیتر روغن کلزا می باشد (جدول ۴-۷) که نسبت به ناپلی غنی نشده اختلاف معنی دار داشت (۰۵/۰>P). با توجه به اینکه روغن کلزا مورد استفاده فاقد اسیدهای چرب زنجیره بلند مثلاً EPA می باشد بنابراین افزایش EPA در طول زمان غنی سازی می تواند به دلیل تبدیل دیگر اسیدهای چرب به EPA باشد. آرتمیا، قدرت ساخت اسیدهای چرب زنجیره بلند از اسیدهای چرب زنجیره کوتاه را دارد ولی قادر به بیوسنتز DHA نمی باشد. از سوی دیگر، افزایش میزان EPA می تواند حاکی از کاتابولیزم DHA به EPA باشد (Triantaphylidis et al., 1995). همچنین باید به این نکته توجه داشت که بیشترین مقدار EPA در ناپلی آرتمیا ارومیانا مربوط به ۳ ساعت بعد از دومین مرحله افزودن سوسپانسیون است. در این گونه هم مانند آرتمیا فرانسیسکانا با افزایش مدت زمان غنی سازی تغییرات نامنظمی در میزان EPA مشاهده می شود ولی روند کاملاً کاهشی نداشت. با توجه به اینکه نوع روغن برای دو گونه بررسی شده در این مطالعه یکسان بوده است بنابراین، افزایش EPA در آرتمیا ارومیانا نسبت به آرتمیا فرانسیسکانا احتمالاً می تواند به دلیل اختلاف گونه ها در تبدیلات زیستی و همچنین مصارف متابولیکی و حفظ ترجیحی اسید چرب معین باشد.
با توجه به اینکه بیشترین میزان DHA با اکثر تیمارها، حتی با تیمار شاهد (ناپلی غنی نشده) آرتمیا ارومیانا اختلاف معنی دار نداشت (۰۵/۰<P) می توان به این نتیجه رسید که غنی سازی با روغن کلزا محلی نتوانسته تاثیر معنی داری روی میزان این اسیدچرب در ناپلی آرتمیا ارومیانا داشته باشد.
بیشترین میزان ARA در تراکم ۲۰۰۰۰۰ با غلظت ۲/۰ و ۳/۰ گرم در لیتر به مدت ۱۵ ساعت دیده شد (جدول ۴-۵) که همچون میزان EPA در ناپلی آرتمیا ارومیانا، ۳ ساعت بعد از دومین مرحله افزودن سوسپانسیون (۱۲ ساعت) می باشد. همچنین این جدول نشان می دهد که با افزایش مدت زمان غنی سازی در این دو تیمار تراکم ۲۰۰۰۰۰ ناپلی در لیتر میزان ARA کاهش یافت که می تواند به دلیل مصرف آن توسط ناپلی، استرس ناشی از تراکم زیاد و یا عواملی نظیر تجمع متابولیت ها درمحیط و افزایش نیاز موجود برای مقابله با آن ها باشد، که البته این مطلب نیازمند بررسی بیشتری است. با توجه به اینکه در هر سه غلظت روغن در تراکم ۵۰۰۰۰ نسبت به غلظت ۳/۰ گرم در لیتر روغن کلزا در تراکم ۱۰۰۰۰۰ به مدت ۱۸ ساعت غنی سازی، میزان دسترسی ناپلیوس ها به میکروگلبول ها بیشتر است بنابراین میزان ARA در این تیمارها نسبت به یکدیگر و با حداکثر میزان آن در تیمارهای گفته شده (۱۵ ساعت غنی سازی) اختلاف معنی دار نداشت (۰۵/۰<P)، با این وجود میزان این اسیدچرب در تیمارهای مختلف ناپلی آرتمیا ارومیانا قابل توجه نمی باشد.
بنابراین با توجه به میزان کم ARA، EPA و DHA در ناپلی آرتمیا فرانسیسکانا و آرتمیا ارومیانا غنی شده با روغن کلزا محلی، در این پژوهش از افزایش میزان اسیدهای چربARA، EPA و DHA به عنوان ملاک برای انتخاب بهترین تیمار استفاده نشد.
Immanuel و همکاران در سال ۲۰۰۷ مشاهده کردند که ترکیب و میزان اسیدهای چرب آرتمیا فرانسیسکانا غنی شده با امولسیون روغن کبد O. niger به مدت زمان غنی سازی و غلظت روغن بستگی دارد، نتایج این بررسی نیز نشان داد که میزان اسیدهای چرب آرتمیا فرانسیسکانا و آرتمیا ارومیانا به تراکم ناپلی، مدت زمان غنی سازی و غلظت روغن کلزا بستگی دارد. در آرتمیا فرانسیسکانا تازه تخم گشایی شده میزان HUFA، ۱۰/۳۰ % بود که در غلظت ۳% و ۶ ساعت بعد از غنی سازی از ۰۳/۳۱ % به ۱۸/۴۴ % رسید و در ۱۲، ۱۸ و ۲۴ ساعت بعد از غنی سازی در همان غلظت به ترتیب از ۴۱/۳۲ %، ۷۸/۳۲ % و ۴۱/۳۳ % به ۱۶/۴۶ %، ۹۹/۴۶ % و ۴۸/۴۸ % وزن خشک آرتمیا رسید (Immanuel et al., 2007)، با این وجود در تحقیق حاضر به دلیل استفاده از روغن گیاهی کلزا میزان HUFA به طور معنی داری افزایش نیافت.
۵-۴- تاثیر غنی سازی با روغن کلزا بر میزان LA و ALAآرتمیا فرانسیسکانا و آرتمیا ارومیانا
در ناپلی آرتمیا فرانسیسکانا غنی شده با روغن کلزا، بیشترین میزان اسید لینولئیک (۵۵۸/۰±۴۱۱/۵) مربوط به تراکم ۵۰۰۰۰ ناپلی در لیتر با غلظت ۳/۰ گرم در لیتر روغن کلزا به مدت ۱۸ ساعت غنی سازی بود که با میزان اسید لینولئیک در تیمار شاهد (۵۹۵/۰±۸۲۹/۰) اختلاف معنی دار داشت (۰۵/۰>P) و به طور قابل توجهی بیشتر از آن بود (جدول ۴-۴)، بنابراین می توان این اسیدچرب را به عنوان ملاکی برای انتخاب بهترین تیمار غنی شده در نظر گرفت. البته لازم به ذکر است که میزان اسید لینولئیک در این تیمار با میزان آن (۳۱۸/۰±۰۱۴/۵) در تراکم ۵۰۰۰۰ ناپلی در لیتر با غلظت ۳/۰ گرم در لیتر روغن به مدت ۱۵ ساعت اختلاف معنی دار نشان نداد (۰۵/۰<P). میزان LA در تراکم های مختلف ناپلی با غلظت های مختلف روغن در طول زمان به صورت نا منظمی تغییر نمود و از یک روند کاهشی یا افزایشی تبعیت نکرد. بیشترین مقادیر آن در تراکم های پائین تر (۵۰۰۰۰ و ۱۰۰۰۰۰) و اکثراً با بیشترین غلظت های روغن (۲/۰ و ۳/۰ گرم در لیتر) دیده شد که از بهترین شرایط برای دسترسی آسان تر ناپلیوس ها به ذرات روغن برخوردار بودند، با این وجود در برخی موارد از جمله در تراکم ۵۰۰۰۰ با غلظت ۱/۰ گرم در لیتر در زمان های مختلف نیز مقادیر بالایی از LA مشاهده شد که می توانست به دلیل تراکم کمتر آن نسبت به سایر تیمارها باشد که توانسته تاثیر غلظت کمتر روغن را کاهش داده و سبب دسترسی بیشتر ناپلیوس ها به ذرات روغن شده باشد (جدول ۴-۴). اظهار نظر قطعی در این مورد نیازمند مطالعات بیشتری است.
بیشترین میزان ALA (492/0±۳۵۵/۲) در ناپلی آرتمیا فرانسیسکانا، در تراکم ۵۰۰۰۰ ناپلیوس در لیتر با غلظت ۱/۰ گرم در لیتر روغن به مدت ۱۵ ساعت دیده شد که با میزان این اسیدچرب (۰۱۹/۰±۰۶۵/۱) در تراکم ۵۰۰۰۰ ناپلیوس در لیتر با غلظت ۳/۰ گرم در لیتر روغن به مدت ۱۸ ساعت غنی سازی اختلاف معنی داری نشان نداد (۰۵/۰ <P). میزان اسیدچرب ALA در این تیمارها به طور قابل توجهی بیشتر از میزان آن در تیمار شاهد (۰۴۴/۰±۴۹۱/۰) بود که نشان دهنده افزایش میزان ALA طی غنی سازی می باشد (جدول ۴-۴). در تراکم ۲۰۰۰۰۰ ناپلی در لیتر، بیشترین مقادیر ALA در غلظت های ۲/۰ و ۳/۰ گرم در لیتر روغن در همه زمان ها (به استثنای مدت زمان ۱۵ ساعت که میزان ALA در غلظت ۱/۰ بیشتر از ۲/۰ گرم در لیتر روغن بود) مشاهده شد (البته اختلاف معنی داری بین مقادیر این اسید چرب در این غلظت ها و گاهی در مقایسه با غلظت ۱/۰ گرم در لیتر دیده نشد). بنابراین می توان نتیجه گرفت که این شرایط به دلیل دسترسی بیشتر ناپلیوس ها به ذرات روغن در شرایط غلظت های بالاتر روغن کلزا بود. در تراکم ۱۰۰۰۰۰ همانند تراکم ۲۰۰۰۰۰ در غلظت های ۲/۰ و ۳/۰ گرم در لیتر روغن (به استثنای مدت زمان ۱۵ ساعت که میزان ALA در غلظت ۱/۰ بیشتر از ۳/۰ گرم در لیتر روغن بود) بیشترین مقادیر ALA مشاهده گردید (البته گاهی اختلاف معنی داری بین مقادیر این اسیدچرب در این غلظت ها و در مقایسه با غلظت ۱/۰ گرم در لیتر دیده می شود) که می تواند به دلیل موارد ذکر شده در تراکم ۲۰۰۰۰۰ ناپلی در لیتر باشد. تاکنون در این رابطه مطالعه ای صورت نگرفته است و اظهار نظر قطعی در این زمینه مستلزم مطالعات بیشتری است.
همانگونه که در جدول ۴-۵ نشان داده شده است، حداکثر مقدار LA در ناپلی آرتمیا ارومیانا، در تراکم های ۵۰۰۰۰ و ۱۰۰۰۰۰ ناپلیوس در لیتر به ترتیب با غلظت های ۱/۰ و ۳/۰ گرم در لیتر روغن به مدت ۱۸ ساعت به میزان (۵۵۹/۰±۵۷۰/۴) و (۷۶۲/۰±۲۹۴/۴) مشاهده گردید که با تراکم ۵۰۰۰۰ و ۲۰۰۰۰۰ ناپلیوس در لیتر به مدت ۱۸ ساعت غنی سازی با غلظت ۳/۰ گرم در لیتر کلزا به ترتیب به میزان (۱۲۰/۰±۸۲۱/۳) و (۷۸۹/۰±۸۱۸/۳) اختلاف معنی دار نداشتند (۰۵/۰ <P). این تیمارها، با تیمار آرتمیا غنی نشده از لحاظ میزان LA اختلاف معنی داری داشتند و میزان آن ها به طور قابل توجهی بیشتر از تیمار شاهد (۰۸۴/۰±۴۶۲/۱) بود. این نتایج نشان می دهد که میزان این اسید چرب طی فرایند غنی سازی به طور معنی داری افزایش یافته است (۰۵/۰ >P). در تراکم ۲۰۰۰۰۰ ناپلی در لیتر روند نامنظمی در افزایش و کاهش میزان LA دیده شد، با این وجود بیشترین مقادیر LA در غلظت ۳/۰ گرم در لیتر روغن در همه زمان ها (به استثنای مدت زمان ۶ ساعت) بود، که می تواند مؤید حداکثر دسترسی ناپلیوس ها به ذرات روغن در این شرایط باشد. شایان ذکر است که در مدت زمان ۶ ساعت، ناپلیوس ها قادر به خوردن میزان کافی ذرات روغن نمی باشند. در تراکم ۱۰۰۰۰۰ ناپلی در لیتر به مدت زمان های ۶، ۹ و ۱۲ ساعت اختلاف معنی داری دیده نشد و بیشترین مقادیر LA در این تراکم در زمان های ۱۵ و ۱۸ ساعت دیده شد (به این معنی که ناپلیوس ها به ذرات روغن بیشتر و در مدت زمان بیشتری دسترسی داشتند). اما در هر سه غلظت روغن در تراکم ۵۰۰۰۰ ناپلی در لیتر بیشترین میزان LA در مدت زمان ۱۸ ساعت تعیین گردید (البته میزان LA در غلظت ۲/۰ گرم در لیتر روغن با مقادیر آن در غلظت های ۱/۰ و ۲/۰ گرم در لیتر به مدت ۹ ساعت غنی سازی اختلاف معنی دار نداشت). این یافته می تواند مؤید این نکته باشد که در این تراکم و مدت زمان با توجه به تعداد کم ناپلی در لیتر و مدت زمان طولانی تر، دسترسی ناپلیوس ها به ذرات روغن بیشتر بوده است.
در ناپلی آرتمیا ارومیانا، بیشترین میزان ALA در تراکم ۵۰۰۰۰ ناپلیوس در لیتر با غلظت ۱/۰ گرم در لیتر روغن کلزا به مدت ۱۸ ساعت غنی سازی مشاهده شد (۴۳۸/۰±۴۱۶/۴)، که این مقدار با میزان این اسیدچرب در تراکم ۱۰۰۰۰۰ ناپلی در لیتر با غلظت ۳/۰ گرم در لیتر به مدت ۱۸ ساعت (۸۰۸/۰±۰۶۱/۴) اختلاف معنی داری نداشت (۰۵/۰>P)، اما میزان ALA در این تیمار نسبت به تیمار شاهد (آرتمیا غنی نشده) به میزان (۴۸۷/۰±۱۱۱/۳) اختلاف معنی داری نشان نداد (۰۵/۰>P)، همچنین اکثر تیمارها میزان کمتری ALA در مقایسه با تیمار شاهد داشتند (جدول ۴-۵). بنابراین، می توان نتیجه گرفت که میزان ALA در ناپلی آرتمیا ارومیانا به طور قابل توجهی تحت تاثیر فرایند غنی سازی نبوده است و دسترسی بیشتر به ذرات روغن در غلظت ها و مدت زمان های طولانی تر نتوانست تاثیر معنی داری بر میزان ALA در ناپلی آرتمیا ارومیانا داشته باشد.
اغلب روغن های گیاهی به میزان زیادی حاوی LA، پیش ساز ARA، هستند و آزادماهیان قادر به سنتز ARA از LA می باشند (Bell et al., 2001, 2002). آنزیمی که عمل طویل و غیراشباع سازی اسیدهای چرب را انجام می دهد توسط حضور پیش ساز هایی مانند LA و ALA تحریک می شود، ولی با محصولات نهایی آن ها مانند EPA، DHA و احتمالاً ARA مهار می شود. علاوه بر این، ترجیح دادن اسیدهای چرب گروه n-3 بر n-6 توسط این آنزیم می تواند منجر به کاهش تولید ARA شود (حتی زمانی که میزان LA در جیره بالا باشد) (Bell et al., 2001, 2002). چنین فرآیندی می تواند در آرتمیا نیز صدق نماید زیرا این موجود نیز دارای این آنزیم ها است. بنابراین اگر میزان LA از ALA بیشتر باشد برای ماهیان آب شیرین تغذیه کننده از آن ناپلیوس ها بهتر است، چرا که قادر به تبدیل آن به ARA هستند. همچنین لارو ماهیان دریایی نیز قادر به این تبدیلات در حد کمتری هستند و این توانایی به تدریج با رشد جاندار کاهش می یابد(Glencross, 2009)، بنابراین می توان از غنی سازی آرتمیا با روغن های گیاهی در مراحل اولیه رشد لارو ماهیان دریایی استفاده کرد. در ماهیان آب شیرین می توان احتیاجات اسیدهای چرب ضروری را با LA و یا ALA برآورده نمود، اگرچه عملکرد بهتر رشد با فراهم آوردن اشکال فعال زیستی اسیدهای چرب زنجیره بلند n-3تحت عنوانEPA و DHA به دست می آید (Yone, 1978; Kanazawa, 1985). افزایش ARA باعث افزایش رشد و بقا و مقاومت نسبت به استرس و تنظیم عملکرد ایمنی ماهیان، کیفیت بهتر تولید تخم، اسپرم و لارو می شود (Bell and Sargent, 2003).
۵-۵- تاثیر غنی سازی با روغن کلزا بر میزان PUFA کل ، PUFA (n-6) و PUFA (n-3) درناپلی آرتمیا فرانسیسکانا و آرتمیا ارومیانا
حداکثر میزان PUFA کل در ناپلی آرتمیا فرانسیسکانا (۴۰۲/۰±۸۷۹/۸) در تراکم ۵۰۰۰۰ ناپلی در لیتر با غلظت ۳/۰ گرم در لیتر روغن کلزا به مدت ۱۸ ساعت غنی سازی مشاهده شد که با میزان PUFA در تراکم ۱۰۰۰۰۰ ناپلی در لیتر با غلظت ۳/۰ گرم در لیتر روغن کلزا به مدت ۹ ساعت (۰۴۸/۱±۸۵۷/۷) اختلاف معنی داری نداشت (۰۵/۰<P) و نسبت به تیمار شاهد (۱۳۶/۱±۵۲۳/۴) به طور قابل توجهی بیشتر بود (جدول ۴-۸) بنابراین، میزان PUFA در طول مدت غنی سازی افزایش یافت که با توجه به میزان نسبتاً بالای PUFA (33-25%) در روغن کلزای مورد استفاده قابل توجیه است. بیشترین مقادیر PUFA در تراکم ۵۰۰۰۰ نسبت به تراکم های دیگر دیده شد، با این وجود تراکم ۱۰۰۰۰۰ در مدت زمان کمتری به حداکثر مقدار PUFA میان تیمارهای مورد مطالعه (جدول ۴-۸) که می تواند به عنوان بهترین تیمار تلقی شود زیرا از لحاظ اقتصادی مقرون به صرفه می باشد. با این وجود باید بررسی شود که کدام نوع PUFA افزایش یافته که باعث افزایش میزان PUFA کل گردیده است؛
بیشترین میزان (n-6) PUFA در ناپلی آرتمیا فرانسیسکانا متعلق به تیماری است که بیشترین میزان PUFA را نیز داشت، یعنی تیمار با تراکم ۵۰۰۰۰ ناپلی در لیتر با غلظت ۳/۰ گرم در لیتر روغن کلزا به مدت ۱۸ ساعت غنی سازی (۵۱۶/۰±۲۶۵/۶) که با تیمار ۵۰۰۰۰ ناپلی در لیتر با غلظت ۳/۰ گرم در لیتر روغن کلزا به مدت ۱۵ ساعت غنی سازی (۴۰۱/۰±۷۰۵/۵) اختلاف معنی داری نداشت (۰۵/۰<P) ولی میزان آن ها نسبت به تیمار شاهد (۹۲۲/۰±۷۳۲/۱) به طور قابل توجهی بالاتر بود (جدول ۴-۸).
همچنین جدول ۴-۸ نشان می دهد که حداکثر مقدار (n-3) PUFA در ناپلی آرتمیا فرانسیسکانا در تراکم ۵۰۰۰۰ ناپلیوس در لیتر با غلظت ۱/۰ گرم در لیتر روغن کلزا به مدت ۱۵ ساعت (۶۰۷/۰±۸۸۱/۲) و تراکم ۱۰۰۰۰۰ ناپلی در لیتر با غلظت ۱/۰ و ۳/۰ گرم در لیتر روغن کلزا به مدت ۹ ساعت (به ترتیب به میزان ۵۳۹/۰±۸۸۱/۲ و ۱۱۵/۰±۸۹۸/۲ میلی گرم در گرم وزن تر ناپلی) مشاهده شد که با تیمار شاهد (۶۸۵/۰±۷۹۱/۲) اختلاف معنی داری نشان ندادند (۰۵/۰<P). این نتایج نشان دهنده این واقعیت می تواند باشد که فرایند غنی سازی روی میزان (n-6) PUFA تاثیر گذاشته ولی باعث تغییر زیادی در افزایش میزان (n-3) PUFA در طول مدت غنی سازی نشده است. چنین افزایشی در (n-6) PUFA سبب افزایش میزان PUFAکل گردیده است.
بیشترین میزان PUFA کل در ناپلی آرتمیا ارومیانا، در تراکم ۵۰۰۰۰ ناپلیوس در لیتر با غلظت ۱/۰ گرم در لیتر روغن و تراکم ۱۰۰۰۰۰ با غلظت ۳/۰ گرم در لیتر روغن به مدت ۱۸ ساعت (به ترتیب به میزان ۱۴۲/۱±۲۲۱/۱۰ و ۱۹۷/۰±۰۹۱/۱۱ میلی گرم در گرم وزن تر ناپلی) مشاهده شد (جدول ۴-۹) که اختلاف معنی داری با یکدیگر نشان ندادند (۰۵/۰<P)، ولی با تیمار شاهد (۵۱۴/۰±۴۱۲/۵) به طور معنی داری متفاوت بودند که نشان دهنده افزایش میزان آن در طول فرایند غنی سازی بود. این یافته با توجه به میزان نسبتاً بالای PUFA (33-25%) در روغن کلزای مورد استفاده قابل توجیه است. بنابراین اگر تراکم ناپلی آرتمیا ارومیانا کمتر باشد با غلظت کمتر روغن می توان به نتیجه مطلوب رسید و اگر هدف استفاده از امکانات کمتر باشد که از هزینه ها کاسته شود می توان در تراکم بالاتر و با میزان بیشتر روغن، غنی سازی را انجام داد. حال باید بررسی شود که کدام نوع از PUFA افزایش یافته که باعث افزایش میزان کل PUFA شده است.
همانگونه که نتایج نشان دادند (جدول ۴-۹)، در ناپلی آرتمیا ارومیانا حداکثر میزان (n-6) PUFA مربوط به تیمار با تراکم ۵۰۰۰۰ ناپلی در لیتر با غلظت ۱/۰ گرم در لیتر روغن کلزا به مدت ۱۸ ساعت غنی سازی است که حداکثر مقدار PUFA کل را داشت. تراکم های ۵۰۰۰۰ و ۱۰۰۰۰۰ ناپلیوس در لیتر با غلظت ۳/۰ گرم در لیتر روغن کلزا به مدت ۱۸ ساعت نیز با حداکثر مقدار (n-6) PUFA اختلاف معنی درای نداشتند (۰۵/۰ <P)، ولی با تیمار شاهد (آرتمیا غنی نشده) به طور قابل توجهی تفاوت نشان دادند که حاکی از افزایش میزان (n-6) PUFA در طول فرایند غنی سازی می باشد. همچنین بیشترین مقادیر (n-6) PUFA در زمان ۱۸ ساعت غنی سازی در همه تراکم ها دیده می شود که می تواند به این معنا باشد که ناپلی آرتمیا ارومیانا برای ذخیره بیشتر این اسیدهای چرب به زمان و بلع بیشتر ذرات روغن نیاز دارد.
بیشترین مقدار (n-3) PUFA در ناپلی آرتمیا ارومیانا مربوط به تراکم ۱۰۰۰۰۰ ناپلی در لیتر با غلظت ۳/۰ گرم در لیتر روغن کلزا به مدت ۱۸ ساعت غنی سازی (۹۶۳/۰±۵۴۸/۶) است که این تیمار همچنین از بیشترین میزان (n-6) PUFA (820/0±۵۴۳/۴) و در نتیجه PUFA کل (۱۹۷/۰±۰۹۱/۱۱) برخوردار بود (جدول ۴-۹).
اگرچه ناپلی آرتمیا ارومیانا با تراکم ۵۰۰۰۰ ناپلی در لیتر و غلظت ۱/۰ گرم در لیتر روغن کلزا به مدت ۱۸ ساعت غنی سازی از بیشترین میزان PUFA (142/1±۲۲۱/۱۰) و (n-6) PUFA (594/0±۸۲۵/۴) و میزان نسبتاً بالایی از (n-3) PUFA (548/0±۳۹۶/۵) برخوردار بود، ولی از آن جا که رسیدن به چنین شرایطی برای پرورش دهندگان مستلزم تامین امکانات بیشتری است این تیمار به عنوان بهترین تیمار توصیه نمی شود. بنابراین می توان تیمار با تراکم ۱۰۰۰۰۰ ناپلی در لیتر با غلظت ۳/۰ گرم در لیتر روغن کلزا به مدت ۱۸ ساعت غنی سازی را به عنوان بهترین تیمار ناپلی آرتمیا ارومیانا غنی شده با روغن کلزا محلی از لحاظ میزان اسیدهای چرب غیراشباع با چند پیوند دوگانه معرفی کرد.
اسیدهای چرب سری n-6 به عنوان منبع مطلوب انرژی (جهت حفظ سایر اسیدهای چرب و یا پروتئین) در آبزیان (لارو و ماهیان زینتی) به شمار می روند (Glencross, 2009) که منابع روغن های گیاهی به میزان زیادی دارای این اسیدهای چرب هستند، بنابراین می توان به این نتیجه رسید که استفاده از این روغن ها به عنوان محیط غنی سازی برای ناپلی آرتمیا و تغذیه از ناپلیوس های غنی شده برای آبزیان مذکور می تواند سودمند واقع شود. در صورتی که از این روغن ها در غذای آبزیان استفاده شود احتمال رسیدن میزان مود نیاز اسیدهای چرب به آبزی کمتر است ولی اگر موجودی مثل ناپلی آرتمیا با آن غنی سازی شود میزان مورد انتظار را می توان به آبزی منتقل کرد.
۵-۶- تاثیر غنی سازی با روغن کلزا بر میزان SFA، MUFAو TFA آرتمیا فرانسیسکانا و آرتمیا ارومیانا

در نهایت این­گونه گزارش نمودند که استفاده از این تکنیک جهت مقاوم سازی خاک، روش بسیار اقتصادی جهت دستیابی به نتایج بهینه از تسلیح خاک می­باشد ]۳۶[.
فصل سوم
مدل­سازی نرم­افزاری و آزمایشگاهی
۳-۱ مقدمه
در هر مسئله مرتبط با مقاومت مصالح، اولین و مهمترین مرحله جهت مدل سازی دقیق رفتار پدیده، دستیابی به یک رفتار آزمایشگاهی مشخص و سپس یافتن و ارائه یک مدل مناسب است به گونه ­ای که بطور همزمان علاوه­بر دقت کافی، پاسخگوی کلیه نیازها جهت پیش بینی رفتار ماده نیز باشد. خاک به دلیل خصوصیات ذاتی که ناشی از طبیعی بودن آن است، در مقایسه با مصالح دست دست بشر، از این حیث دارای پیچیدگی­های خاص خود می­باشد]۳۷[.
Geostudio-Sigma یک نرم­افزار مهندسی المان محدود با قابلیت مدل­سازی الاستوپلاستیک می­باشد که توانایی تحلیل و محاسبه تنش و تغییر شکل سازه­های خاکی پیچیده­ای که امکان محاسبه دستی آنها وجود ندارد را داراست و می تواند به خوبی نشان دهد که آیا سازه مورد نظر قابلیت تحمل بار وارد شده را دارد و یا دچار شکست می­ شود. در پژوهش حاضر از نرم­افزار مذکور برای تحلیل و بررسی تأثیر استفاده ازالمان­های قائم فولادی کوبیده شده در خاک زیر و اطراف پی سطحی استفاده شده است. اساس کلی کار با نرم­افزار در این تحقیق بدین ترتیب است که بعد از تعریف المان­های مربوط به خاک و المان­های فولادی، محیط هندسی مورد نظر مدل گردید و پس از اختصاص پارامترها به قسمت­ های مربوطه، بارگذاری بر روی مدل ساخته شده صورت گرفت. عکس العمل سیستم خاک- پی با تغییر پارامترهای قطر (D)، طول (L) و فاصله مرکز به مرکز المان های فولادی (S)، میزان فاصله المان­های فولادی اطراف از بر پی ®، ابعاد پی (B) و بزرگی بار اعمالی (P)، از لحاظ ظرفیت باربری و نشست زیر پی از نتایج نرم افزار استخراج گردید.

۳-۲ تعریف مدل رفتاری
یک مدل در واقع رابطه ریاضی است که برای نشان دادن رفتار مصالح به­کار برده می­ شود. هر مدل شامل یک سری ثابت­ها و تعدادی متغیر می­باشدکه به­ صورت توابع اسکالری از ثابت­های تنشی با تغییر شکل نوشته می­شوند. تعداد پارامترهای مدل­های مختلف متفاوت می باشد و تعداد این پارامترها برای برخی مدل­های رفتاری می ­تواند تا ۲۰ پارامتر نیز افزایش یابد.
پیچیده کردن روابط ریاضیِ توصیف کننده رفتار مصالح، نیاز به تعداد بیشتری آزمایش برای تعیین پارامترهای آن دارد. هم­چنین با زیاد شدن تعداد پارامترها زمان بیشتری برای حل مسئله مورد نیاز خواهد بود. به هرحال، هر مدل باید اصول پایه مکانیک محیط­های پیوسته یا مکانیک محیط­های متخلخل یعنی اصل تعادل سازگاری و وحدت جواب را ارضاء نماید]۳۷[.
۳-۳ مشخصات یک مدل رفتاری مطلوب
مدل باید دارای قابلیت نمایش رفتار مصالح تحت شرایط مختلف بارگذاری باشد. لیکن در حال حاضر هیچ مدل منحصر به فردی وجود ندارد که بتواند تمام مسائل ژئوتکنیکی و شرایط خاک را در بر گیرد. در انتخاب مدل سعی می­ شود موارد زیر رعایت شوند :
الف- حتی­المقدور مدل ساده بوده و با معادلات ریاضی معمول قابل فرموله شدن باشد؛
پارامترهای آن را بتوان با آزمایشات متداول مکانیک خاک به­دست آورد؛
پ- تا حد امکان تعداد پارامترهای آن کم باشد.
البته باید توجه نمود که غالب مدل­های پیشنهادی برای حل مسائل مربوط به خاک­های همگن معتبر است و استفاده از آن برای حل مسائل پیچیده خاک­های غیرهمگن و لایه­ای با شرایط مرزی پیچیده، غالباً دارای دقت کم می­باشد.
مدل­های مورد استفاده موجود، بر پایه مکانیک محیط­های پیوسته یا متخلخل تهیه شده ­اند و قادر به مدل نمودن رفتار و رابطه تنش- کرنش در نواحی ناپیوستگی که پس از مقدار اوج تنش (نظیر صفحات برش) بوجود می­آیند، نخواهند بود. در طی دو دهه اخیر مدل نمودن خاک در مسائل مهندسی پیشرفت شایان توجهی داشته و در حال حاضر نیاز به مدل­هایی است که بتوانند با داشتن تعداد نسبتاً کمی از خصوصیات خاک که دارای مفهوم فیزیکی است، رفتار مصالح را بیان نمایند؛ این پارامترها را می توان به­وسیله انجام آزمایش بر روی نمونه­های دست نخورده با کیفیت خوب بدست آورد]۳۷[.
۳-۴ روش اجزاء محدود
برای حل کلیه مسائل فیزیکی سه روش موجود است:
الف- روش تحلیلی دقیق^[۳۰]
روش عددی^[۳۱]
پ- روش تجربی^[۳۲]
در روش تحلیلی، همانطور که از نام آن مشخص است، به محاسبه دقیق پارامتری معادلات دیفرانسیل حاکم بر میدان­های فیزیکی همچون میدان حرارتی، میدان تنش، میدان الکتریکی و … می­پردازند. در حالیکه در روش دوم به حل تقریبی و عددی این مسائل پرداخته می­ شود. روش تجربی یا آزمایشگاهی نیز با توجه به اینکه مبتنی و برگرفته از خود واقعیت می­باشد، روشی مناسب محسوب می­ شود]۳۷[.
در این میان روش حل عددی که اجزاء محدود زیر مجموعه آن می­باشد، جزء یکی از پرکاربردترین روش­های مورد استفاده در حل مسائل مهندسی است.
از جمله مزیت­های حل عددی خصوصاً اجزاء محدود^[۳۳] نسبت به روش­های دیگر به شرح زیر است:
الف- ضعف عمده روش آزمایشگاهی، پر هزینه و زمان­بر بودن آن می­باشد. در حالیکه در روش عددی این چنین نیست.
روش حل دقیق از تحلیل مدل­های با هندسه پیچیده عاجز است و تنها روش­های حل عددی به خصوص اجزاء محدود در این زمینه کارگشا است.
در حل مسائلی که شرایط مرزی کمی پیچیده می­ شود نیز حل دقیق ناتوان است و تنها روش های مرسوم عددی در حل این نوع مسائل به کار می رود]۳۷[.
۳-۴-۱ تاریخچه روش اجزاء محدود
روش­های عددی در حالت­های ساده در قالب روش اختلاف محدود از دیرباز در جهان علم و صنعت شناخته شده است. در بسیاری از موارد که تحلیل مسائل پیچیده و دشوار می­گردد، راه حلی مناسب جهت به­دست آوردن نتایج، تقریبی بوده است. اگر روش اجزاء محدود را محور اصلی روش­های عددی به حساب آورده شود، گرایش به کاربرد وسیع­تر روش­های عددی را می­توان در حوالی سال­های جنگ دوم جهانی مشاهده نمود]۳۷[.
هرنیکوف^[۳۴] در سال ۱۹۴۱ روش عددی را در تحلیل الاستیسیته قطعات در دستگاه­های فضانوردی به کار گرفت. کورانت^[۳۵] در سال ۱۹۴۳ موفق گردید با بهره گرفتن از توابع چند جمله­ای ساده تغییر شکل­های ناشی از پیچش در محیط پیوسته را به کمک تقسیم سطح محیط تحت پیچش به اجزاء مثلث شکل، به­ صورت عددی حل نماید. سپس تورنر^[۳۶] در سال ۱۹۶۵ توانست ماتریس­های سختی تیر و خرپا را با بهره گرفتن از روش­های عددی ارائه نماید. اصطلاح اجزاء محدود برای اولین بار توسط کلوگه^[۳۷] در سال ۱۹۶۰ جهت حل مسائل الاستیسیته دوبعدی به کار گرفته شد]۳۷[.
در روش اجزاء محدود غالباً مسائل فیزیکی به کمک معادلات دیفرانسیل حاکم بر سیستم و یا به کمک کمینه نمودن انرژی پتانسیل حل می­شوند. روش کار بدین صورت است که کل مدل هندسی به اجزاء ریزتری به نام المان^[۳۸] تقسیم می­ شود. هر المان خود دارای گره^[۳۹] هایی است که مقادیر ورودی ( بارگذاری و شرایط مرزی) و خروجی (نتایج) به آنها اختصاص داده می­شوند]۳۷[.
هر المان دارای یک رفتاری است که به آن تابع شکل^[۴۰] می­گویند و مقدار درجه آزادی (مثلا جابجایی U) در هر ناحیه از المان را مشخص می­ کند. شرط اصلی انتخاب تابع شکل مناسب، قابلیت ارضاء شدن شرایط مرزی توسط آن تابع است، که این تابع می ­تواند درجه یک، درجه دو و یا هر تابع دیگری باشد. قابل ذکر است که نرم­افزارهای اجزاء محدود غالباً از توابع چندجمله­ای برای تعریف تابع شکل استفاده می­ کنند]۳۷[.
۳-۴-۲ روش مدل نمودن فضای بی­نهایت توسط المان محدود
در بسیاری از مسائل مهندسی نظیر فشار امواج، اندرکنش خاک و سازه، و اندرکنش سازه و آب، یک سازه محدود با یک محیط نامحدود اندرکنش می نماید.
در آنالیز اندرکنش سازه و محیط، مدل کردن سازه محدود به­وسیله روش های عددی نظیر المان محدود پیشرفت شایانی نموده است. در حالی­که مدل کردن فضای بی­نهایت به­وسیله روش­های فوق­الذکر امکان پذیر نیست. در این حالت یکی از روش­هایی که می توان استفاده نمود، المان­های مرزی است که برای تحلیل دقیق این­گونه مسائل می­توان به­کار برد. روش المان مرزی به صورت قابل ملاحظه­ای با روش­های معمول المان محدود تفاوت دارد. در این روش الزاماً به یک حل اساسی احتیاج است که همواره این حل موجود نیست و در صورت وجود ممکن است بسیار پیچیده باشند. بنابراین یکی از بهترین راه­ حل­های موجود برای مدل­سازی عددی مسائل مربوط به محیط­های بی­نهایت، استفاده از روش­های المان محدود و اعمال تصحیحات بر روی این روش­ها می باشد]۳۷[.
سازه با ابعاد محدود به سادگی به­وسیله المان محدود با تعداد محدودی درجه آزادی مدل می­ شود؛ این قسمت از تحلیل کاملا معمول و شناخته شده است. در مقابل محیط بی­نهایت با ابعاد نامحدود را نمی­ توان به­وسیله تعداد محدودی المان با ابعاد محدود مدل نمود، لذا بایستی از تکنیک­های ویژه برای مدل کردن فضای بی­نهایت سود جست. یکی از معمول­ترین روش­ها آن است که یک سطح فرضی که سازه و قسمتی از فضای نامحدود را در بر می­گیرد فرض شود؛ به این سطح فرضی، سطح اندرکنش می­گویند. سپس به­وسیله مدل عددی، سازه و نواحی محدود به سطح اندرکنش را مش­بندی می­نمایند و مدل عددی با گره­هایی که بر روی سطح اندرکنش یا داخل آن قرار دارند، کار می­ کند. سپس با اعمال شرایط مرزی روی سطح اندرکنش که بیان کننده شرایط محیط نامحدود تا بی­نهایت می­باشد، تحلیل را انجام می­ دهند. محل سطح اندرکنش می ­تواند اختیاری باشد]۳۷[.
در یک حالت حدی که سطح اندرکنش بر سطح تمامی خاک با سازه منطبق است برای حل مسئله باید از روش زیر سازه استفاده شود و همچنین در مواردی که سطح اندرکنش در فاصله مناسبی از سطح تماس خاک با سازه قرار دارد، می­توان از روش مستقیم بهره جست که در این حالات شرایط مرزی باید به­ صورت دقیق بیان شوند]۳۷[.
۳-۴-۳ معرفی نرم­افزار Geostudio-Sigma و هدف از انتخاب آن
نرم‌ افراز Geostudio از جمله برنامه‌های ژئوتکنیکی مبتنی بر المان‌های محدود بوده و از طریق آن می‌توان آنالیزهایی از قبیل تنش- کرنش، جریان، تراوش، پایداری شیب‌ها، آنالیز دینامیکی و همچنین شرایط افت سریع را بررسی کرد. این نرم‌افزار شامل نرم­افزارهای گوناگون SIGMA/W برای تحلیل تنش- کرنش، SEEP/W برای تحلیل جریان و تراوش، SLOPE/W برای تحلیل پایداری شیب، QUAKE/W برای تحلیل دینامیکی، TEMP/W برای تحلیل توزیع دما در خاک، CTRAN/W برای تحلیل توزیع آلاینده‌ها در خاک و VADOSE/W برای تحلیل اثر شرایط محیطی (از قبیل خورشید، گیاهان، بارش و…) بر خاک است. قابل توجه است که در نسخه‌ی ۲۰۰۷ این برنامه، تحلیل AIR/W اضافه شده که مربوط به مدل‌سازی جریان هوا است. لازم به ذکر است که کلیه نرم­افزارهای این بسته نرم‌افزاری به غیر از SLOPE/W از روش المان محدود استفاده می‌کنند و تنها در این بخش از نرم‌افزار، روابط ریاضی مربوطه، فرمول بندی می­ شود.
بسته نرم‌افزار GeoStudio نرم‌افزاری کاربردی و علمی بوده که به گونه‌ی کاربرپسند به مدل­سازی و تحلیل مسائل ژئوتکنیکی می‌پردازد. این نرم‌افزار محصول شرکت خصوصی GEO-SLOPE در آلبرتای کانادا می‌باشد. بسته نرم‌افزاری GeoStudio مشتمل بر هشت نرم‌افزار گوناگون می‌باشد که شرح مختصری از آن در زیر ارائه می­گردد:
نرم‌افزار SLOPE/W: این نرم‌افزار قادر به تحلیل ضرایب اطمینان شیب‌های خاکی و سنگی است. این نرم‌افزار می‌تواند مسائل ساده تا پیچیده مربوط به سطوح شیب‌دار، شرایط فشار آب حفره‌ای، ویژگی‌های خاک و روش‌های تحلیل را پوشش دهد.
نرم‌افزار SEEP/W : این نرم‌افزار یک نرم‌افزار المان محدود بوده که جهت انجام تحلیل‌های جریان آب زیرزمینی و تغییرات فشار آب حفره‌ای در مصالح دارای تخلخل مانند خاک و سنگ به کار می‌رود. از این نرم‌افزار می‌توان در طراحی‌های ژئوتکنیک، معدن، عمران و ژئوهیدرولوژی استفاده کرد.
نرم‌افزار SIGMA/W : نرم افزار SIGMA/W یک نرم‌افزار المان محدود است که می‌توان از آن در سازه‌های خاکی و سنگی جهت آنالیز‌های تنش- تغییر شکل استفاده کرد. از جمله کاربردهای این نرم‌افزار می‌توان به تحلیل‌های تنش-کرنش در مسائل پی، سد خاکی، تونل، گودبرداری، اندرکنش خاک- سازه و… اشاره کرد.
نرم‌افزار QUAKE/W : نرم‌افزار QUAKE/W یک نرم‌افزار المان محدود است که قادر به تحلیل‌های دینامیکی در مسائلی مانند بارگذاری زلزله، انفجار و غیره می‌باشد. این نرم‌افزار هم­چنین قادر است افزایش فشار‌های آب حفره‌ای حین تحلیل دینامیکی را محاسبه کند.
نرم‌افزار TEMP/W : این نرم‌افزار یک نرم‌افزار المان محدود است که می‌تواند تغییرات دمایی زمین به دلیل مسائل زیست محیطی و یا ساخت سازه‌های مختلف مانند ساختمان یا خط لوله در مجاورت آن را تحلیل کند.
نرم‌افزارCTRAN/W : این نرم‌افزار یک نرم‌افزار المان محدود است که قادر است جا به ­جایی آلاینده‌ها در خاک و سنگ را بررسی کند.
نرم‌افزار AIR/W : این نرم‌افزار یک نرم‌افزار المان محدود است که می‌تواند به خوبی اندرکنش هوا-آب در محیط‌های متخلخل خاک و سنگ را مورد بررسی قرار دهد. از این نرم‌افزار می‌توان برای آنالیزهای ساده در حالات اشباع و جریان پایدار تا آنالیزهای پیچیده در محیط‌های نیمه‌ اشباع وابسته به زمان استفاده کرد.
نرم‌افزارVADOSE/W : این نرم‌افزار یک نرم‌افزار المان محدود است که می‌تواند جریان سیال در محیط از جمله جریان در سطح زمین و جریان در سفره‌های زیرزمینی را مورد بررسی قرار دهد. این نرم‌افزار می‌تواند تحلیل‌های ساده مانند محاسبه مقادیر نفوذ آب باران در زمین تا مسائل پیچیده مانند ذوب برف، تبخیرهای سطحی، وضعیت تالاب‌ها و غیره را انجام دهد[۳۸].

با توجه به اهمیت دو پارامتر هواشناسی دما و بارش در تعیین اقلیم منطقه و به جهت شناسایی موثرترین این دو پارامتر در یک منطقه از نمودار هایترگراف (شکل ۴-۱۸) استفاده می­ شود. عریض بودن نمودار نشان دهنده تغیرات شدید دما و طویل بوده نمودار نشان دهنده تغییرا ت شدید بارش می­باشد [۳۰]. نمودار هایترگراف استان کرمانشاه عریض بوده و نشان می­دهد که تغییرات دما ماه­های سال شدید بوده که نشان دهنده زمستانهای سرد و تابستانهای گرم در منطقه است. طویل بودن نمودار هایترگراف استان کرمانشاه نشان می­دهد که اکثر بارش استان در یک دوره اتفاق افتاده که با توجه به شکل (۴-۱۷) بیشتر بارش استان در فصل زمستان بوده و سهم بارش تابستانه کمتر از یک درصد است که نتایج آنالیز هایترگراف را تایید می­ کند.
شکل (۴-۱۷): نمودار درصد بارش فصلی استان کرمانشاه
شکل (۴-۱۸): نمودار هایترگراف استان کرمانشاه
پهنه بندی به روش دمارتن اصلاح شده
ضریب دمارتن از رابطه بین درجه حرارت و بارش سالانه بدست می ­آید. این ضریب مقدار خشکی مناطق را نشان می­دهدو مناطق را به شش اقلیم خشک، نیمه خشک، مدیترانه­ای، نیمه مرطوب، مرطوب و بسیار مرطوب تقسیم می­ کند [۳۰]. با بهره گرفتن از مقدار سالانه بارش و متوسط دمای سالانه در ۶۲۲ نقطه درونیابی شده مقدار ضریب خشکی دمارتن محاسبه و نقشه آن در شکل (۴-۱۹) ترسیم شد. با توجه به نقشه اقلیمی دمارتن استان کرمانشاه مشخص شد که کل شهرستان قصر شیرین دارای اقلیم خشک گرم است. شهرستانهای سرپل ذهاب، ثلاث، گیلان­غرب اقلیم نیمه خشک گرم، قسمت­ های از کرمانشاه، اسلام­آباد، جوانرود و پاوه اقلیم نیمه خشک معتدل دارند. بخش عمده دشت­های استان دارای اقلیم مدیترانه­ای معتدل می­باشند که نشان دهنده شرایط مناسب این مناطق برای کشاورزی است. بخش عمده شهرستانهای کنگاور، سنقر، صحنه، هرسین، دالاهو،جوانرود و پاوه اقلیم نیمه مرطوب و مرطوب سرد دارند. با مقایسه نقشه خطوط هم ارتفاع و ضریب خشکی دمارتن مشخص شد که تنها مناطق بسیار مرتفع در استان دارای اقلیم خیلی مرطوب سرد است همچنین اقلیم منطقه با توپوگرافی استان در ارتباط تنگاتنگی می­باشد.

شکل (۴-۱۹): پهنه بندی اقلیمی استان کرمانشاه به روش دمارتن اصلاح شده
طبقه بندی اقلیمی کوپن
سیستم طبقه بندی کوپن مورد قبول اکثر اقلیم شناسان می­باشد. این روش بر اساس رابطه بین بارندگی-مقدار و توزیع آن در طول سال و درجه حرارت استوار است. نقشه اقلیمی استان کرمانشاه به روش کوپن در شکل (۴-۲۰) آورده شده است. سه منطقه اقلیمی در استان کرمانشاه با روش کوپن مشخص شده که به شرح زیر می­باشد: ۱) اقلیم بیابانی: اقلیم بیابانی قسمت غربی استان را در بر می­گیرد که مطابقت زیادی با طبقه بندی اقلیمی به روش­های سلیانینوف و دمارتن دارد. این منطقه اقلیمی از سمت شرق با رشته کوه زاگرس در ارتباط بوده و ارتفاع این منطقه با توجه به نقشه توپوگرافی کمتر از هزار متر می­باشد. ۲) اقلیم استپ: بخش عمده استان کرمانشاه دارای اقلیم استپی بوده که ارتفاع آن از ۱۰۰۰ تا ۱۶۰۰ متر از سطح دریا متغیر می­باشد و می­توان نتیجه گرفت که بخش عمده دشت­های استان در این پهنه اقلیمی قرار دارند. اقلیم استپ بدست آمده با روش کوپن با اقلیم مدیترانه­ای با روش دومارتن و با بخش زیادی از اقلیم نیمه خشک ضعیف بدست آمده از روش سلیانینوف مطابقت دارد. ۳) اقلیم معتدل با تابستانهای خشک: اقلیم معتدل با تابستانهای خشک بیشتر مناطق مرتفع با ارتفاعی بیش از ۱۶۰۰ متر از سطح دریا را به خود اختصاص می­دهد. اقلیم معتدل با تابستانهای خشک با اقلیم نیمه مرطوب و مرطوب بدست آمده با روش دمارتن و سلیانینوف مطابقت دارد.
شکل (۴-۲۰): پهنه بندی اقلیمی به روش کوپن
انتخاب مناسبترین سری دادهای هواشناسی
قبل آنالیز پروکراستس چهار سری متغیر که با روش های مختلف انتخاب شده بودند با بهره گرفتن از آنالیز KMO مورد ارزیابی قرار گرفتند. نتایج آنالیز KMO برای چهار سری متغیر در جدول (۴-۷) آورده شده است که مقدار KMO برای هر چهار سری ۹۸/۰ بدست آمده است که با توجه به جدول (۳-۱۵) نشان دهنده نحوه درست انتخاب متغیرها و همچنین تناسب عالی داده ­ها برای آنالیز تحلیل عاملی می­باشد [۷۰].
جهت تعیین مناسبترین سری پارامتر از بین چهار سری انتخاب شده از روش آقای کرزانوفسکی که در سال ۱۹۸۷ ارائه نمودند استفاده شد. روش کرزانوفسکی با معیاری به اسم پروکراستس سنجیده می­ شود و اساس آن تشابهات بین سری داده ­های اصلی (کل داده ­ها) و سری داده ­های انتخابی می­باشد. مقدار عددی معیار پروکراستس که برای سری پارامترهای مختلف منتخب بدست آمده و در جدول (۴-۷) نمایش داده شده است. مقادیر ضریب پروکراستس بدست آمده برای چهار سری داده اختلاف زیادی با هم ندارند و در واقع نتایج نشان می­دهد که هر چهار سری متغیر مناسب می­باشند، که با نتایج بدست آمده از آنالیز KMO مطابقت دارد. مقدار پروکراستس نشان می­دهد که مناسب­ترین پارامترها برای پهنه بندی اقلیمی پارامترها می­باشد که بر اساس پوشش گیاهی انتخاب می­شوند و در واقع حاکی از نقش اقلیم بر گسترش گونه­ های گیاهی دارد که با نتایج مقدم (۱۳۷۷)، هیل (۱۹۹۱)، کروسیفیکس (۲۰۰۵) و موریسون و ماریکرفت (۲۰۰۶) مطابقت دارد. با توجه به نتایج بدست آمده، سری متغیرهای که براساس رشد پوشش گیاهی منطقه مورد مطالعه انتخاب شده بودند با مقدار عددی۱۰^۳×۰۱۰۸/۱برای معیار پروکراستس که کمترین مقدار ضریب پروکراستس در بین چهار سری متغیر بوده و مقدار KMO، ۹۸/۰ به عنوان مناسبترین گروه داده ­ها جهت تحلیل عاملی و انجام آنالیزهای بعدی انتخاب می­ شود.
جدول (۴-۷): مقادیر KMO و ضریب پروکراستس برای چهار سری داده ­های انتخاب شده

تحلیل عاملی:
تحلیل عاملی باعث کاهش حجم داده ­ها و تعیین مهمترین متغیرهای مؤثر درشکل گیری پدیده ها است. پژوهش­های منابع طبیعی اغلب در عرصه مراتع وجنگل­ها صورت می­گیرد و شرایط محیط تحت کنترل پژوهشگر نیست، به همین خاطر معمولا پژوهشگر با تعدادی زیادی پارامتر مواجه می­باشد. درنتیجه برای کاهش حجم متغیرها می­توان ازتحلیل عاملی به عنوان یک روش مناسب استفاده کرد [۲۱]. همچنین یکی از مزایایی تحلیل عاملی عدم دخالت سلیقه­های شخص پژوهشگر در نتایج آنالیز می­باشد. داده ­های ورودی تحلیل عاملی در این تحقیق سری متغیرهای منتخب شده با روش کرزانوفسکی بوده که بر اساس پوشش گیاهی منطقه مورد مطالعه انتخاب شده بودند.
نمودار Scree plot که در شکل (۴-۲۱) نمایش داده شده است نماینگر پارامترهای ورودی و واریانس آنها می باشد. نقطه عطف تغیرات درصد ورایانس این نمودار در فاکتور شماره ۵ بوده در واقع چهار عامل اول بیشترین درصد واریانس و عامل­های بعدی درصد ناچیزی از واریانس را به خود اختصاص می­ دهند، بر همین اساس ۴ عامل اول را به عنوان ۴ عامل اصلی تعیین کننده اقلیم منطقه از بین ۱۰۶ پارامتر ورودی در آنالیز تحلیل عاملی در نظر گرفته شد جدول (۴-۹). این ۴ عامل مجموع ۱۶۸/۸۷ درصد کل واریانس متغیرهای ورودی را به خودشان اختصاص می­ دهند. همچنین ضریب همبستگی را براساس اینکه چه تعداد عامل مهم می­باشند تعیین می­کنیم که در این تحقیق ضریب همبستگی ۱/۰± انتخاب شد. درصد پراش و پراش تجمعی عامل­ها در جدول (۴-۸) آورده شده است.
جدول (۴-۸): درصد پراش اختصاص یافته به هر عامل