گام اول: ابتدا پس از بررسی مبانی نظری مرتبط با موضوع خصوصیات روستای مورد مطالعه، معیار اصلی به عنوان پیش فرض برای تعیین بهینه پهنه بندی کاربری های موجود در روستا یا به عبارت دیگر معیارهائی که می بایست برای پهنه بندی در نظر گرفته شود، برگزیده شد.
گام دوم: بررسی محدوده مورد مطالعه و ویژگیهای طبیعی و جمعیتی وکالبدی
گام سوم: در این مرحله با بهره گرفتن از نرم افزار Expert Choice 11 کلیه معیارها به ماتریس های مورد بحث وزن دهی و در نهایت وزن هر پارامتر محاسبه گردید.
گام چهارم: پس از مشخص شدن وزن پارامترها با بهره گرفتن از نرمافزار ArcGIS 9.2 و با بهره گرفتن از اطلاعات هندسی (Shape Files) و توصیفی مورد نیاز که با بهره گرفتن از نقشه های موجود جمع آوری اطلاعات انجام پذیرفت تجزیه و تحلیل مکانی انجام و نتیجه نهائی تهیه گردید.
گام پنجم: با بهره گرفتن از نقشه های تهیه شده کاربری های مورد نیاز در روستا پیشنهاد گردیده است و در نهایت نقشه نهائی پیشنهادی ارائه گردید.
۲-۶-۴ توضیح فرایند
در روستا بررسی مهمترین عوامل تاثیرگذار در پهنه بندی که می توان مورد بررسی قرار داد به شرح ذیل است:
الف : توسعه آینده روستا
توسعه آینده روستا باید بر مبنای عدم تخریب محیط زیست و منابع طبیعی در روستا ها همراه باشد و همچنین شرایط توسعه کالبدی و فیزیکی را تحت کنترل داشته باشد تا رفاه ساکنان روستا و روستانشینان فراهم آید
در بحث توسعه باید عوامل طبیعی مانند رودخانه کوه دره و حتی عواملی مانند خاک، منابع آبی، گسل، حریم رودخانه و مسیل و … را مد نظر قرار داد.
ب: مطبوعیب عمومی
مهمترین عوامل و عناصر در مطبوعیت فضاهای موجود را می توان به فضاهای عمومی که شامل پارک، زمین بازی، مراکز آموزشی، تفریحی و … اشاره نمود.
پ: سلامتی جامعه
سلامتی جامعه روستایی با جامعه شهری متفاوت است در شهرها به دلیل دور بودن از فضاهای بکر و وجود ماشین آلات و صنایع آلودگی آب، هوا، صوتی و … در روح و روان شهروندان تاثیر منفی دارد ولی در روستا فضاهای بکر اطراف روستا و مناظر طبیعی و … موجود بوده ولیکن باید به حفظ و حراست از این ویژگیهای طبیعی پرداخت و تا حد امکان از تخریب و نابودی آن جلوگیری نمود استقرار کاربری های صنعتی آلاینده در روستا که تولید گازهای سمی و خطرناک می کنند و یا موجب آلودگی آبهای زیرزمینی می شوند باید با رعایت ضوابط زیست محیطی انجام شود. امروزه توسعه اجتناب ناپذیر بوده و در دنیا مهمترین ویژگیهای توسعه را در پایداری محیط زیست برشمرده و در این زمینه تلاش می کنند. بدیهی است چنانچه بهره گیری صحیح از زمین انجام شود منطقه برای ساکنان آن محیطی آرام، سالم و پایدار خواهد بود.
ت: توزیع جمعیت
عامل جمعیت در هرمنطقه از کشور موجب استقرار کاربریها در مناطق بوده و جامعه انسانی را ایجاد نموده است. جمعیت استقرار یافته در هر منطقه به تبع نیازمندیهای خود و با توجه به ویژگیهای اقتصادی به توسعه دست یافته اند. روستای مورد مطالعه نیز به دلیل ویژگیهای اقتصادی در منطقه و وجود خاک حاصلخیز و آب لازم بر پایه اقتصاد کشاورزی و باغی و دامپروری شکل گرفته و با گذشت سالیان نیز با رشد جمعیت همراه بوده است. امروزه برنامه ریزیان و مدیران با علم به اینکه نمیتوان از توسعه مناطق کشور ممانعت نمود همت آن دارند تا با برنامه ریزی صحیح به توسعه پایدار برسند و جمعیت روستاها که دوباره به آن مراجعت می نمایند را هدایت نموده تا از ذخایر منابع روستا حراست و از پتانسیلهای بدون خطر برای محیط طبیعی برای توسعه برنامه ریزی و استفاده نمایند.
ث: خدمات بهینه عمومی مورد نیاز در روستا
خدمات بهینه در روستا شامل دسترسی به خدمات تجاری برای رفع مایحتاج عمومی و دسترسی به آب شرب و دفع فاضلاب، برق، تلفن و … می باشد که برای رفاه حال روستانشینان و بهره مندی از این خدمات اقدامات باید از جانب مسئولین محلی و منطقه ای انجام شود.
ج: دور بودن از خطرات طبیعی احتمالی
شکل گیری روستا در برابر دسترسی به منابع آبی و خاک حاصلخیز و جهت برآورده نمودن احتیاجات اقتصادی بوده است لیکن وجود برخی عوامل طبیعی موجبات ایجاد خسارت میگردد که باید کاربریها با فاصله مطلوب قرار گیرد. این عوامل می توان به حریم رودخانه و مسیل به دلیل بروز بارش فصلی و خسارات ناشی از سیلاب، فاصله از گسل برای حفاظت از خسارات ناشی از زلزله، رانش زمین و… اشاره نمود.
نقشه ۲-۴ پراکنش نقاط مخاطره آمیز در روستای چاشم
در پهنه بندی کاربری های مورد مطالعه می توان شش بخش اصلی کاربریها را مورد بررسی قرار داد.
مسکونی
اراضی زراعی و باغی کشاورزی
صنعتی و کارگاهی
خدمات
ویژگیهای طبیعی و مخاطرات
۷-۴ بررسی های کالبدی
شناخت عوامل طبیعی یا مصنوع موثر در شکل گیری و استقرار روستا اعم از منابع آب و خاک مناسب ،توپوگرافی ،پوشش گیاهی ،جاده ،معدن و …
روستای چاشم از جمله نقاط قدیمی در منطقه محسوب می گردد.با استناد به اظهارات مطلعین محلی و آثار به جا مانده از بناهای قدیمی و معماری ، اماکن مذهبی و همچنین درختان کهنسال،عوامل مختلفی در شکل گیری روستا نقش داشته اند اما در حقیقت آنچه به عنوان عوامل اصلی شکل گیری روستا مطرح می باشد وجود مراتع غنی،منابع آب ،شرایط آب و هوایی ،وجود زمین های مستعد کشاورزی،باغداری و دامداری و امکان دسترسی به مراتع و دامنه های البرز می باشد.وجود این عوامل زمینه ساز اصلی جذب جمعیت در این نقطه به شمار آمده و غیر از این عوامل ،توپوگرافی زمین و عوامل طبیعی نقش عمده ای در شکل گیری روستا داشته اند .این عوامل امکاناتی را فراهم ساخته که موجب تثبیت سکونت در روستا شده است.در واقع وجود زمین های با ارزش ،خاک مساعد ، دسترسی به آب برای کشاورزی و چشم اندازهای زیبای اطراف روستا موقعیت مناسبی را در روی آوردن به این مکان بوجود آورده و منجر به سکونت دائم و شکل گیری روستا شده است. در کنار فعالیت کشاورزی و دامداری ،صنعت و خدمات نیز موجب تکوین روستا تا به امروز شده است.
۱-۷-۴ شناخت مراحل گسترش کالبدی روستا و جهت گسترش فعلی آن
تبیین شکل و نحوه استقرار و در مجموع علت وجودی سکونتگاه ها ی روستائی نیازمند یک بررسی همه جانبه و دقیق است .چرا که در برپایی سکونتگاه های انسانی عوامل و نیروهای گوناگون اعم از محیطی ، اجتماعی اقتصادی ،فرهنگی ،سیاسی در چارچوب نظام و در تبیین محل استقرار و وسعت سکونتگاه ها تاثیرگذارند که تاثیر عوامل و نیروها در گذر زمان تفاوت می پذیرند . در همین راستا گروه های انسانی به منظور تفوق بر نیروهای بازدارنده محیطی آشکارا از یک سو در گرو سطح فرهنگ ، برخورداری از سطح ابزار و دانش فنی و روابط سازمانی و مانند آن و از سوی دیگر ، در پیوند یا امکانات اجتماعی –اقتصادی و شیوه های تصمیم گیری و سیاست گذاری بوده است.به این ترتیب نه تنها عوامل و نیروهای درونی، بلکه نیروها و عوامل بیرونی نیز بر گستره دخل و تصرف گروه های انسانی در محیط و نهایتاً شکل بخشی به فضاهای زیستی –معیشتی تاثیر بسزایی داشته است.بر این اساس گروه های انسانی به نوعی آرایش مکانی-فضایی خود انگیخته و طبیعی دست می یابند که عمدتاً حول محور منابع طبیعی و به ویژه آب و خاک می گردد.(سعیدی ،۱۳۷۵،ص۴۱۰)
به طور کل می توان گفت که روستا پس از تشکیل هسته اولیه طی دو مرحله به شکل کنونی خود دست یافته است ، بنابراین ابتدا هسته اولیه روستا با توجه به جاذبه های اولیه نظیر موقعیت جغرافیایی ، اراضی مناسب جهت کشاورزی ،دلایل اجتماعی و اقتصادی و …شکل گرفت.این هسته تقریباً در جنوب روستا بوجود آمده و دارای مساحتی در حدود ۷/۱۰ هکتار بوده است.
پس از تشکیل هسته اولیه روستا مرحله اول رشد روستا شروع گردید. در این مرحله ، گسترش دور تا دور هسته اولیه غیر از جنوب آن را فرا می گیرد.مقدار مساحتی که در این مرحله به سطح روستا افزوده گردیده در حدود ۸/۱۲ هکتار می باشد.مرحله دوم گسترش روستا به صورت طولی ، در نیمه غربی روستا شکل میگیرد . در این مرحله ۳/۵ هکتار به سطح روستا افزوده شده است.
۲-۷-۴ کیفیت ابنیه
ساختمان های نوساز: شامل آن دسته ساختمان هایی است که بدون نیاز به مرمت قابل بهره برداری می باشند.این ساختمان ها معمولاً ۵ سال عمر داشته و با مصالح بادوام ساخته شده اند.۱۳ درصد از بناهای روستا قابل قبول یا نوساز بوده اند.
ساختمان های مرمتی: به ساختمان هایی اطلاق می گردد که برای بالا بردن عمر آنها با توجه به استاندارد واحدهای مسکونی باید در آن تغییراتی ایجاد گردد .تعمیر و بازسازی این واحد الزامی می باشد.حدود ۷۱ درصد از ابنیه روستا مرمتی بوده و نیاز به نوسازی و بهسازی دارند.
ساختمان های تخریبی: به ساختمان هایی اطلاق می شود که عمر مفید آنها پایان یافته و در مقابل خطراتی چون سیل ،زلزله و حتی باد شدید بسیار آسیب پذیر هستند . این ساختمان ها معمولاً بیش از ۳۰ سال قدمت دارند . حدود ۱۶ درصد از بناهای روستا جزء این دسته می باشند.
جدول(۳-۴)کیفیت ابنیه در روستای چاشم
کیفیت بنا | تعداد | درصد |