دانشگاه آزاد اسلامی
واحد میبد
موضوع:
آثار تأمین خواسته در حقوق ایران
استاد راهنما :
جناب آقای دکتر هاشمی
تهیه کننده :
علی عالیشوندی
شماره دانشجویی:
۸۹۰۶۴۶۸۴۱
تابستان ۹۲
چکیده
تامین خواسته درحقیقت توقیف ودرامنیت قراردادن اموال منقول وغیر منقول خوانده می باشد برای آنکه ازتضییع وتفریط خواسته جلوگیری به عمل آید.
تامین خواسته ازجمله موارد طواری دادرسی دانسته اند چون می تواندضمن دادرسی یادرجریان دادرسی تاقبل ازصدورحکم انجام پذیرد ودادگاه راموقتا مکلف به انحراف ازموضوع اصلی دعوا نماید ودرحقیقت صدور رای دادگاه موکول به تصمیم گیری نسبت به همین طواری دادرسی می باشد.اما تامین خواسته جنبه توصیفی قضییه است وشرایط ومواردصدور قرارتامین خواسته چندان جای تحلیل وبررسی ندارد.چیزی که مهم است آنکه تامین خواسته درراستای نیل به اهداف واقعی قانونگذار،یعنی عدالت قضایی واحقاق حق چه نقشی ایفا میکندودرحقیقت فلسفه برقراری این نهاد چیست؟
وبه عبارتی آثارتامین خواسته چیست؟بدیهی است قانونگذار حکیم صرفاابزار قهری چندان برای وی مهم نیست؛مطلوب وی رسیدن به جامعه آرمانی وبسط وگسترش عدالت وبرابری در جامعه است،اینجاست که آثارتامین خواسته مطرح می شود.
به طور خلاصه معروض می دارم چیزی که مادرمطلب باآن تاکید داشته ایم باب مقایسه می باشد.
اینکه آیاصدور تامین خواسته تنها خسارت مادی ایجاد می کند یا خسارت معنوی را هم شامل میشود؛ آیاتوقیف اموال اشخاص حقیقی وحقوقی چه تفاوتی دارد وبطور کلی آثار تامین خواسته پیش ازاجرا وپس ازآن.
البته ما تلاش داشته ایم مسائل پذیرفته نشده درحقوق ایران را مورد چالش قراردهیم،
مانند خسارت معنوی،خسارت تاخیر تادیه شایدبتواند درتدوین قوانین جدیدراهگشاباشد.
کلمات کلیدی پایان نامه تشکیل شده از:آثار/تامین خواسته /درحقوق ایران
فهرست مطالب
عنوان صفحه
مقدمه…………………………………………………………………………………. ۱
بخش اول: موضوع شناسی تأمین خواست۵……….……………………………………
فصل اول: مفهوم شناسی، مبانی و وجوه افتراق از نهادهای مشابه۷……………………………….……..
مبحث اول: مفهوم و مبانی تأمین خواسته۸………………………………………….…………….
گفتار اول : مبانی فقهی۸……………………………………………………..………………
گفتار دوم : مبانی قانونی و عقلی تأمین خواسته…………….…………………………………….. ۱۰
مبحث دوم : افتراق تأمین خواسته با نهادهای مشابه۱۱…………………………………………………
گفتار اول : افتراق تأمین خواسته از نهاد اجرای موقت در قانون اجرایی احکام مدنی۱۱………………………..
گفتار دوم: مقایسه تأمین خواسته و دستور موقت۱۶……………………………………………………
بند اول : وجوه تشابه تأمین خواسته و دستور موقت……………………………………………….. ۱۶
بند دوم:وجوه تفارق تامین خواسته با نهاد دستور موقت۱۸……………………………………………..
فصل دوم : شرایط صدور قرار تأمین خواسته۲۰……………………………………………………..
مبحث اول : شرایط متقاضی۲۰………………………………………………………………….
گفتار اول : اهلیت قانونی……………………………………………………………………. ۲۰
گفتار دوم : ذی نفع بودن یا ذی سمت بودن در خواست کننده۲۱……………..…………………………
گفتار سوم: اقامه دعوا در مهلت قانونی………………..………………………………………… ۲۲
مبحث دوم: شرایط خواسته……………..……………………………………………………. ۲۲
گفتار اول : منجز بودن خواسته………….…………………………………………………….. ۲۲
گفتار دوم : معلوم و معین بودن خواسته ۲۴………………………………………………………….
فصل سوم: موارد صدور قرار تأمین خواسته………………………………………………………. ۲۶
مبحث اول : صدور قرار بدون سپردن تأمین………………………………………………………. ۲۶
گفتار اول: موارد مصرح در قانون آیین دادرسی مدنی……………………………………………… ۲۶
بند اول : دعوا مستند به سند رسمی باشد۲۶…………………………………………………………
بند دوم : در معرض تضییع و تفریط بودن خواسته………………………………………………….. ۲۹
بند سوم: اسناد تجاری واخواست شده…………………………………………………………. ۳۰
الف- برات……………………………………………………………………………… ۳۲
ب- سفته…………………………………………………….………………………….. ۳۳
ج- چک………………………………………………………….…………………….. ۳۴
گفتار دوم : موارد مصرح در سایر نصوص۳۵………………………………………………………..
بند اول: قانون آیین دادرسی کیفری۳۵……………………………………………………………..
جرم سرقت از منازل را به عنوان یکی از نارهنجاریهای اجتماعی کاهش دهد. ضرورت انجام این تحقیق از چند جنبه قابل تامل است از جنبه نظری این تحقیق به پیشرفت تخصصی درزمینه پیشگیری از جرم و جنایت از طریق پیشگیری مکانی و طراحی محیطی کمک می کند. از آنجا که تحقیق حاضر با تکیه بر مبانی نظری موجود در جهانبینی پیشگیری از جرم از طریق طراحی محیطی و برنامهریزی انجام میگیرد به نوبه خود باعث توسعه مبانی نظری موضوع فوق میگردد موضوعی که در ادبیات برنامهریزی شهری کشور کمتر بدان پرداخته شده است.
ارزش عملی و روش شناسی این تحقیق در ارائه الگوها و روشهایی است که جهت برخورد با جرائم شهری به ویژه جرم سرقت منازل و چگونگی پیشگیری از آن جرم در مناطق مختلف شهرها از طریق آشنایی با شرایط محیطی (ویژگیهای شهرسازی و معماری) و شناخت الگوهای رفتار مکانی سارقین به لحاظ ویژگیهای فردی مورد استفاده قرار داده است لذا این تحقیق گامینو در جهت کاهش انحرافات اجتماعی در شهرهاست.
-۴-۱ اهداف تحقیق
تاثیرات نابهنجار وقوع سرقت منازل در جامعه و نارضایتی شهروندان و مسئولین امنیتی و انتظامی شهرستان شهرکرد در پیجویی این جرم انگیزهای شد تا مهمترین عوامل موثر بر انتخاب مکان ارتکاب جرم از سوی مجرمان (سارقین منازل) در شهرستان شهرکرد در سالهای ۱۳۸۳ تا ۱۳۹۳ که از نرخ جرم قابل توجهی نسبت به سایر جرایم برخوردار است مورد بررسی علمی قرار گیرد تا بستر و زمینهی لازم را در جهت ارتقاء عملکرد ناجا دراین خصوص فراهم آورده و با توجه به خلاء مطالعاتی که در زمینههای فوق وجود دارد، بتواند منجر به مستند سازی تجارب و رویههای مطلوب درکشف سرقت منازل ونیزارائه الگوی رفتار ومکانی مجرمان برای مسئولین انتظامیعلی الخصوص کارآگاهان گردد. پدیده سرقت منزل یکی از معضلات عمده اجتماع میباشد برای پیشگیری از وقوع آن باید عوامل آن را مطالعه و شناسایی کرد زیرا بدون تشخیص و شناسایی مشکلات و موانع پیشگیری نمیتوان برای جلوگیری ازسرقت برنامهریزی کرده و راهکارهایی ارائه داد.
شناخت و تبیین عوامل موثر بر انتخاب مکان ارتکاب جرم ازسوی سارقین منازل، در بین سالهای ۱۳۸۳ تا ۱۳۹۳ هدف اصلی این تحقیق میباشد.
شناخت شگردهای سارقین و تبیین عوامل موثر در انتخاب مکان ارتکاب جرم از سوی آنان.
شناخت الگوهای رفتار مکانی مجرمان مختلف به لحاظ ویژگیهای فردی در سرقت از منازل.
آشنایی با شرایط محیطی(ویژگیهای شهرسازی و معماری) و ارتباط آن با فراوانی وقوع جرم سرقت از منازل و ارائه راهکارهای مناسب جهت مبارزه با سارقین منازل.
۱-۵- سوالات تحقیق:
آیا بین شرایط محیطی محل وقوع جرم، طرح و نقشه ی قبلی سارقین، موقعیت زمانی ارتکاب جرم، خصوصیات و ویژگیهای فردی سارقین و انتخاب مکان ارتکاب جرم از سوی سارقین منزل در شهرستان شهرکرد رابطهی معناداری وجود دارد؟
آیا بین شرایط محیطی محل وقوع جرم و انتخاب مکان جرم از سوی سارقین رابطه وجود دارد؟
آیا بین طرح و نقشه ی قبلی سارقین و انتخاب مکان جرم از سوی آنان رابطه وجود دارد؟
آیا بین موقعیت زمانی، خصوصیات و ویژگیهای فردی سارقین و انتخاب مکان جرم سرقت رابطه وجود دارد؟
۱-۶-فرضیه های تحقیق:
بین شرایط محیطی محل وقوع جرم، طرح و نقشه ی قبلی سارقین، موقعیت زمانی ارتکاب جرم، خصوصیات و ویژگیهای فردی سارقین و انتخاب مکان ارتکاب جرم از سوی سارقین منزل در شهرستان شهرکرد رابطهی معناداری وجود دارد.
بین شرایط محیطی محل وقوع جرم و انتخاب مکان جرم از سوی سارقین رابطه وجود دارد.
بین طرح و نقشه ی قبلی سارقین و انتخاب مکان جرم از سوی آنان رابطه وجود دارد.
بین موقعیت زمانی، خصوصیات و ویژگیهای فردی سارقین و انتخاب مکان جرم سرقت رابطه معناداری وجود دارد.
۱-۷- پیشینه تحقیق
در زمینه جرم و پدیده سرقت تاکنون مطالعات زیادی توسط افراد، گروه ها، مکاتب و مؤسسات مختلف صورت گرفته است اما بررسی به عمل آمده از مراکز علمی و پژوهشی، به ویژه پژوهشگاه اطلاعات و مدارک علمی ایران، وابسته به وزارت علوم و تحقیقات و فناوری مشخص شد هیچ تحقیقی در خصوص بررسی عوامل موثر بر انتخاب مکان ارتکاب جرم از سوی سارقین منزل در شهرستان شهرکرد به ثبت نرسیده و تحقیقی صورت نگرفته است با این حال به تحقیقاتی که مرتبط با موضوع پژوهشی صورت گرفته اشاره ای گذرا میگردد.
۱-۷-۱-پیشینه مطالعات جغرافیایی جرم
ریشه تحقیق در مورد تاثیر محیط جغرافیایی بر رفتار انسانی را باید ابتدا در افکار بقراط یونانی جستجو کرد که بین سالهای ۴۶۰-۳۷۷ قبل از میلاد مسیح میزیسته است این دانشمند به پزشکان توصیه میکرد که وضع اقلیمی، فصول، باد و هوا و. .. را مطالعه کنند و به تاثیر آنها توجه داشته باشند.(رضا مظلومان، ۱۳۸۲، ۲۹۵) بعد از بقراط، ارسطو فیلسوف یونانی به مطالعه در این زمینه پرداخت و به مفهوم محیط زیست اشاره کرد او در حقیقت از دانشمندان پایه گذار و پیشرو تحقیقات محیط جغرافیایی بود.
ساموئل کینگ۱[۲] خاطر نشان میسازد اندیشه تاثیر قاطع محیط طبیعی در امور مربوط به بشر از زمان ارسطو آغاز شده است. (جعفریان، ۱۳۸۶، ۳۰). ابن خلدون که اورا منتسکیوی عرب نامیده اند، زندگی اجتماعی را چیزی جز یک پدیده طبیعی نمیداند. به استدلال او شرایط و احوال و دگرگونیهای اجتماعات متفاوت بیشتر از محیط جغرافیایی و آب و هوا سرچشمه میگیرد. (کینیا، ۱۳۶۹، ۴۶۸) منتسکیو نیز تاکید دارد محیط جغرافیایی در صفت جسمانی و فضائل روانی انسان اثر فراوان دارد. (کینیا، ۱۳۶۹، ۴۶۸) لامارک[۳] به تشکیل سیستمی که مبتنی بر بیولوژی بود پرداخت و اثبات کرد که قدرت و نفوذ محیط از همه عوامل موجود بیشتر است. (همان)
راتزل[۴] به عوامل طبیعی توجه کامل داشت و تحت تاثیر او بود که مکاتب جغرافیای انسانی در انگلستان و آمریکا و فرانسه تشکیل شد. (همان) در نیمه اول قرن نوزدهم اولین کسی که به صورت علمی به مطالعه در اهداف رابطه محیط جغرافیایی با جرم پرداخت کتله[۵] بلژیکی بود. او با الهام از آمار فرانسه، تاثیر حرارت و محیط جغرافیایی به این نتیجه رسید که هر فرد همیشه تحت تاثیر عوامل جغرافیایی در معرض برخی گرایشهای جرم زا قرار میگیرد. (مرشدی، ۱۳۸۸، ۵)کتله[۶] از اولین محققانی بود که ضمن توجه به صفات و خصوصیات فردی و شرایط اقتصادی و اجتماعی، بیشتر زمان وقوع جرایم و مخصوصاً محل ارتکاب آنها را مورد مطالعه قرار داد. (همان)
سپس گری[۷] فرانسوی تحت تاثیر کتله به بررسی رابطه گرما و سرما و محیطهای مختلف با جرم پرداخت و اثبات کرد محیط جغرافیایی در نوع و نرخ جرایم بسیار موثر است. (همان). شکوفایی و رونق مطالعات اکولوژیکی جرم از اوایل قرن بیستم به ظهور مکتب شیکاگو باز میگردد.
مهمترین مطالعات در این مورد توسط جامعه شناسان مکتب شیکاگو، پارک[۸]، برگس[۹] و مکنزی[۱۰] در سال۱۹۲۵ انجام گرفت. آنها در تحقیقات خود به این نتیجه رسیدند که ویژگیهای مکانی شهرها در وقوع جرایم بسیار موثر است. (شاو و مک کی ۱۹۴۲، برگس ۱۹۲۵، تراشر ۱۹۲۷).
لوئیسورث نیز طبق مطالعاتی که در دهه۱۹۳۰ انجام داد نشان داد که خصوصیات فیزیکی و مکانی شهرها اثر بسیار مهمیبر وقوع جرایم مختلف دارد. در بین اکولوژیستهای شیکاگو، شاو[۱۱] و مککی[۱۲] در سال ۱۹۲۹ اولین کسانی بودند که عوامل موثر بر جرایم مختلف را در شهر شیکاگو مشخص کردند. آنها در مطالعات خود ازمدل منطقهای از شکل شهری که توسط پارک و برگس ارائه شده بود استفاده کردند و نشان دادند که بالاترین نرخ جرایم و بزهکاری در مرکز شهر و بخش تجاری شهر به وقوع میپیوندد. (کوهن، ۲۰۰۰، ۶).
علاوه بر این مطالعات بسیاری در مورد رابطه بین جرم و مکان تحت تاثیر مکتب شیکاگو انجام گرفت که برخی از آنها به شرح زیر است: تراشر[۱۳] در سال ۱۹۲۷ در مورد گانگسترهای خیابانی شهر شیکاگو به مطالعه پرداخت او دریافت که حوزه عمل خلافکاران خیابانی در منطقه در حال تحول شهر شکل میگیرد.در سال ۱۹۹۹ نیز کوهن[۱۴]، انگبرگ[۱۵] و تیتا[۱۶] مطالعات اکولوژیکی دیگری را از تبهکاران خیابانی انجام دادند.
آنها دریافتند که نواحی که در آن باندهای خیابانی شکل میگیرند از میزان اجتماعی بسیار پایینی برخوردار است به نظر آنها دستههای خیابانی (گانگسترها) بیشتر در محلاتی که میزان ارتکاب جرایم در آنها بالا است شکل میگیرد. (جعفریان، ۱۳۸۶، ۳۱) تونی[۱۷]، سیمل[۱۸] و دورکهایم[۱۹] در اوایل قرن بیستم در مطالعه سکونتگاه ها و جوامع شهری به این مهم پرداختند که چرا شهرهای بزرگ نسبت به شهرهای کوچکتر از نرخ بالای جرایم برخوردارند. چرا بعضی محلات شهر نسبت به محلات دیگر آن میزان نرخ بزهکاری بالاتری دارند.(کلارک، ۱۹۹۷، ۳۰) لافون[۲۰] و میشو[۲۱] در شهر گروئل فرانسه درباره مسکن، محله، شهر و سازگاری نوجوانان همان شهر به مطالعه پرداختند. این دو پژوهشگر این نکته را روشن ساختند که به طور کلی بزهکاری نوجوانان و ناسازگاری آنان یک تابع محلی است و اغلب آن را باید در محلههایی با خانههای محقر و ناسالم و کوی کارگران مشاهده نمود. (کی نیا، ۱۳۶۹، ۷۰۳)در چند دهه گذشته نیز مطالعات بسیار زیادی در مورد بوم شناسی بزهکاری [۲۲] انجام گرفته است از جمله میتوان به مطالعات جفری۱۹۷۱، هریس ۱۹۷۴، پایل، ۱۹۷۴، نیومن ۱۹۷۲، رایز ۱۹۸۶، رنجرت ۱۹۸۶، برانتیگهام ۱۹۸۱، کلارک ۱۹۹۷، ویسبرگ ۱۹۹۵، تیلور وهارل ۱۹۹۶، پرکینز ۱۹۹۳ اشاره کرد.(مولتز، ۲۰۰۰، ۶۰)
۱-۷-۲- پیشینه جغرافیای جرایم شهری:
اولین مطالعات پیرامون رابطه مکان و بزهکاری به شیوه نوین علمی در نیمه اول قرن نوزدهم میلادی و با بهرهگیری از نظریه اکولوژی اجتماعی آغاز شد و” کتله ” و” گری” از پیشروان این مطالعات بودند سپس این روند به وسیله دیگر اندیشمندان پیرو مکتب اکولوژی اجتماعی شیکاگو همچون “شاو ” و “مک کی” در اوایل قرن بیستم میلادی دنبال شد. لیکن از چند دهه قبل به ویژه از دهه ۱۹۶۰ به بعد توجه وعلاقه فزایندهای نسبت به مطالعه نقش محیط در بزهکاری و در نقطه مقابل تاثیر شرایط محیطی در پیشگیری جرم شکل گرفت خانم “جاکوبز” از جمله پیشروان این ایده بود وی در اثر معروف خود تحت عنوان “مرگ و زندگی شهرهای بزرگ آمریکا” که درسال۱۹۶۱ انتشار یافت بحث مهم نوع طراحی شهرها و تاثیر آن در کاهش بزهکاری و همچنین تاثیر مراقبتهای طبیعی و معمولی مردم درپیشگیری جرم را مطرح نمود.(توکلی، ۱۳۸۴، ۴۵)
شاید اثر جاکوبز در دهه ۱۹۶۰ را بتوان نقطه شروعی برای ارائه نظریات و رویکردهای جدید درزمینه رابطه مکان و بزهکاری مطرح نمود. علاوه بر این در سالهای بعد و به ویژه از دهه ۱۹۶۰ میلادی روشها و ابزار و فنآوریهای تحلیل و پژوهش پیرامون موضوع پیشگیری مکانی جرم بسیار توسعه یافت و همچنین میزان مطالعات در این ارتباط افزایش قابل ملاحظه ای یافت. (جعفریان، ۱۳۸۶، ۳۴) به نظر میرسد موارد زیر در این تحولات و اهمیت یابی موضوع یاد شده موثر بوده است:
الف – رشد شهرنشینی و به موازات آن افزایش بی رویه میزان جرم و جنایت در اکثر شهرهای جهان، اندیشمندان و جرم شناسان را به تفکر و چاره جویی برای مقابله با بزهکاری سوق داد.
ب – پیشرفتهای فنی ابزار تحلیل و پژوهش و از جمله همهگیر شدن استفاده از رایانه در تحقیقات، جنبش نرم افزاری، طراحی و تولید نرم افزارهای تخصصی تحلیل مکانی بزهکاری و استفاده از سامانه اطلاعات جغرافیایی (GIS) در امور پلیسی و قضایی جهت ذخیره سازی، تحلیل، تلفیق، پردازش و نمایش اطلاعات مجرمانه.
ج – توسعه علمی و ارائه تئوریهای مختلف و تحلیل مکانی بزهکاری؛ علاوه برموارد فوق دگرگونی مهم دیگر تغییر نگرش در سیاستهای پیشگیرانه برخی جرم شناسان و اندیشمندان جنایی است که عمدتاً طی دو دهه اخیر به وقوع پیوسته است. به نظر آنها جهت پیشگیری از جرم، به جای تاکید بر” بزهکار” بایستی مکان وقوع بزه و حذف فرصتهای مجرمانه در محیط جغرافیایی مورد توجه قرار گیرد. مطالعات جرم شناسی در گذشته بیشتر درپی فهم و درک این موضوع بود که چرا افراد درگیر بزه و آلوده به بزهکاری میگردند، همان گونه که برانتینیگهام در سال ۱۹۹۰ بیان میدارد جرمشناسی سنتی در پی شناخت مجرم و انگیزههای او در بزهکاری است حال اینکه میتوان بزه را بدون در نظر گرفتن انگیزههای فردی یا شخصی بزهکار مطالعه نمود و به جای مجرم و انگیزههای او، بزه وشرایط مکانی، آنچه مسلم است تمامیارتکاب بزه را مد نظر قرار داد. (برانتینگهام، ۱۹۹۶، ۱۹)
رفتارهای بشری که در مقطع مکانی و زمانی خاص رخ میدهد، در بستر مکانی و زمانی منحصر به فرد شکل میگیرند. نکته حائز اهمیت اینکه توزیع جغرافیایی جرائم تحت تاثیر متغیرهای محل و زمان وقوع بزه، مرتکب جرم و قربانی بزه قرار دارند. تحقیقات نشان میدهد در برخی مکانهای شهر به علت ساختار کالبدی ویژه و ویژگیهای اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی ساکنین و استفاده کنندگان از این مکانها، امکان و فرصت بزهکاری بیشتر است به عکس در برخی محدودههای شهری به دلیل وجود موانع و شرایط بازدارنده، نرخ بزهکاری کاهش مییابد.(گرینبرگ، ۱۹۸۴، ۴۸) به همین دلیل بزهکاران در انتخاب محل به دنبال کم خطرترین و مناسبترین فرصتها و شرایط هستند و سعی میکنند مکانهایی را برای ارتکاب عمل مجرمانه خود برگزینند که امکان اقدام و پس از آن مخفی شدن یا فرار سهلتر و خطر دستگیری کمتر باشد. از این نظر طرفداران پیشگیری مکانی جرم معتقدند با برنامهریزی، طراحی و مدیریت مناسب شهرها میتوان امکانات محیطی تسهیل کننده وقوع جرم را از بین برد و از وقوع جرائم به میزان زیادی پیشگیری نمود. بنابه مراتب فوق در این مبحث مهمترین و در عین حال جدیدترین دیدگاههای موجود در زمینه نقش محیط جغرافیایی در وقوع بزهکاری بیان میگردد. (کلانتری، ۱۳۸۰، ۶۰).
۱-۷-۳-پیشینه مطالعات “پیشگیری از جرم از طریق طراحی محیطی[۲۳]
توجه به علم برنامهریزی شهری و به کارگیری اصول آن در کاهش ناهنجاریهای اجتماعی از موضوعات جدیدی است که عمدتاً در کشورهای توسعه یافته و در طی دهه ۱۹۷۰ به بعد مطرح شده است. مهمترین این پژوهشها به شرح ذیل است:
اولین طرح کلی در مورد پیشگیری از جرم از طریق برنامهریزی شهری و طراحی شهری را در سال۱۹۶۱ جاکوبز[۲۴] در کتاب خود تحت عنوان ” مرگ و زندگی شهرهای بزرگ آمریکا ” مطرح کرد او معتقد بود نظارت معمولی شهروندان به قابلیت حیات شهر کمک خواهد کرد و با طراحی و برنامهریزی مناسب شهری میتوان امکان کنترل اجتماعی برای پیشگیری از جرم و جنایت را فراهم کرد. او کانون و محدوده بررسیهای جرایم را به ظراحی و برنامهریزی شهری نزدیک کرد.(ربکا ویدوم، ۱۹۹۷، ۵)
در سال۱۹۶۹جفری[۲۵] اولین کسی بود که عبارت"پیشگری از جرایم و جنایت از طریق طراحی شهری “را به کار برد. او به برنامهریزی شهری و طراحی ساختارهای شهری و واحدهای همسایگی به منظور کنترل کردن و پیشگیری از جرم و جنایت تاکید داشت. به نظر او مراقبتهای طبیعی شهروندان از طریق طراحی ساختمانها و فضاهای شهری عامل مهم کنترل جرایم شهری است.(کوزن، ۲۰۰۰، ۱۰)
در سال ۱۹۷۳ در راستای اندیشههای پیشگیری جرم از طریق طراحی و برنامهریزی شهری اسکارنیومن[۲۶] دیدگاه فضای مقاوم[۲۷] در برابر جرم (فضای قابل دفاع) را مطرح کرد. مطالعه نیومن پاسخی به میزان بالای جرایم در شهرهای آمریکا بود. وی دریافت با افزایش جرایم در نواحی داخلی شهرها نسبت زیادی از طبقه متوسط و مرفه جامعه از این بخشها به نواحی سالم و امن شهرها مهاجرت کردند. به اعتقاد او فضاهای مقاوم در برابر جرم امکان مناسبی برای بازساخت محیط مسکونی شهرها فراهم میآورد تا بدین وسیله محیط امن و سالمیدر شهرها برای زندگی ایجاد گردد. به نظر نیومن جرایم شهری نه به وسیله پلیس بلکه باید توسط مردم و ساکنین شهر کنترل شود. در واقع نظریه فضاهای مقاوم که اولین بار توسط نیومن ارائه گردید بر کنترل محیط و ناهنجاریهای شهری که توسط شهروندان تاکید دارد.(کوزن، ۲۰۰۰، ۲۲)
پل برانتینگهام[۲۸] و پاتریشیا برانتینگهام[۲۹] بر اساس تحقیقاتی که در سال ۱۹۸۱ درخصوص توزیع فضایی جرم با توجه به نوع کاربریها در شهرها انجام دادند، دریافتند فعالیتهای غیر قانونی بیشتر در نزدیک شریانهای اصلی حمل و نقل و شاهراهها متمرکز است. همچنین در مسیرهای بین میادین و چهارراهها که دارای عملکردهای گوناگون هستند، میزان بسیار بالایی از جرایم اتفاق میافتد. (کلارک، ۱۹۹۷، ۱۵) همچنین تحقیقات نشان میدهد وجود برخی کاربریها مثل مشروب فروشیها، مراکز خرید و فروش موادمخدر باعث بالا رفتن ناهنجاریها در سطح محلات میشوند.(بلاک، ۱۹۹۵، ۵) همانگونه که ملاحظه میشود، تحقیقات یاد شده در سطح جهان که عمدتاً طی سی سال گذشته صورت گرفته است، عرصه و میدان عمل نوینی را در بحث برنامهریزی و طراحی محیطی و تاثیر آن در کاهش جرم ایجاد نموده است. شایان ذکر است در کشور ما به دلیل تازگی و جدید بودن موضوع، مطالعات زیادی در خصوص رابطه مکان و جرم و همچنین پیشگیری جرم از طریق طراحی محیطی انجام نگرفته است و پژوهشهای مربوط به جرم و بزهکاری بیشتر در حوزه علوم جامعه شناسی، حقوق و روانشناسی انجام گرفته است تنها در حیطه رشته جغرافیای بزهکاری مطالعاتی چون بررسی نقش محیط جغرافیایی در وقوع جرم و قاچاق مواد مخدر در تهران (کلانتری، ۱۳۷۴)، بررسی جغرافیایی جرم و جنایت در مناطق شهر تهران (کلانتری، ۱۳۸۰)، جغرافیای تطبیقی پاتالوژی شهری (مافی، ۱۳۷۸) و همچنین در زمینه پیشگیری از طریق طراحی محیطی پژوهشی با عنوان فضاهای بدون دفاع (پودراتچی، ۱۳۷۹) انجام گرفته است.آنچه مسلم است جهت پیشگیری از وقوع جرم بایستی با عوامل ایجاد کننده و مولد جرم مبارزه نمود.تمامی اندیشمندان بر این نکته توافق دارند که زمان و مکان و انگیزه و توانایی مجرم در ارتکاب جرم سه عامل اصلی پیدایش رفتارهای مجرمانه میباشد. به عبارت دیگر عوامل ذاتی چون: جنس، سن، سوابق بیماری، عوامل ارثی و. .. عوامل روانی چون: ترس، بیماریهای عصبی و روانی، قدرت طلبی و. .. را از یک طریق و عوامل بیرونی یا ویژگیهای محیطی را از سوی دیگر موجب بروز انواع مختلف جرایم دانستهاند. بر این اساس تئوریهای مختلفی جهت تحلیل جرم[۳۰] شده است. از آنجا که مکان و شرایط فیزیکی محل در وقوع جرم تاثیر ویژه و غیرقابل انکار دارد، بخش مهمی از این نظریات و مکاتب بر پایه خصوصیات و شرایط فضایی و مکانی موثر در وقوع بزهکاری استوار شده است.(کردلو، ۱۳۸۴، ۲۳)
۱-۷-۴-منابع داخلی تحقیق
پایاننامه کارشناسی ارشد رشته فرماندهی و مدیریت انتظامی تحتعنوان «بررسی اثر بخشی آموزشهای همگانی پلیس در پیشگیری از سرقت منازل شهرکرد » توسط جناب سرهنگ رئیسی وانانی گرد آوردی شده است که یافتههای تحقیق مذکور عبارتند از:
الف) آموزش همگانی انتظامی قابلیت و توانایی لازم برای تغییر یا بروز رفتار مناسب داراست.
ب) آموزش همگانی نیروی انتظامیکه از طریق رسانهها و ابزار اثر گذاری در چارچوب ویژگیهای فرهنگی مخاطبان ارائه شده است توانسته است از میزان دستبرد سارقان از منازل شهرکرد بکاهد.
ج) در میان شیوههای مختلف آموزشهای ارائه شده بیشترین تاثیر را برنامههای تلویزیونی و بعد از آن اطلاعیههای نوشتاری داشته است.
د)برنامههای آموزش همگانی نیروی انتظامیبا توجه به وضعیت خاص خود باید شرایط پذیرش پیام و قابلیت اعتماد پذیری از سوی مخاطب را داشته باشد. (رئیسی وانانی، ۱۳۸۱)
پایاننامههای کارشناسی ارشد رشته فرماندهی و مدیریت انتظامیتحت عنوان «شناسایی و تحلیل کانونهای جرمخیز شهر زنجان با بهره گرفتن از سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS) » توسط سرتیپ دوم پاسدارمهدی توکلی به راهنمایی دکتر محسن کلانتری گردآوری و تنظیم شده است که یافتههای تحقیق مذکورعبارتند از:
الف) با عنایت به نوع و میزان جرایم مورد بررسی، جداول و نمودارها و نقشههای مربوط به نحوه توزیع فضای بزهکاری در سطح شهر زنجان ملاحظه میگردد بیشترین فراوانی مربوطه به مصرف مواد مخدر، نزاع و درگیری، قاچاق مواد مخدر و کمترین میزان مربوط به جرم قتل نفس میباشد.
ب) توزیع جغرافیایی جرایم در سطح شهر نشان میدهد منطقه اسلام آباد (صفرآباد) با ۱۳ کانون و منطقه بی سیم با ۱۱ کانون بزهکاری مهمترین کانونهای جرمخیز شهر زنجان میباشد. (توکلی، ۱۳۸۴)
پایاننامه کارشناسی ارشد گرایش پیشگیری انتظامی تحت عنوان «نقش کاربری اراضی شهری در پیشگیری از جرم (مطالعه موردی شهر ابهر سرقت در سال ۱۳۸۴)» توسط سرگرد جعفر کردلو به راهنمایی دکتر محمدحسن جعفریان گردآوری و تنظیم شده است که یافتههای تحقیق مذکور عبارتند از:
الف) سرقت موتور سیکلت بیشترین فراوانی را در بین انواع سرقتها به خود اختصاص داده است. به عبارت دیگر۴۴ درصد از سرجمع وقوع مربوط به شاخص موتور سیکلت میباشد.
۱-۸-فرضیات
با توجه به سوالات مطرح شده فرضیه این پژوهش را می توان به صورت زیر بیان کرد:
-
- به نظر می رسد که تمامی شروع به جرم در جرایم مطلق دارای مجازات بوده در صورتی که برخی از شروع به جرایم در سایر جرایم فاقد وصف مجرمانه و مجازات می باشند.
-
- جرایمی مانند رشاء و ارتشاء هرچند که مرحله شروع به جرم بوده ولی دارای مجازات می باشند.
-
-
- تفاوت بارز قانون جدید با قانون سال ۱۳۷۰ این است که قانون سابق درباره شروع به جرم، اصل را بر این گذاشته بود که شروع به جرم، جرم تلقی نمیشود مگر اینکه ما صراحت قانونی در این زمینه داشته باشیم اما نحوه نگارش فعلی قانون به این صورت است که میگوید هر کسی قصد ارتکاب جرمی را داشته باشد و شروع به اجرای آن کند ولی به دلیل وجود یک عامل خارج از اراده، قصد او معلق بماند، به شرح زیر مجازات میشود که در ادامه مجازات آن را بیان کرده است، بنابراین باید گفت که مجازات برای آن وجود دارد.
-
۱-۹-روش تحقیق
روش تحقیق این پژوهش توصیفی- تحلیلی می باشد و مشتمل بر مراحل زیر است:
مرحله نخست: گرد آوری مطالب و اطلاعات پایه، در یک مطالعه کتابخانه ای و اسنادی، پژوهش ها و منابع موجود داخلی و مرتبط با موضوع جمع آوری و طبقه بندی خواهد شد. در ابتدا اطلاعات خام و متغیرهای مورد نیاز شناسایی و اطلاعات پایه و مستندات موجود از طریق مطالعات کتابخانهای و مستندات قبلی و مراجعات سازمانی جمع آوری می گردد.
مرحله دوم: بررسی، تجزیه و تحلیل، تعیین کیفیت و طبقه بندی اطلاعات کسب شده، در این مرحله به بررسی کیفیت اطلاعات، بررسی صحت اطلاعات و تفکیک و دسته بندی اطلاعات پرداخته میشود.
مرحله سوم: تحلیل، اطلاعات مورد نیاز در رابطه با به وسیله مراجعه به کتابها، پایان نامه ها و مقالات ذیربط با روش تحلیلی و توصیفی.
مرحله چهارم: نتیجه گیری و ارائه نتایج برتر، در انتهای پژوهش پس از فیش برداری از منابع موجود و جمع آوری به تجزیه و تحلیل مواد قانونی مرتبط پرداخته می شود. که نتایج حاصل از آن در قالب پیشنهاداتی مطرح، تا مورد استفاده محاکم قضایی قرار گیرد.
مرحله پنجم: تهیه و تدوین گزارش نهایی پایان نامه.
۱-۱۰-نحوه ساماندهی تحقیق
در نظر داریم که این پژوهش را در قالب پنج فصل به ترتیب ذیل تهیه و تنظیم نماییم.
فصل نخست: کلیات تحقیق
در این فصل کلیاتی را پیرامون موضوع پژوهش بیان می داریم تا با ذهن خواننده با آمادگی بشیتری وارد بحث اصلی نماییم.این کلیات شامل بیان مسئله، سوالات، فرضیه های تحقیق و پیشینه و …..است.
فصل دوم: جرم و مراحل ارتکاب آن
در این فصل کلیاتی را پیرامون جرم بیان خواهیم نمود، بعد از آشنایی با مفهوم جرم به بررسی مراحل ارتکاب جرم می پردازیم.
فصل سوم: ارکان شروع به جرم
در این فصل به بررسی ارکان شروع به جرم خواهیم پرداخت. ارکان شروع به جرم عبارت است از: رکن قانونی، مادی و روانی. ابتدا به بررسی هر یک از ارکان خواهیم پرداخت سپس ارکان شروع به جرم را بررسی خواهیم نمود.
فصل چهارم: شروع به جرم در جرایم مطلق
در این فصل ابتدا به شروع به جرم با نهاد های مشابه خواهیم پرداخت سپس شروع به جرم در جرایم مطلق را مورد بررسی قرار خواهیم داد.
فصل پنجم: نتیجه گیری
بالاخره در این فصل از مطالبی که بیان نمودیم نتیجه ای که مد نظر می باشد را ارائه خواهیم کرد.
فصل دوم: جرم و مراحل ارتکاب آن
در هر فرهنگی، افراد، انواع مختلفی از رفتارهایی را که باید در موقعیتهای مختلف انجام دهند، از طریق نهاد خانواده، رسانه ها و … میآموزند و شکل هر رفتاری، معین میشود، مثلاً سلام کردن بعنوان یک هنجار، جامعه به افراد خود یاد میدهد که در چه مکانهایی و به چه کسانی باید سلام کرد و شکل سلام کردن و معنی عینیت یافته آن را یاد میدهد. حال اگر به رفتارهای مردم توجه شود، رفتارهای مشترک بین اکثریت و شکلهای تقریباً ثابت آن رفتارها را میتوانیم پیدا و نحوه و چگونگی آنها را مشخص کنیم. به چگونگی رفتار که به وسیله کنشگران اجتماعی یا اکثریت آنها رعایت میگردد، قاعده رفتاری میگوییم. قاعدههای رفتاری از روانفرد مستقل بوده و قائم به اجتماع افراد هستند. لذا پدیده های اجتماعی میباشند. حال به این قاعدههای رفتار که از طرف جامعه و فرهنگ آن، به همه افراد آموخته شدهاند و توقع اجتماعی هم این است که همگان آنرا رعایت کنند، در اصطلاح جامعهشناسی هنجار و یا الگوی عمل میگویند(صدیق اورعی: ۱۳۴۷، ۲۵).
هنجارها یا الگوهای عمل را از این حیث که چه کسی ضامن اجرای آنهاست، به سه دسته تقسیم میشوند:
دستهای که به طور رسمی و مدون در جامعه وجود دارد و سازمانهای رسمیجامعه، مراعات آن را تضمین کردهاند که اصطلاحاً قانون نامیده میشوند. دسته دیگر به صورت احکام شرعی بیان شده و ضامن اجرای آنها خداوند متعال است. این دسته از الگوهای عمل، خود به چهار دسته کلی واجبات، محرمات، مستحبات و مکروهات تقسیم میشوند. دسته سوم از هنجارها، که مردم یا آحاد یک جامعه، ضامن اجرای آن هستند، هنجار (به معنی خاص) نامیده میشود. این دسته، از حیث شدت و ضعف کنترل اجتماعی، به دو دسته آداب اجتماعی و عادات اجتماعی تقسیم میگردد. آداب اجتماعی به قاعدههای رفتاری پذیرفته شدهای اطلاق میشود که جامعه زیر پا گذاشتن آنها را تحمل نمیکند. «گراهام سامنر» از این دسته به عنوان میثاق(عرف) اجتماعی یاد میکند. عادت اجتماعی به قاعدههای رفتاری اطلاق میشود که توسط اکثریت افراد جامعه رعایت میشود، اما جامعه در قبال تخلف از آن، بردباری نشان میدهد. اکنون بر حسب این که هنجار به کدامیک از تعاریفی که در بالا ارائه شد، محدود شود، نابهنجاری را میتوان به سه دسته کلی تقسیم نمود:
-
- معصیت
-
- جرم
-
- کجروی
معصیت: به اعمالی که بر خلاف هنجارهای دینی( احکام شرعی)صورت گرفته باشد، معصیت گفته میشود که خود بر دو نوع است:
الف. ترک واجبات: اعمالی که بر خلاف بایدهای دینی صورت گرفته است، مانند نماز نخواندن.
ب. ترک محرمات: اعمالی که بر خلاف نبایدهای دینی صورت گرفته است، مانند تهمت زدن.
در این دسته از ناهمنوایی، مجازات کننده اصلی خداست. گرچه ممکن است بواسطه تبدیل هنجارهای دینی به فرهنگ و قانون، مردم و نمایندگان حکومت نیز به اعمال مجازات متخلفین از هنجارهای دینی بپردازند(حیدری چروده:۱۳۸۳، ۱۵۴).
کجروی: کجروی عبارت است از رفتاری که به طریقی، با انتظارهای رفتار مشترک اعضای یک جامعه، سازگاری ندارد و بیشتر افراد جامعه، آن را ناپسند و نادرست میدانند(ربانی و شاهنوشی:۱۳۸۰، ۸۴).
نیکگهر، کجروی را فرایندی میداند که طی آن، افراد از مدار مراقبت اجتماعی و الگوهای بهنجارخارج میشوند. اشخاصی که مطابق الگوهای رفتاری معمول، متداول و بهنجار عمل نمیکنند، نابهنجار یا کجرو نامیده میشوند (نیکگهر: ۱۳۶۹، ۳۴۹).
آبراکرامبی نیز در تعریفی مشابه، رفتار کجروانه را هر گونه عدول از حالت معمول که در اجتماع مورد نهی باشد، تعریف میکند(آبراکرامبی:۱۳۶۷، ۱۱۶).
کوئن نیز معتقد است هر گونه رفتاری که با چشمداشت های جامعه یا گروه معینی در داخل جامعه تطبیق نداشته باشد، انحراف یا کجروی نامیده میشود. انحراف به دوری جستن از هنجار اطلاق میشود و زمانی رخ میدهد که یک فرد یا یک گروه، معیارهای جامعه را رعایت نکند(کوئن:۱۳۸۰، ۱۶۰).
یکی از نشانههای بارز کجروی، برآورده نشدن انتظارت متعارف نقشهایی است که شخص، متصدی و ایفاگرآنها است و از یک نقش اجتماعی انتظار میرود نیاز خاصی را تامین و در راستای هدف شناخته شدهای عمل کند. همین برآوردن یا برآورده نکردن انتظارات متعارف و عمل کردن یا نکردن در راستای هدف شناخته شده، معیاری است برای تشخیص معنای فرهنگی همنوایی وکجروی( نیکگهر: پیشین، ۳۵۱).
بنابراین رفتار کجروانه هم شامل رفتارهای مغایر با هنجارهای عام است وهم شامل رفتارهایی مغایر با هنجارهای خاص. با این حال در فرایند جامعهپذیری، فرد تنها یک نقش عمومی وکلی را یاد نمیگیرد، بلکه نقشهای اجتماعی خاص و جزیی متناظر با گروه های عمده اجتماعی را که در آنها مشارکت دارد را نیز میآموزد. بنابراین بهنجار بودن رفتار، در ارتباط با کارکردها وهدفهای هرگروه سنجیده میشود. یک فرد معین ممکن است شوهر یا پدری بهنجار باشد، ولی در ایفای نقشهای اقتصادی یا سیاسی مشخصی نابهنجار باشد، اطلاق کجرو به یک فرد به معنای کجرو بودن او در تمام زمینهها نیست(پیشین، ۳۵۴).
۲-۱-مفهوم شناسی جرم
بدین وسیله عامل وضعیت و موقعیت به عنوان متغیر دیگری وارد مباحث رهبری شد. به آن دسته از نظریههای که به وضعیت و موقعیت های رهبری تاکید میکند نظریههای اقتضایی یا وضعی میگویند. امروزه جهت گیری بسیاری از نظریههای رهبری در قالب اقتضایی یا وضعی مطرح میشود.
همه این نظریهها یک فرض اساسی مشترکی دارند:
رهبری موفق هنگامی اتفاق می افتد که سبک رهبری با موقعیت (یا وضعیت) منطبق باشد. این نظریهها بر انعطافپذیری تاکید میکنند.
برخی از محققان نظریههای وضعیتی رهبر را شامل نظریههای زیر می دانند:
نظریه اقتضایی فیدلر
نظریه مسیر-هدف
نظریه یا مدل تصمیم گیری (نظریه رهبری مشارکتی) روم ویتون
نظریه رهبری وضعی هرسی و بلانچارد.
نظریههای وضعی یا اقتضایی از نظریههای صفات مشخصه و رفتاری متفاوت هستند.
این نظریهها پیشنهاد میکنند که مدیران باید سبکی را انتخاب کنند که با موقعیت در زمان معینی بهترین سازگاری را داشته باشد. مدیران اثر بخش باید موقعیت رهبری خود را تشخیص دهند و سبک رهبری اثربخش را شناسایی و سپس سبک رهبری مورد نیاز را اجرا کنند. بر اساس نظریه وضعی، فرایند رهبری تابع رهبر، پیرو و سایر متغیرهای وضعی است. به نظریههای وضعی الگوی رهبری تعاملی، مراوده ای یا سوداگر گفته میشود(زالی،۱۳۷۷).
به رغم هم مسیر شدن بسیاری از تحقیقات و مطالعات مربوط به رهبری ، امروزه صاحب نظران رشته مدیریت شاهد پیدایش جریان فکری جدیدی در این زمینه هستند. این جریان فکری غالباً تحت عنوان نظریه رهبری تحول آفرین مطرح شده است.
۲-۱-۴-۲ سیر تکامل سبک رهبری تحولگرا و رهبری تعاملگرا
ریشه پارادایم رهبری تحول آفرین به قرن شانزدهم زمانی که پژوهش هایی در مورد پادشاه توسط ماکیاول صورت پذیرفت بر میگردد.
ماکیاول[۱۶] ویژگیها و رفتار رهبران را برای توسعه تئوری رهبری در درون ساختار فئودالی انگلستان مطالعه کرد، بنظر او رهبر کسی است که برای بدست آوردن اهداف متعالی، دیگران را جهت داده و مورد حمایت قرار میدهد(سبحانی نژادو یوزباشی،۱۳۸۷).
پیشینه تحقیقات رهبری تحول آفرین به سال۱۹۷۸ و فعالیت های برنز برمیگردد. برنز در این زمان مشخص کرد رهبران تحول آفرین، صاحب بینش بوده و دیگران را برای انجام کارهای استثنایی به چالش و تلاش وا میدارند.
پیرو تحقیقات برنز[۱۷]، در سال ۱۹۸۵ برنارد بس، مدلی را ارائه داد که برای موقعیت های ثبات و تحول سازمانی، به ترتیب رهبری مبادله ای و تحول آفرین را تجویز میکرد. بس[۱۸] و آوولیو[۱۹] در سال ۱۹۹۶ این مدل را گسترش دادند و ابعاد رهبری تحول آفرین(تحولگرا)[۲۰] و رهبری تبادلی(تعاملگرا)[۲۱] را مشخص نموده و حتی این مدل را در قالب پرسشنامه ای با نام پرسشنامه چند عاملی رهبری[۲۲] بصورت عملیاتی درآوردند.
در این مدل ابعاد رهبری تحول آفرین شامل نفوذ آرمانی، ترغیب ذهنی، انگیزش الهام بخش و ملاحظات فردی است و ابعاد رهبری تبادلی عبارتند از پاداش های اقتضایی و مدیریت بر مبنای استثنا(بیگ زاد و فلسفی،۱۳۸۸).
اگر چه هدف بس و آولیو از طراحی پرسشنامه چند عاملی رهبری، بررسی الگوی رهبری تحول آفرین بود، اما به خاطر دستیابی به اعتبار و قابلیت اعتماد بیشتر پرسشنامه، شاخص های رهبری تبادلی و رهبری عدم مداخله گر را نیز در پرسشنامه دخالت دادند و با در هم آمیختن سؤالات مربوط به هر کدام از این شیوه ها، تکمیل کنندگان پرسشنامه را در موقعیتی قرار دادند تا آنچه را به واقعیت نزدیکتر است، علامت گذاری نمایند، این پرسشنامه به ارزیابی شاخص های رهبری تحول آفرین، رهبری تبادلی و رهبری عدم مداخلهگر پرداخته است(موغلی،۱۳۸۱).
۲-۱-۵ دیدگاههای مختلف رهبری تحولگرا
در این قسمت تلاش شده است تا از میان تمامی تظریاتی که در مورد رهبری تحول آفرین ارائه گردیده است، هفت نظریه مهم و برجسته با توجه به ویژگی های هر یک مورد بررسی قرار گیرد.
۲-۱-۵-۱ نظریه رهبری تحولگرا برنز
از نظر برنز(۱۹۷۸) رهبری تحول آفرین فرایندی است که در آن رهبران و پیروان همواره در تلاش هستند. توان روحی و قوای انگیزشی یکدیگر را به سطوح بالاتری ارتقاء دهند در این فرایند رابطه متقابل و روبه رشدی بین رهبر و پیروان در جریان است. همچنین بنظر وی رهبری تحول آفرین توسط هر کس با هر موقعیت در سازمان قابل پیاده شدن است. در این نوع رهبری افراد میتواند بر همتایان و مافوق ها مانند زیر دستان اثر گذاری داشته باشد . این نوع رهبری میتواند در فعالیتهای روزمره مردم عادی نیز اتفاق بیفتد ولی این امر عادی و رایج نیست (یوکل[۲۳]،۱۹۹۹).
۲-۱-۵- ۲ نظریه رهبری تحولگرا بنیس و نانوس
بنیس و نانوس[۲۴] در سال ۱۹۸۵ موفق شدند در پایان تحقیقی گسترده و میدانی، که طی آن عملکرد ۹۰ نفر از رهبران پویا و کارآمد سازمان مورد مطالعه قرار گرفته بود. پنج رویکرد یا شگرد خاص را به مثابه وجوه مشترک کیفیت عمل این رهبران که حاکی از رمز موفقیت آنان بوده است شناسایی نمایند.
تمامی رهبران مورد مطالعه چشم انداز روشن و نوید بخشی را فراروی سازمانهای خویش نهاده و در صدد بوده اند تا انرژی جمعی اعضای سازمان را در جهت رسیدن به چشم انداز مورد نظر هماهنگ و هدایت کنند.
رهبران مورد نظر موفق شده اند با پیش گرفتن جهت گیری مشخصی در روند حرکتی سازمان، هنجارها و ارزش های جدید را در قاطبه اعضای سازمان حاکم گردانند و در راستای آن منابع انسانی سازمان را به منظور رسیدن به هویت جدید سازمانی بسیج کنند.
رهبران تحول آفرین همواره درصدد بودند تا مراتب تعهد و دلسوزی اعضای سازمانی را درخصوص پیشبرد برنامه مورد نظر فزونی بخشند و اعتماد قلبی آنان را نسبت به موفقیت این برنامهها جلب کنند.
دانشمندان یاد شده ویژگی اعتماد سازی را در زمره رموز موفقیت رهبران تحول آفرین ذکر کرده و بر این نکته تاکید داشته اند که رهبران مورد مطالعه توانسته اند با برقراری حالت اعتماد عمومی در سطح سازمان، به نوعی انسجام مطلوب سازمانی دست یابند.
رهبران مورد مطالعه همواره کوشیده اند تا تصویر مثبت و خوشایندی را از قابلیتها و توانمندی های خویش به نمایش گذارند و خود را از هر نظر وقف انجام دادن ماموریتها و پیشبرد اهداف سازمانی جلوه دهند. آن رهبران در عین حال اهتمام بسیاری در زمینه فراگیری دانش جدید و توسعه ظرفیتهای دانش اندوزی سازمان به کار بسته اند.
بنیس و نانوس در جمع بندی کلی از یافته های خود بر این نکته تاکید دارند که عامل اصلی در رهبری برخورداری از ظرفیتی است که بتواند معانی مطرح در روابط حاکم بر هر اعضای سازمان را تحت تاثیر قرار دهد و سازماندهی کند(سنجقی،۱۳۸۰).
۲-۱-۵-۳ نظریه رهبری تحولگرا شاین
از نظر ادگار شاین[۲۵] تحول و دگرگونی تغییری است که در فرهنگ و همکاری و مشارکت انجام میپذیرد. وی در تجزیه و تحلیل پاسخ هایی که از طریق مصاحبه از ۶۰ کارمند اداری در سه سطح به دست آورده بود. ویژگی های رهبری تحول آفرین را شناسایی کرد و مشاهده نمود که در هر سه سطح این ویژگیها مشترک بوده و با یافته های تحقیق سازگاری دارند .
این ویژگیها عبارتند از:
کانون توجه: رفتارها و اعمال مدیران اولویت ها و علایق و تعهدات آنها را مشخص میکند. مدیران با گفتار و کردار خود به پیروان این پیغام را می رسانند که بر چه اولویت هایی تمرکز دارند.
فعالیت های هدفمند: هر یک از مدیران در سه سطح مدیریتی، فرایند هایی را بصورت سیستماتیک و منظم در راستای پیشرفت و نیل به اهداف فردی و گروهی کانون مورد توجه شان تنظیم میکنند.
مدل سازی رفتارهای مثبت: مدیران در جهت رسیدن به اهداف، رفتارهای مثبت خاصی را مدل سازی میکنند.
تاکید بر روی منابع انسانی: مدیران به منظور توانمند سازی کارکنان، توجه ویژه ای به فرایندهای توسعه کارکنان به مدیریتی خود دارند(بوجی[۲۶] بنقل از بیک زاده و همکاران۱۳۸۸).
۲-۱-۵-۴ نظریه رهبری تحولگرا تیچی و دیوانا
تیچی و دیوانا [۲۷]در سال ۱۹۹۰ با تمرکز بخشیدن به تلاش های تحقیقاتی خود بر چگونگی تغییر و تحول در شاکله کلان سازمانها فرایند خاصی را شامل سه مرحله متمایز ارائه کرده اند و سعی داشتهاند کارکرد رهبران تحول آفرین را در هر سه مرحله به تفکیک و به شرح زیر مشخص کنند:
نمایان ساختن مراتب نیاز سازمان به تحول: در اینجا رهبران تحول آفرین و به مثابه بانیان و مبتکران اصلی تغییر و تحول درصدد خواهند بود تا با بر هم زدن خواب خوش اعضای سازمانی، تداوم وضعیت موجود از هر نظر زیانبار و غیر قابل تحمل جلوه دهند و در عین حال مراتب نیاز واقعی سازمان را به تغییر و تحول نمایان سازند.
ایجاد چشم انداز: کارکرد یک چشم انداز مطلوب را می توان به مثابه نقشه راهنمای مفهومی در نظر گرفت که هدایت گر حرکت سازمان به سمت هدف های آرمانی است. از نظر این دو دانشمند ایجاد چشم انداز مطلوب را نمی توان تنها محصول کار فرد تلقی کرد بلکه باید آن را به عنوان برآیند نظریات گوناگون متخصصان درون سازمان به حساب آورد.
نهادینه سازی تغییرات: در این مرحله رهبران تحولآفرین خواهند کوشید تا با گزینش و به خدمت گرفتن افراد و متخصصان جدیدی از خارج سازمان، این زنجیره را تکمیل و در غایت تحول، بافت انسانی جدیدی را بر عرصه فعالیت های سازمانی حاکم کنند.(مقدمی،۱۳۸۶){
۲-۱-۵-۵ نظریه رهبری تحولگرا شرمرهورن
رهبری تحول آفرین رهبری الهامی است که بر دیگران اثر می گذارند تا به عملکرد فوق العاده، غالباً در عرصه تغییرات سازمانی و در مقیاس وسیع دست یابند. رهبران تحول آفرین به پیروان کمک میکنند تا کارها را متفاوت و بسیار فراتر از آنچه که در آغاز تصور میکردند مایل یا قادر به انجامش باشند، انجام دهند. خصایص ویژه رهبران تحول آفرین از دیدگاه شرمرهورن[۲۸] عبارتند از:
تعیین چشم انداز: داشتن اندیشه های روشن و شم جهت یابی و انتقال اینها به دیگران و ایجاد اشتیاق به سختکوشی برای تحقق چشم انداز مشترک.
کاریزما(فرهمند): ایجاد اشتیاق در دیگران، ایمان، وفاداری، افتخار، اعتماد به خودشان از طریق قدرت توجه به خود و توسل به عاطفه.
استفاده از نمادها: مشخص کردن قهرمانان، ارائه پاداش های خاص و برگزاری مراسم برنامهریزی شده برای تجلیل از دستاورهای بالا.
تواناسازی: کمک به دیگران برای رشد و انجام وظایف، رفع موانع عملکرد، سهیم کردن در مسئولیت و واگذاری کارهای واقعا چالش انگیز.
تهییج ذهنی: بوجود آمدن درگیری ذهنی و عاطفی با ایجاد آگاهی از مسائل و بر انگیختن قوه تخیل دیگران برای ارائه راه حل های مطلوب.
پایبندی به اصول: درستکار و قابل اعتماد بودن، عمل کردن به طور یکدست براساس اعتقادات خویش و بالاتر از همه، ایفای تعهدات با پیگیری کامل(ایران نژاد پاریزی، ۱۳۸۵).
شکل ۴-۳- توزیع پراکندگی برای متغیر ۹۰
شکل ۴-۴- توزیع پراکندگی برای متغیر ۹۱
شکل ۴-۵- جبهه پرتو بهینه بدست آمده برای و ۹۴
شکل ۴-۶- پراکندگی متغیر نسبت سطح انتقال حرارت در بخش پمپ حرارتی ۹۵
شکل ۴-۷- پراکندگی متغیر نسبت سطح انتقال حرارت در بخش یخچال ۹۵
شکل ۴-۸-پراکندگی متغیر نسبت دمای سیال عامل دربخش پمپ حرارتی ۹۶
شکل ۴-۹- پراکندگی متغیر نسبت دمای سیال عامل در بخش یخچال ۹۷
شکل ۴-۱۰- جبهه پرتو جواب های بهینه به دست آمده از بهینه سازی چند هدفه ۱۰۱
شکل ۴-۱۱- پراکندگی متغیر نسبت سطح انتقال حرارت در بخش پمپ حرارتی ۱۰۲
شکل ۴-۱۲- پراکندگی متغیر نسبت سطح انتقال حرارت دربخش یخچال ۱۰۳
شکل ۴-۱۳- پراکندگی متغیر نسبت دمای سیال عامل در پمپ حرارتی ۱۰۳
شکل ۴-۱۴- پراکندگی متغیر نسبت دمای سیال عامل دربخش یخچال ۱۰۴
فهرست علائم و اختصارات
M2 A
ضریب عملکرد COP
ضریب عملکرد زیست محیطی ECOP
پارامتر برگشت ناپذیر داخلی I
ضریب حرارتی K
نرخ انتقال حرارت
بار سرمایش ویژه r
نرخ تولید آنتروپی ویژه s
دما T
ضریب انتقال حرارت U
نرخ تولید آنتروپی
ضریب نشت حرارت
ضریب عملکرد برای سیکل تبرید جذبی برگشت پذیر
سیال کاری در ژنراتور ۱
سیال کاری در اواپراتور ۲
سیال کاری در جذب کننده و کندانسور ۳
جذب کننده A
کندانسورC
اواپراتور E
شرایط محیطی env
ژنراتور G
نشت حرارت L
ماکزیممmax
جذب کننده و کندانسور O
چکیده
در این پژوهش بررسی بر روی سیستم های تبرید جذبی غیرقابل برگشت براساس برگشت ناپذیری داخلی و خارجی با توجه به ظرفیت های حرارتی محدود مخازن خارجی ارائه شده است. برای بهینه سازی سیستم سه سناریو تعریف شد که در این سناریوها توابع هدفی نظیر ضریب عملکرد (COP) ، تابع محیط زیست (E) و معیار ترمواکونومیک ( ) و نرخ تولید آنتروپی ویژه در فرایند بهینه سازی به طور همزمان درگیر شده اند .سناریو اوّل که شامل دو تابع هدف ، به حداکثر رساندن ضریب عملکرد زیست محیطی ECOP و به حداقل رساندن نرخ تولید آنتروپی ویژه به طور همزمان می باشد. الگوریتم های تکاملی چند هدفه (MOEAs ) بر مبنای الگوریتم NSGA-II استفاده شده است در حالی که دمای سیال کاری در ژنراتور ( ) ، دمای سیال کاری در اواپراتور ( ) و دمای سیال کاری در کندانسور و دمای سیال کاری در جذب کننده ( ) به عنوان متغیرهای تصمیم گیری در نظر گرفته شده است .
سناریوی دوّم وسوّم شامل توابع هدف ضریب عملکرد ([۱]COP) ، تابع محیط زیست (E) و معیار ترمواکونومیک (F ) می باشد که درآن ها این توابع به طور همزمان بهینه شده اند و نتایج بدست آمده با تحقیقات گذشته مقایسه گردید. الگوریتم های تکاملی چند هدفه ([۲]MOEAs ) بر مبنای الگوریتم
NSGA[3]-II استفاده شده است در حالی که نرخ دمای سیال کاری ( , ) و نرخ سطح انتقال حرارت ( , ) به عنوان متغیرهای تصمیم گیری در نظر گرفته شده است . مرز مطلوب پارتو انجام شده است و یک راه حل بهینه نهایی با بهره گرفتن از روش تصمیم گیری های مختلف مثل روش LINMAP و روش TOPSIS و روش Fuzzy انتخاب شد
کلمات کلیدی: ضریب عملکرد ، روش NSGA-II ، ترمودینامیکی ، تبرید جذبی
مقدّمه
با توجه به این که تاسیسات یک ساختمان به عنوان قلب آن ساختمان محسوب شده و طراحی و انتخاب تجهیزات آن از اهمیت شایانی برخوردار بوده و هم چنین با توجه به اهمیت موضوع کاهش مصرف انرژی در این مقاله سعی بر آن شده تا مزایای چیلرهای جذبی نسبت به تراکمی و طرز کار آن ها جهت تهیه آب سرد جهت سرمایش ، آب گرم جهت گرمایش و هم چنین آب گرم مصرفی در راستای صرفه جویی در مصرف انرژی مورد بحث و بررسی قرار گیرد .
چیلرها از جمله تجهیزات بسیار مهم در سرمایش هستند که به طور کلی می توان آن ها را به دو دسته چیلرهای تراکمی و چیلرهای جذبی تقسیم کرد. به طور کلی چیلرهای تراکمی از انرژی الکتریکی و چیلرهای جذبی از انرژی حرارتی به عنوان منبع اصلی برای ایجاد سرمایش استفاده می کنند.
در سال های اخیر سیستم های تبرید جذبی بسیار مورد علاقه قرار گرفته اند. این سیستم ها
می توانند از انرژی حرارتی اتلافی، خورشیدی ، بیوماس[۴] و انرژی گرمایی به عنوان منبع حرارتی استفاده کنند. معمولاً سیستم های جذبی براساس سیکل های لیتیم برماید/آب و آب/آمونیاک می باشند. مزیت آمونیاک به عنوان مبرد نسبت به آب این است که می تواند در دمای زیر صفر درجه سانتیگراد تبخیر شود و هم چنین دمای نقطه انجماد آمونیاک ۷۷- درجه سانتی گراد است.بنابراین آمونیاک می تواند برای کاربردهای دما پایین استفاده شود. سیستم تبرید جذبی مزایای بسیاری نسبت به سیستم تبرید فشرده سازی بخار (تراکمی) دارد که شامل : الف) ارزش گذاری یک منبع گرم با دمای متوسط (گرمای زائد از صنایع مختلف ، انرژی خورشیدی و انرژی زمین گرمایی) که بدون آن قابل استفاده خواهد بود ، ب)کاهش مصرف منابع انرژی اولیه ؛ ج) کاهش اثرات منفی روی محیط زیست ؛ د) سادگی عملیات آن ، ر) طول عمر بالا و عدم وجود قطعات متحرک ( آرام و مطمئن ) می باشد. بنابراین سردکننده های جذبی برای مصارف صنعتی و خانگی در کل دنیا مورد توجه قرار گرفته اند. با این حال ، سیستم تبرید جذبی ضریب عملکرد کم تر از ضریب سیستم تبرید تراکمی دارد.
ادوین آندرسن[۵] در کتاب «تبرید: خانگی و تجاری» در مورد زوج مبرد و جاذب چیلرهای جذبی که دارای ماده جاذب مایع هستند، ۹ ویژگی مهم مبرد و جاذب را که می توانند نقش تعیین کننده در انتخاب برای استفاده در این گونه سیستم ها داشته باشند را چنین برمی شمارد :
اوّل: عدم حالت جامد - زوج مبرد و جاذب نباید در طی فعل و انفعالات و دامنه دمایی طبیعی عملیات سرمایش جذبی به حالت جامد درآیند. زیرا بروز فاز جامد منجر به کندی حرکت محلول یا حتی انسداد مسیرهای سیال می شود.
دوّم: نسبت فراریت زیاد - فراریت ماده مبرد باید خیلی بیش تر از فراریت ماده جاذب باشد تا امکان جداسازی آن ها طی عملیات تغلیظ که در ژنراتور صورت می گیرد به سهولت امکان پذیر باشد. امکان جداسازی آسان ماده مبرد از جاذب که به صورت محلول وارد ژنراتور می شوند، تاٌثیر مستقیمی بر کاهش مقدار انرژی گرمایی داشته و از هزینه های مربوط به عملیات تغلیظ می کاهد.
سوّم: میل شدید به جذب - تمایل ماده جاذب به جذب ماده مبرد با توجه به خواص هریک از آن ها در دامنه عملیاتی چیلر جذبی از مهم ترین مشخصه های یک زوج خوب محسوب می شود. چنین میلی منجر به نوعی وابستگی و پیوستگی به هنگام هم نشینی با یک دیگر می شود. از همین رو سرعت ترکیب و درهم ادغام شدن افزایش یافته و ضریب فعالیت مبرد کمتر از واحد می شود و از سوی دیگر مقدار ماده جاذب برای جذب مبرد کاهش یافته و در نتیجه از میزان انرژی گرمایی مورد نیاز کاسته می شود. هم چنین اندازه مبدل حرارتی که امکان تبادل حرارت بین محلول غلیظ ماده جاذب خروجی از ژنراتور و محلول رقیق محلول جاذب و مبرد تحت فشار پمپ را به وجود می آورد کوچک تر می شود. در عین حال تحقیقات ژاکوب[۶]، آلبرایت و تاکر[۷] [۱-۴] نشان می دهد که تمایل شدید ماده جاذب به ماده مبرد مشکل غلیظ سازی را در ژنراتور به همراه دارد، زیرا در ژنراتور انرژی گرمایی بیش تری باید صرف جداسازی این دو ماده شود، که البته با آن میل شدید به وصل، چنین عاقبتی قابل پیش بینی است.
چهارم: فشارمتوسط - فشار عملیاتی ماده مبرد و جاذب برای انجام فرایند جذب و سپس جداسازی که منجر به سرمایش می شود باید در حد متوسط باشد . زیرا نیاز به فشارهای زیاد باعث افزایش ضخامت دیواره های دستگاه و استفاده از تجهیزات و وصاله های فشار قوی می شود که این گونه موارد بر سنگینی و هزینه های آن می افزایند. از طرف دیگر نیاز به فشارهای خیلی پایین و خلأ نیز منجر به افزایش حجم دستگاه برای عملیات جذب شده و تجهیزات خاصی را برای حفظ خلأ در درون دستگاه طلب می کند.
پنجم: پایداری - مواد جاذب و مبرد باید از پایداری و ثبات شیمیایی خوبی برخوردار باشند و خواص اولیه خود را در طی سالیان متمادی حفظ کنند. پایداری شیمیایی امکان شکل گیری گازها و مواد جامد را کاهش داده و خوردگی را به حداقل می رساند.
ششم: خوردگی و فرسایش کم - مواد جاذب و مبرد به هرحال کم یا زیاد موجب خوردگی و فرسایش سطوح فلزی دستگاه می شوند و طبیعتاً در این میان موادی مناسب تر هستند که پایداری آن ها بیش تر و اثرات فرسایشی آن ها کم تر باشد. برخی اوقات برای جلوگیری از اثرات فرسایشی مواد لازم می شود تا ترکیبات شیمیایی دیگری به عنوان بازدارنده به زوج جاذب و مبرد اضافه شود.
هفتم: ایمنی - زوج جاذب و مبرد نباید سمی یا قابل احتراق باشند و هم چنین استفاده از آن ها نباید تاٌثیرات زیان بار زیست محیطی به دنبال داشته باشد. هرچه عوارض آ نها کم تر و ایمنی استفاده از آن ها بیش تر باشد، از امتیاز کاربری بالاتری برخوردار خواهند بود.
هشتم: ویسکوزیته کم - هرچه مواد جاذب و مبرد روان تر و دارای ویسکوزیته کمتری باشند، حرکت آن ها سریع تر و بهتر انجام می شود و در نتیجه انتقال گرما و جرم راحت تر صورت می گیرد و پمپ ها انرژی کمتری برای جابجایی آن ها صرف می کنند.
نهم: گرمای نهان زیاد مبرد - هرچه گرمای نهان مبرد بیش تر باشد، نرخ گردش ماده جاذب کمتر خواهد بود. بالا بودن گرمای نهان مبرد منجر به افزایش بازده می شود. زوج های شناخته شده جاذب و مبرد همه خواص بالا را به صورت کامل دارا نیستند، اما از میان آن ها زوج جاذب لیتیم بروماید / آب و همین طور آب / آمونیاک شرایط بهتری دارند و با توجه به موارد فوق، انتظارات بیش تری را برآورده می کنند. سایر زوج های جاذب و مبرد که می توانند مورد بررسی و تحقیق قرار گیرند، عبارتند از:
آمونیاک و نمک امتیل آمین و نمک ها، الکل ها و نمک های آمونیاک و محلول های آلی دی اکسید گوگرد و محلول های آلی[۸] هیدروکربن های هالوژنه و محلول های آلی بعضی از این مواد دارای برخی ویژگی های مناسب مانند عدم متبلور شدن در چرخه سرمایش جذبی هستند اما در برخی، موارد دیگر همچون پایداری، خوردگی و ایمنی شرایط چندان خوبی ندارند. همان طور که اشاره شد، در حال حاضر زوج های لیتیم بروماید / آب و آب / آمونیاک مناسب ترین زوج های مورد استفاده در سیستم های سرمایش جذبی هستند و بر همین اساس می توان سیستم های سرمایش جذبی را از نظر نوع ماده جاذب و مبرد در دو گروه عمده زیر طبقه بندی نمود :
