فناوری نوین اطلاعات یعنی فناوری اطلاعات مبتنی بر الکترونیک را میتوان در چند سال پیش از دهه ۱۹۴۰میلادی سراغ گرفت. در طی جنگ جهانی دوم و پس از آن بود که پیشرفتهای عمده در فناوری الکترونیک رخ داد، تولید اولین رایانهی قابل برنامه ریزی و ترانزیستور که منشأ میکروالکترونیک و هسته حقیقی انقلاب فناوری اطلاعات در قرن بیستم بود (زینلیزاده، ۳:۱۳۸۸-۲).
به عقیده «کاستلز»[۵] فقط در دهه ۱۹۷۰ میلادی بود که فناوریهای جدید اطلاعاتی در سطحی بسیار گسترده منتشر شدند و توسعه همزمان خود را رونق دادند و در پادادایمی جدید گردهم آمدند. انقلاب فناوری اطلاعات به عنوان یک انقلاب در دهه ۱۹۷۰میلادی به وجود آمد. به ویژه اگر پیدایش و رواج مهندسی ژنتیک به طور موازی و تقریباً در همان زمان و مکان را به آن اضافه کنیم (کاستلز، ۷۷:۱۳۸۵).
فناوری یک عنصر ضروری در پردازش اطلاعات است که در آن مشاهده، آگاهی و تجربه سلسله مراتب خاصی برخوردار هستند. اطلاعات از دادههایی که ضرورتاً قابل احساس و ادراک هستند نشأت می‌گیرد. هنگامی که داده های برای استفاده در برخی موارد سودمند به دسته ها و طبقههایی دستهبندی و سازماندهی میشوند تبدیل به اطلاعات میگردند به عبارت دیگر فناوری اطلاعات به مجموعه ابزارها، فنون و روش های ذخیرهسازی، پردازش، اشاعه و تولید اطلاعات گفته میشود (رای[۶] و همکاران، ۲۰۰۵؛ استون و مهنا[۷]،۲۰۰۹؛ سلطانی، ۱۳۸۲: ۷۲-۷۰).
به طور کلی در مفهوم فناوری اطلاعات مؤلفه های زیر وجود دارد:
فرهنگ تولید اطلاعات، اطلاعات گرائی، جمعآوری اطلاعات، خلاصهسازی اطلاعات، تحلیل گری، پردازشگری، تفکر شبکهای، یکپارچه سازی، پژوهشنگری، روشسازی، ذخیرهسازی، انتقال اطلاعات.
۲-۲-۱-۱-۱. عنصر جمعآوری اطلاعات:
جمعآوری و آماده سازی داده ها زمانبرترین و هزینهبرترین قسمت کار در هر پروژه ممکن است و هر سازمانی براساس نیاز خود و بدون توجه به استانداردهای تعریف شده اقدام به جمعآوری داده های مورد نیاز خود مینماید (موسوی ملک و ال شیخ ،۱۳۸۹ :۱۱۳).
یکی از اصلیترین بخشهای هر کار پژوهشی را جمعآوری اطلاعات تشکیل میدهد. چنانچه این کار به شکل منظم و صحیح صورت پذیرد کار تجزیه و تحلیل و نتیجهگیری از داده ها با سرعت و دقت خوبی انجام خواهد شد. برای جمعآوری اطلاعات در کارهای پژوهشی چهار روش عمده را مورد استفاده قرار میدهند.
گردآوری داده ها
پردازش و تفصیر داده ها
کنترل و کیفیت داده ها
تفکیک داده ها (کمالی، ۲۳آذر۱۳۹۲، سایت پرسشکده).
۲-۲-۱-۱-۲.عنصرخلاصهسازی :
خلاصهسازی متون[۸] یکی از تکنیکهایی است که بصورت خودکار برای خلاصه کردن و یا نوشتن چکیده، مقاله و متون مورد استفاده است. دو مقوله استخراج اطلاعات[۹]و نیز خلاصهسازی متون روش های فنی و کلیدی برای اخذ اطلاعات و آگاهی یافتن از متون از منابع مختلف به مؤجزترین شکل ممکن است. در سالهای اخیر که ما شاهد انفجار اطلاعات[۱۰] هستیم استفاده از روش های استخراج اطلاعات و خلاصهسازی متون خصوصاً برای جوامع اطلاعاتی بسیار حیاتی و مهم است. و یکی از خصوصیات فناوری اطلاعات، خلاصهسازی در سازمان است (توکلی،۲:۱۳۹۰).
خلاصهسازی، با توجه به افزایش حجم مستندات متنی، برای پاسخگویی به نیازهای اطلاعاتی کاربران، تکنیکهای بازیابی اطلاعات به تنهایی کارا نیستند. مطالعه حجم زیاد متون برای کاربران بسیار سخت و زمانگیر است و در اختیار داشتن خلاصهای از مطالب مهم برای آنها، میتواند بسیار مفید باشد. خلاصه سازی متون باعث استفاده از منابع و مستندات بیشتر با سرعت بالاتر و در نتیجه به دست آوردن اطلاعات با ارزشتر میشود لذا خلاصهسازی اهمیت زیادی دارد (سلطانیان زاده و شریف، ۱۳۹۰ : ۳).
خلاصهسازی، به معنای تولید نسخه مختصری از یک شیء است که با وجود حجم کمتر، نکات و خصوصیات مهم و اصلی موجود در شیء اولیه را در برداشته باشد (ارسنجانی و همکاران،۱۴۷:۱۳۸۷).
خالص، برگزیده و منتخب و کوتاه شدن مطلب و پاکیزه و مصدر آن معنی خلاصه کردن کلام و روش ساختن میباشد.
منظور از خلاصه نمودن در اینجا بیان اصل مطلب در کوتاهترین شکل میباشد، به طوری که به اصل مطلب خدشه وارد نیاید. در اصطلاح اداری خلاصه نمودن گزارشها، طرحها، نامهها، مقاله های در ارتباط با وظایف، قوانین و مقررات، آییننامهها و بخشنامهها و…آماده نمودن برای مطالعه کلی مقامات عالی سازمان بطوریکه در کوتاهترین زمان ممکن اطلاعات و پیام و درخواستها را دریافت داشته و به سهولت بتواند نسبت به اقدام و یا ارجاع و پاسخ آنها اتخاذ تصمیم نموده و یا به نحوه اجرای آن در سازمان تحت سرپرستی خود مشخص نماید (سایت مدیران،۲۶آذر۱۳۹۲، ساعت۱۰:۴۵).
۲-۲-۱-۱-۳. عنصر پردازشگری
پردازش اطلاعات روشهایی که افراد، دنیای پیرامون خود را دریافت میکنند، درباره آن قضاوت میکنند و مسایل و مشکلات مربوط به آن را حل میکنند پردازش اطلاعات گویند (رضائی، ۲۲:۱۳۹۱).
شبکه های متعارف از جمله اینترنت با هدف ایجاد ارتباط میان دستگاه ها طراحی شدهاند. شبکه مشابهی میتواند با هدف پشتیبانی و در بر گرفتن مفهوم پردازشگری بکار روند، که در آن میتوان چرخه های برای استفاده پردازش تمامی کامپیوترها را در یک شبکه مهار نمود، تا قابلیت‌های پردازش قدرتمندی ایجاد کند. پردازشگری استفاده از سرویس دهندگان و ذخیره کنندگان متعددی که مانند یک کامپیوتر عمل کنند، را هماهنگ مینمایند. بدین ترتیب مشکلات مربوط به تغییرات ناگهانی در تقاضا را میتوان بدون هزینه نگهداری ظرفیت معکوس حل کرد، سیستمگری، پردازش را با هزینه بسیار کمتری انجام میدهد (توربان و دیگران،۱۳۸:۱۳۹۱)
۲-۲-۱-۱-۴. عنصر تفکرشبکهای
فناوری اطلاعات رشد این فناوری موجب شده تا اطلاعات طراحی، تولید، و مهندسی شود از طریق شبکه های کامپیوتری میان سازمانها به نسبت افزایش هم انرژیزایی تبادل گردد و فاصله فیزیکی بین سازمانها برداشته شد و اشتراک منابع تولیدی به مدد این فناوری ممکن شد (حسنوی و دیگران، ۱۳۸۲: ۴۶).
زیر بنای مهارت ادراکی تفکر سیستمی است و از طریق فناوری اطلاعات میتوان مهارت ادراکی را ایجاد و پرورش داد، زیرا فناوری اطلاعات یک سیستم است که در عمل مهارت ادراکی و سیستمی فکر کردن و عمل کردن را به افراد یاد میدهد (زینلیزاده،۶:۱۳۸۸).
تفکر شبکهای وظیفه به اشتراک گذاشتن منابع و اطلاعات، مدیریت نقل و انتقال اطلاعات و ایجاد تسهیلات لازم را برعهده دارند که خود از انواع سیستمهای سختافزاری و نرم‌افزاری در جهت ارتباطات و مدیریت خود سود میبرند )سلطانی،۷:۱۳۷۹).
پردازش توزیع شده و شبکهای:
فناوری پردازش توزیع شده و شبکهای کاربران را قادر میسازد تا با بهره گرفتن از شبکه داخل و اینترنت، با کاربران دیگر در ارتباط باشند و در هر موقعیتی (در سازمان یا سایر مکانها) به پایگاه داده، دسترسی داشته باشد. فناوریهای مبتنی بر شبکه، از جذابترین نمونه های توسعه فناوری اطلاعات هستند.همان طور که استفاده از اینترنت بسیار معمول شده است، شبکه های داخلی که اعضای یک سازمان را به یکدیگر مرتبط میسازد، نیز بسیار مورد استفاده قرار میگیرند. با توسعه مفاهیم شبکه های داخلی و استاندارد شدن سختافزارها و نرم افزارهای پشتیبانی کننده آنها، منطقی است تصور کنیم سازمانهای بسیاری در آینده از شبکه های داخلی برای ارتباط داخلی استفاده خواهند کرد. به علاوه ترکیب شبکه داخلی با اینترنت، یا همان شبکه خارجی، سیستمهای بین سازمانی قدرتمندی را برای ارتباط و همکاری، خلق میکند (افرایم توربان[۱۱] و دیگران،۵۵:۱۳۹۱-۵۶).
شبکه ارزش : سیستمی است که ارزش را با ارتباط کارفرمایان و مشتریان که میخواهند به یکدیگر وابسته باشند یا وابسته هستند، ایجاد میکند. این شرکت اطلاعات، پول، محصولات و خدمات را توزیع میکند (مولاناپور و دیگران،۱۵۳:۱۳۹۰).
۲-۲-۱-۱-۵. عنصر یکپارچهسازی
یکپارچگی درون سازمان به این معنی است که سیستمهای سازمان با یکدیگر یکپارچه شوند و این اغلب نیازمند اشتراک گذاری اطلاعات تحت اینترانت است. سازمان ممکن است مکانهای جغرافیایی داشته باشد این در حالی است که کارمندان سازمان باید به یک پایگاه داده مشترک دسترسی داشته باشد. در این موقیتها، اینترانت برای اشتراک گذاری و یکپارچگی اطلاعاتی مناسب است، که در نتیجه به سیستم برنامه ریزی منابع سازمان[۱۲] نیز کمک خواهد شد (لیو[۱۳] و دیگران،۲۰۱۰).
” یکپارچهسازی میتواند راهکارهایی برای مشکلات پیچیده ارائه کند"(توربان و دیگران،۱۰۳:۱۳۹۱).
بسیاری از سازمانها، چندین سیستم سازمانی ایجاد میکنند. در برخی موارد، این سیستمها کاملاً مستقل از یکدیگر هستند، اما در سایر موارد به یکدیگر مربوط میباشند. مثلاً ممکن است محتوای مشترک داشته باشند و یا پایگاه داده و برنامههای مشابه استفاده کنند.
نرم افزار سیستم ساز، مانند (درگاه[۱۴]) (از آی بی ام)، به شرکتها اجازه میدهد تا درگاههای چندگانه را به صورت واحد درآورد. نرم افزار مزبور، امکان استفاده از سه درگاه توسط شرکت را فراهم میکند. یعنی سیستمی برای شرکای کاری، سیستمی برای کارمندان و سیستمی برای مشتریان اگر درگاه (سیستمها) طی زمانی طولانی و احتمالاً با ابزارهای مختلف ساخته شدهاند، عاقلانه است به خاطر بسپاریم که یکپارچه نمودن آنها سودمند است (توربان،۱۸۹-۱۸۷).
یک بسته نرم افزاری هنگامی به وجود میآید که چندین محصول در یک سیستم یکپارچه شوند. تلفیق فناوریهای مختلف میتواند موجب صرفهجویی در وقت و هزینه کاربران شود. به عنوان مثال، پیکچرتل [۱۵]با همکاری شرکت تولید کننده نرم افزار لوتوس، یک محصول یکپارچه کنفرانس از راه دور ویدویی را توسعه داد که نرم افزار لوتوس نوتس[۱۶] استفاده میکند (توربان و دیگران، ۱۳۹۱،۲۱۷-۲۱۶).
۲-۲-۱-۱-۶. عنصر پژوهشنگری
عبارت است از مطالعهی نظامدار و کنترل تجربی و انتقادی یک یا چند قضیه فرضی دربارهی روابط احتمالی میان پدیده ها است (دلاور ، ۱۳۸۹: ۲۳۳).
فناوری اطلاعات به ایجاد روحیه پژوهشی در کارکنان کمک میکند. زمانی که فناوری اطلاعات به راحتی اطلاعات را در اختیار کارکنان قرار میدهد و با فناوری اطلاعات افراد را احاطه کرده باشد، به شکل ساختاری و خودجوش به تحقیق روی آورده و روحیه پژوهشگری تقویت میشود (سلطانی،۲۷:۱۳۷۸).
به وسیله فناوری اطلاعات برنامه ریزی جامع و بهتری تدوین میگردد و نه تنها کیفیت تصمیمات افزایش مییابد بلکه زمان تصمیمگیری نیز به حداقل میرسد همچنین خطای انسانی در شبکه پردازش اطلاعات کاهش مییابد (زینلیزاده،۷:۱۳۸۸).
۲-۲-۱-۱-۷. تحلیلگری:
تحلیل مسئله شامل تعیین ورودیها و خروجی ها و سایر نیازمندیها یا محدودیتهای حل مسئله است. و رودیها دادههایی هستند که مسئله باید بر روی آنها کار کند و خروجی ها، نتایج مورد انتظار مسئلهاند. در این مرحله، فرمت خروجی اطلاعات باید مشخص شود، متغیرها باید تعریف شوند و رابطه بین آنها باید مشخص گردد (جعفرنژاد قمی،۲۵:۱۳۸۹).
باید قادر به پیشبینی یک سیستم مناسب برای رفع مشکل و نیازهای متقاضیان باشد. تحلیلگری نقش کلیدی در توسعه سیستمهای مکانیزه دارند، یک تحلیلگر باید قادر به پیشبینی یک سیستم مناسب برای رفع مشکلات و نیازهای متقاضیان باشد. از مهمترین وظایف یک تحلیلگر عبارت است از:
تعیین بودجه افراد و زمانبندی پروژه
گردآوری اطلاعات
تعیین روش اجرای پروژه
تحلیل و مستند سازی عملیات سیستم موجود
تعیین کاربرد تکنولوژی موجود برای رفع مشکلات سیستم
تشویق مدیریت اجرایی به استفاده از تکنولوژی های جدید
ارزیابی امکانات سخت افزار و نرمافزار موجود برای پیادهسازی سیستم (جعفرنژاد قمی،۲۷:۱۳۸۹-۲۵).
دانلود مطالب پژوهشی با موضوع مدل سازی تأثیر مؤلفه های فناوری اطلاعات بر روی ...
