بسیاری از فضاهای ورزشی به نحوی طراحی و ساخته شده اند که دسترسی کامل افراد معلول به کل یا بخشی از آنها نادیده گرفته شده است. در برخی از این اماکن ورزشی، مدیریت کار آمد باعث شده تا برخی از موانع و مشکلات دسترسی افراد معلول با وجود مسائل مرتبط با ساخت فیزیکی فضا مرتفع گردد. اما تغییر و گسترش چنین فضاهای ورزشی با هدف مناسبسازی و دسترسی کامل لازم و ضروری است که گام اول قبل از هر گونه برنامه ریزی و اقدام، بازرسی فنی و ارزیابی کارشناسانه میباشد .
اقدامات توسعه و گسترش در فضاهای ورزشی بایستی مطابق نیازها و معیارهای دسترسی و مناسبسازی بوده و هرگز نباید وضعیت کنونی را بدتر نماید. در صورتی که انجام تغییرات به منظور دسترسی مناسب هزینه بر بوده و بودجه لازم وجود نداشته باشد، بهتر است کارها و تغییرات اولویت بندی شده و برنامه ها از میان مدت تا بلند مدت مدنظر قرار بگیرد. نکته حائز اهمیت در بازرسی قابلیت دسترسی کردن فضاهای ورزشی این است که این بازرسی بایستی توسط مشاورین مناسبسازی و افراد آگاه به نیازهای دسترسی معلولین به ویژه نیازهای ورزشی آنان انجام بگیرد. بررسی مناسبسازی بایستی احتیاجات همه افراد با معلولیتهای مختلف را در نظر داشته باشد و تنها افراد ویلچری را در نظر نگیرد. از طرفی کار ارزیابی تنها نباید معطوف به ماهیت فیزیکی بنا یا مکان ورزشی باشد، بلکه باید مسائل مدیریتی و اجرایی آن را نیز در برگیرد (فخرپور و یاوری،۱۳۸۵).
۲ـ۲ـ۷: روند مناسبسازی اماکن ورزشی
بررسی مناسبسازی اماکن ورزشی باید از یک روند منطقی پیروی کند و مشابه به روند اجرای کار هنگام طراحی فضای ورزشی جدید باشد. برای این منظور ابتدا باید کلیه نقشهها و طراحیهای ساختمان موجود أخذ شود و تاریخچه چگونگی و نحوه استفاده از بنا بررسی گردد، همچنین نظرات افرادی که به صورت مداوم از آن استفاده می کنند؛ پرسیده شود. در مرحله بعد اطلاعات مربوط به هر یک از موارد از قبیل پارکینگ، ورودی ها، رختکنها و… بر اساس معیارها و شاخص های مناسبسازی در جدول ویژهای که به همین منظور طراحی می شود، ثبت گردند و در ادامه اطلاعات ثبت شده در شرایطی که برای اقدامات بعدی از قبیل: گسترش و توسعه یا اصلاح و تغییر و مناسبسازی مکان ورزشی، قابل استفاده و کاربردی باشند؛ استخراج میشوند(فخرپور و یاوری،۱۳۸۵).
۲ـ۲ـ۸: طراحی فضاهای ورزشی برای جانبازان و معلولین
به هنگام طراحی یک فضای ورزشی در نظر گرفتن استفاده راحتتر مردم از آن فضا به طور کلی از مسیرهای عبور و مرور و راههای ارتباطی گرفته تا درهای ورودی، مکانهای ویژه مثل: رختکنها، جاهای عمومی و محل انجام فعالیت ورزشی لازم و ضروری است و در عین حال تعیین موانع احتمالی و محدودیتهایی که یک فرد معلول ممکن است با آن مواجه شود، دارای اهمیت است. در این زمینه برخی از جنبه های مهم قابل توجه بر اساس نوع فضای ورزشی عبارتند از :
۱ ـ پارک کردن اتومبیل و یا پیاده شدن از اتوبوس و غیره
۲ ـ پیدا کردن و رسیدن به ورودی
۳ ـ کیشه تهیه بلیط
۴ ـ عبور از درها
۵ ـ دسترسی به رختکنها
۶ ـ دسترسی و استفاده از سالنهای آمادگی جسمانی، زمینهای ورزشی، استخر، پیست دو و میدانی و…
۷ ـ پیدا کردن و استفاده از سرویسهای بهداشتی
۸ ـ دسترسی و بهره مندی از امکانات رفاهی
۹ ـ یافتن صندلی یا موقعیت مناسب برای تماشای بازی
۱۰ ـ امکان خروج سریع و ایمن از ساختمان در موارد اضطراری
در یک جمعبندی به هنگام در نظر گرفتن چگونگی استفاده افراد معلول از هر بخش از مکان و فضای ورزشی مطرح کردن سوالات زیر ضروری است:
۱ ـ چگونه آنجا را خواهد یافت؟
۲ ـ چگونه به آنجا خواهد رسید؟
۳ ـ چگونه از آن استفاده خواهد کرد؟ (فخرپور و یاوری،۱۳۸۵)
۲ـ۲ـ ۹: دسترسی آسان جانبازان و معلولین به اماکن ورزشی
نظر به ویژگیهای گروه های مختلف معلولان، اماکن، تأسیسات و تجهیزات ورزشی باید به نحوی طراحی و ساخته شوند که امکان دسترسی سهل و آسان را برای آنان به راحتی فراهم آمده و بر سر راه آنها موانعی ایجاد نکند. در این زمینه میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
ـ ایجاد پارکینگهای مخصوص معلولان در مجاورت اماکن و تأسیسات به گونه ای که معلولان نیازی به طی مسافت زیادی نداشته باشند؛
ـ درها و ورودیهای مناسب و قابل دسترسی آسان؛
ـ به کارگیری درهایی که به صورت اتوماتیک باز و بسته میشوند؛
ـ ورودیهای عریض، حداقل عرض ورودی ها باید ۱۵۰ سانتی متر باشد؛
ـ حداقل عرض راهروها و فضاهای میانی بین سالنها باید ۱۸۰ سانتی متر باشد؛
ـ سطوح شیبدار به منظور عبور و مرور معلولان ویلچرران(جلالی فراهانی،۱۳۹۰).
۲ـ۲ـ۱۰: مناسبسازی پارکینگها و مسیرهای منتهی به اماکن ورزشی
از آنجائی که برخی از معلولین از اتومبیل شخصی برای رفتن به مکانهای ورزشی استفاده می کنند، بنابر این ایجاد پارکینگهای مناسبسازی شده ضروری است. مواردی که باید در مورد مناسبسازی پارکینگ در نظر گرفت عبارتند از :
ـ حداقل ۶ درصد پارکینگها ویژه افراد معلول باشد.
ـ پارکینگهای مناسبسازی شده به صورت منسجم باشد و در ورودیهای اصلی علائم دسترسی به آنها نصب گردد.
ـ پارکینگ معلولین باید حدالامکان به ورودی اصلی ساختمان نزدیک باشد.
ـ سطح زمین پارکینگها باید به صورت صاف و نرم باشد و از مواردی مانند شن و ماسه پوشیده نباشد.
ـ ارتفاع محل فروش بلیط ورودیه ماشین یا کشیدن کارت اعتباری و دکمه فعال کننده میله ورودی پارکینگ باید مناسب باشد.
ـ برای عبور افراد معلول ویلچری از محل پارک به پیادهرو باید محلهای گذر ویژه باشد و برای افراد نابینا نیز علائم لمسی جهت مشخص کردن محلهای عبور وجود داشته باشد.
برای اینکه افراد معلول به سلامت از محل پیاده شدن و پارکینگ به ورودی ساختمان برسند، باید مسائل مربوط به پیادهرو، گذرگاهها و نردهها با دقت در نظر گرفته شوند و تابلوهای اخباری و علائم مربوط به آنها نصب گردند.
ـ حداقل عرض گذرگاهها باید ۲/۱ متر باشد.
ـ مسیرهای مخصوص پیادهها باید با رنگ متفاوتی مشخص گردد.
ـ تقاطع پیادهروها بهتر است بصورت گرد یا عریض و گسترده باشد.
ـ حداکثر شیب پیادهرو باید یک در ۲۰ باشد و محلهایی که دارای شیب بیشتری باشند، باید در آنها وسایل کمکی نصب شود.
ـ تمام سطوح باید از موادی باشد، که در همه شرایط آب و هوایی از سر خوردن جلوگیری نماید.
ـ پیادهروها باید به نحو مطلوبی نورپردازی و چراغانی شوند که از ایجاد سایه و تاریکی و تداخل نورها جلوگیری گردد(فخرپور و یاوری،۱۳۸۵).
شکل۲-۱:
پژوهش های پیشین در مورد بررسی وضعیت مناسب سازی اماکن ورزشی شهر تبریز برای ...