در عمل، میان کیفیت و کمیت اطلاعاتی که شرکتهای مختلف تهیه و منتشر میکنند و اطلاعاتی که سهامداران و اعتباردهندگان نیاز دارند، شکاف عمیقی وجود دارد. نهادهای سرمایهگذاری به اطلاعاتی بهموقع، اتکاپذیر و کامل نیازمند هستند تا نسبت به مسئولیت نمایندگی مدیریت و تصمیمهای سرمایهگذاری خود قضاوت نمایند ( مدهانی[۳۱] ، ۲۰۰۹ ). از طرفی، ایجاد و نگهداری نظام افشای پیچیده مالی چندان ارزان نیست؛ زیرا شرکتها مجموعه متعددی از اقلام مالی و غیرمالی دارند که بهطور معمول افشای آنها چندان ساده نیست. از اینرو بر اساس ساختار بازارها، در هر کشوری مجموعهای از منابع بر قواعد حسابداری و افشا مقرر شده است که شرکتها ملزم به رعایت آن میباشند( بوشمان و سمیث[۳۲] ، ۲۰۰۳ ) شرکتها بهطور عمده، هر روزه با تصمیمها و پیشبینیهای متعددی مواجهند. آنها در مورد پیشبینی درامدها توسط مدیریت، جلسات سرمایهگذاران و تحلیلگران، مجامع خرید سهام یا انصراف از خرید، حضور سرمایهگذاران، افشای مربوط به سرمایهگذاران در سایتهای خبری شرکت و سایر پروندههای قانونی، اطلاعات را بهصورت داوطلبانه افشا میکنند ( مدهانی ، ۲۰۰۹ ). گاهی بهدلیل وجود هزینههای مرتبط با گزارشگری داوطلبانه و یا تمایل نداشتن شرکت به آگاهی رقیبان از وضعیتها و اطلاعات خاص، تمایل چندانی به افشای موارد بیشتر در بین شرکتها وجود ندارد و این دسته از شرکتها تنها به ارائه اطلاعات کلی در خصوص موارد مقرر طبق قانون و نه بیشتر از آن میپردازند.
۲-۳-۱۳- مزایای افشا
افشای اطلاعات بهتر، هماهنگی و مشارکت میان شرکتها و سرمایهگذاران را با توجه به تصمیمهای سرمایهگذاری که مبتنی بر قیمت سرمایه گذاری است، بهواسطه تعادل میان جریانهای نقدی آینده مورد انتظار به نرخی بالاتر، بهبود میبخشد. بازار سرمایه در تعیین ارزش صحیح افشای شرکت در درازمدت کارامد است. صرف اطلاعات، شامل ارزش ذاتی افشای بیشتر شرکت است. برای شرکتهای با کیفیت افشای بالاتر، انتظار میرود صرف اطلاعات برابر با افشای اطلاعاتی معادل با افشای رقیبانی با داراییها و شرایط بازار مشابه باشد، اما برای شرکتهای با کیفیت افشا و شفافیت پایین، این صرف اطلاعات کمتر خواهد بود. مهمترین مزایای افشای کامل و گزارشگری بهتر عبارتند از (مدهانی ۲۰۰۹):
-
- قابلیت اعتبار بیشتر مدیریت،
-
- سرمایه گذاران درازمدت بیشتر،
-
- افزایش حجم معاملات تجاری،
-
- دسترسی بهتر و هزینه سرمایه کمتر،
-
- روابط بهبودیافته با انجمنهای سرمایهگذاری، و
در میان این مزایا، اعتبار مدیریت مهمترین مزیت است که پیششرط تحقق سایر مزیتهاست. هنگامی که مدیریت از جایگاه اعتباری خوبی برخوردار است، بازار فعالیتهای وی را مورد حمایت قرار میدهد؛ حتی اگر در کوتاهمدت تصمیمها و فعالیتهای وی منجر به کاهش سود جاری شود. افزایش افشای داوطلبانه سبب کاهش نبود تقارن اطلاعاتی بین مدیریت و سرمایهگذاران و افزایش نقدشوندگی سهام میشود. افزایش نقدشوندگی میتواند منجر به جذابیت بیشتر سهام برای سرمایهگذاران نهادی شود. امروزه شرکتها بر اساس سیاستهای افشای خود مورد قضاوت قرار میگیرند و میتوانند سیستمهای افشای اطلاعات خود را برای سهامداران از طریق استقرار کمیتههای افشا تقویت کنند. این کمیتهها محتوای اطلاعات و میزان و روش های افشای اطلاعات بااهمیت را تعیین میکنند ( ارگانی وهمکاران ، ۱۳۹۱)
-
-
-
کیفیت سود
-
- مفهوم کیفیت سود
کیفیت سود و اینکه معنای این اصطلاح چیست، مورد توجه و علاقه مدیران، حسابداران، تحلیلگران مالی، مراجع تدوین کننده استانداردهای حسابداری و سایر استفاده کنندگان صورتهای مالی است. مدیریت به این دلیل به موضوع علاقمند است که در تجزیه و تحلیلهای مدیریتی خود، نیاز به دانستن دلائل تغییر در اقلام درآمدها و هزینههائی که بر کیفیت سود تاثیر میگذارند، داشته و آنها را مورد بحث قرار میدهند. دلیل دیگر که مدیریت به این موضوع علاقمند است، این است که کیفیت سود یک بنگاه اقتصادی مورد توجه بازار قرار دارد و در تعیین قیمت سهام میتواند یکی از عوامل موثر باشد (محمدی، ۱۳۸۸).
توجه به موضوع کیفیت سود به طور وسیعی در هر دو حرفه حسابداری و مدیریت سرمایه گذاری مورد بحث قرارگرفته است .در این زمینه در متون حسابداری، مدیریت مالی، مدیریت سرمایه گذاری، دستورالعملها و مقررات بورس اوراق بهادار، گزارش های کارگزاران بورس به طور مستقیم و یا غیرمستقیم اشاراتی به این موضوع شده است. توجه حرفه حسابداری بر محور این هدف استوار است که سود خالص گزارش شده، عملکرد عملیاتی واحد تجاری را به طور منصفانه منعکس نماید، لیکن کاربرد سود گزارش شده در علوم دیگر به منظور تحقق اهداف خاص دیگری است (قائمی وهمکاران، ۱۳۸۷،۷۲-۷۳).
فرانسیس و دیگران (۲۰۰۳) فرض کردند که کیفیت سود توسط سرمایه گذاران به عنوان یک متغیر اساسی برای ارزیابی اطلاعات ناشی از الگوهای سود مورد استفاده قرار می گیرد. بنابراین کیفیت سود، مورد توجه سرمایه گذاران فعلی و آتی است.
اما واژه کیفیت سود به تنهایی مفهوم مهمی ندارد و با تفاسیر مختلفی مورد استفاده قرار می گیرد و مفهوم نسبتاً مبهمی است و تعاریف مختلفی از کیفیت سود به عمل آمده است. برخی از این تعاریف مربوط به پایداری سود[۳۳] (ویژگیهای سری زمانی سود) می شود و پایداری بدین مفهوم است که واحد تجاری در دوره ای بلند مدت می تواند سود خود را حفظ کند. به عبارت دیگر سود دوره جاری، نشانه خوبی برای سود دوره های آتی است. سایر تعاریف به ارائه بیان صادقانه معاملات و رویدادهای اقتصادی می پردازند. با این حال، برخی از محققان به ارتباط بین اقلام تعهدی و جریانهای نقدی پرداخته اند . شیپرو وینسنت (۲۰۰۳) کیفیت سود را با توجه به سود مورد نظر هیکس بررسی و کیفیت سود را میزان توانایی سود در بیان صادقانه، سود اقتصادی مورد نظر هیکس تعریف کرده اند. واژه بیان صادقانه عبارتست از «تطابق بین یک اندازه یا توصیف پدیده ای است که به نظر نشان دهنده آن می باشد».
میکائیل و دیگران (۲۰۰۲)، می گویند کیفیت سود، درجه ای است که با آن درآمد گذشته واحد تجاری با مقدار نقدینگی آتی واحد تجاری، ارتباط برقرار می کند. بر طبق تحقیقات کریشین هیستر[۳۴] و ملوماد[۳۵] (۲۰۰۴) سود با کیفیت بالا، سودهایی هستند که اطلاعات بیشتر و واضح تری برای ارزش بلند مدت واحد تجاری در بر دارد.
در یک جریان فکری مشابه، هودیج (۲۰۰۳) کیفیت سود را به عنوان درجه ای که تفاوت بین سود خالص گزارش شده با سود واقعی را بیان می کند تعریف کرده است. چان و دیگران[۳۶] (۲۰۰۴) کیفیت سود را به عنوان درجه ای که سود گزارش شده نشان دهنده عملکرد اساسی واحد تجاری است در نظر گرفته است.
روسین و دیگران[۳۷] (۱۹۹۹) بیان کردند که سود، زمانی دارای کیفیت بالا است که پایدار باشد. در کشورهای اروپایی ادعا می شود استفاده از روش های محافظه کارانه، کیفیت سود را افزایش می دهد.
وایت و دیگران[۳۸] (۲۰۰۳) کیفیت سود را به عنوان درجه ای از محافظه کاری در سود گزارش شده واحد تجاری تعریف کرده اند. اما این در مورد کشورهای آنگلوساکسون و استانداردهای گزارشگری مالی بین المللی جدید صدق نمی کنند. یک توجیه احتمالی برای کثرت و تنوع این تفاسیر از کیفیت سود می تواند این باشد که استفاده کنندگان مختلف از این اطلاعات برای تصمیم گیریهای مختلف استفاده می کنند (کریشین هیستر و ملودماد، ۲۰۰۴). در نتیجه ارائه یک تعریف خاص به علت این که در ادبیات گذشته برای رویکرد کیفیت سود معیارهای مختلفی را مورد استفاده قرار داده اند، دشوار است. اقلام تعهدی حسابداری به عنوان یک شاخص مهم در ارتباط با کیفیت سود مورد توجه قرار می گیرد. اما واقعاً رویکرد پذیرفته شده ای برای اندازه گیری کیفیت سود وجود ندارد. در واقع در ادبیات حسابداری، روش های مختلفی برای اندازه گیری کیفیت سود مورد بحث قرار گرفته است. شیپرو وینسنت (۲۰۰۳) ساختارهای کیفیت سود را به چهار دسته کلی تقسیم بندی کرده اند .
-
- اولین طبقه مفاهیم پایداری، قابلیت پیش بینی و تغییر پذیری می باشد.
-
- دومین طبقه از ارتباط بین جریانهای نقدی، اقلام تعهدی و سود مشتق می شود.
-
- طبقه سوم مربوط به ویژگیهای کیفی چارچوب مفهومی هیات استانداردهای حسابداری مالی (امریکا) می شود که کیفیت سود با توجه به مربوط بودن، قابلیت اتکا و قابلیت مقایسه یکنواختی مورد بررسی قرار می گیرد. این سه مفهوم به عنوان یک مجموعه هستند و نمی توان آنها را به طور مجزا اندازه گیری نمود. این سه معیار در مقایسه با یکدیگر نه مانعه الجمع هستند و نه سازگار و ارجحیت یک ویژگی به دیگری تا اندازه زیادی به ذهن گرایی افراد بستگی دارد.
-
- در نهایت چهارمین طبقه از اجرای تصمیمات ناشی میشود.
طبق نظریه برنستین[۳۹] (۱۹۹۳) سه طبقه کلی از عوامل وجود دارد که شامل کیفیت سود می شوند.
-
- اولین طبقه مربوط به حسابداری و دقت محاسباتی مدیریت و انتخاب روش های مختلف حسابداری میشود.
-
- دومین طبقه در ارتباط با درجه ای است که در آن شرایط کافی برای حفظ و تقویت قدرت کسب سود فعلی و آتی در نظر گرفته می شود.
-
- و در نهایت عوامل (نیروهای) اقتصادی نیز بر روی سود، ثبات[۴۰] آنها، و طبیعتاً تغییر پذیری[۴۱] آنها تاثیر گذار هستند.
بر اساس مطالعات مختلف ویلیامز[۴۲] (۲۰۰۵) سه معیار اصلی که برای کیفیت سود وجود دارد. عبارتند از پایداری سود، ثبات سود[۴۳] و مدیریت سود[۴۴]. ثبات بدین مفهوم است که کیفیت سود تحصیل شده از طرق فعالیتهای تکرار پذیر، بهتر از سودهای تحصیل شده از فعالیتهای غیر تکرار پذیر (غیر عادی) است (مثلاً فروش ساختمان اداری). اگر چه مدیریت سود به عنوان یک عامل تعیین کننده کیفیت سود در نظر گرفته می شود، بطور خلاصه کیفیت واژه ای تقریباً گسترده است و عوامل تعیین کننده مختلفی را در بر می گیرد و همه آنها، تاثیر خاص خود را بر روی کیفیت سود دارند. در زیر خلاصه ای از تعاریف مختلف در مورد کیفیت سود ارائه شده است.