شعر سپید در این دوره از فرم گرایی محض بیرون آمده و به انتقال پیام و بیان منویات انقلاب و جنگ، در خدمت شاعر قرار گرفته است. یکی از شاخه‌های شعر نیمایی و سپید، گونه‌ای است که به آن«شعر کوتاه»یا «طرح» یا به تعبیر دکتر غلامرضا کافی «ترانک» می‌گوییم که برای بیان مفاهیم اجتماعی، انتقادی و حتی سیاسی و… مورد اقبال شاعران این دوره قرار گرفته است.

ح- سایر قالب‌ها:
ترکیب‌بند، از قالب‌های کم کار شده در این دوره است اما یکی چند مورد از جمله ترکیب‌بندهای عاشورایی و فاطمی علیرضا قزوه و برخی دیگر از شاعران قابل تأمل است.
قطعه، ترجیع‌بند و مستزاد و مسمط از جمله قالب‌هایی هستند که در این دوره تقریباً رو به فراموشی رفتند.
تا کنون می‌بینم که شعر فارسی از بدو تولد تا اینجا چه راه پرپیچ و خمی را پیمود و چه فراز و فرودهایی را پشت سر نهاد.
فصل چهارم
بررسی شاخص‌ها و ویژگی‌های غزل انقلاب اسلامی در شعر قادر طهماسبی (فرید)، علیرضا قزوه، مرتضی امیری اسفندقه و غلامرضا کافی
همان‌گونه که در آغاز سخن آمد، انقلاب اسلامی به عنوان بزرگ‌ترین پدیده‌ی اجتماعی عصر، همچنان که تحولاتی در تمام شؤون زندگی مردم ایران پدید آورد، در عرصه‌ی ادبیات نیز دگردیسی‌هایی رابه وجود آورد؛ این تحول تا بدانجا پیش رفت که جریان ادبی ویژه‌ای را تحت عنوان ادبیات انقلاب اسلامی، شکل داد.
این ادبیات، ویژگی‌ها، شاخص‌ها و برجستگی‌هایی در حوزه‌ی صورت و معنا دارد که در شعر انقلاب اسلامی به سهولت قابل ردیابی و پی‌جویی است ؛ در این میان غزل به عنوان پویاترین و نیز ماناترین قالب شعر فارسی در شعر انقلاب نیز سرآمدی خود را حفظ کرده است، غزل هم از نظر کثرت و فراوانی، هم از نظر تحول‌پذیری برترین جایگاه را دارد.
در این فصل، با تکیه بر شعر شاعران منتخب یعنی، قادر طهماسبی(فرید)، علی رضا قزوه، مرتضی امیری اسفندقه و غلامرضاکافی به بررسی این ویژگی‌ها پرداخته می‌شود.

۴-۱- قادر طهماسبی

۴-۱-۱- زندگی‌نامه

قادرطهماسبی(فرید) در سال ۱۳۳۱ در خانواده‌ای فرهنگ دوست، در شهر میانه‌ی همدان پا به عرصه‌ی هستی گذاشت‌. دوران دبستان، راهنمایی و دبیرستان را در همین شهر سپری کرد و سپس با کوچ از زادگاه خود، مدت‌ مدیدی در شهرهای اصفهان، شیراز، مشهد، زاهدان، کرمان، یزد، تبریز و در نهایت تهران سکنی گزید.
او ابتدا در کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان، مشغول خدمت شد و پس از آن با جهاد دانشگاهی اصفهان همکاری‌اش را ادامه داد.
در طول سال‌های ۱۳۶۱ تا ۱۳۶۸ اشعارش را در مجلات، نشریات و گاهی در مجموعه‌های شعری، از جمله «مجموعه شکوفه‌های فریاد» انتشارات جهاد دانشگاهی اصفهان منتشر کرد.
طهماسبی خودش را این گونه معرفی می‌کند:«تا بدانی که من در خانه‌ی کدام باغچه ریشه بسته‌ام و باغبانان من چه کسانی بودند و چه حوادث و مسائلی بر روح و قلب و جسم و فکر و احساسات من محیط بوده‌اند، اتفاق پا نهادن من به غریبستان دنیا نهم شهریور سال ۱۳۳۱ خورشیدی را نشان می‌دهد و عدم هستی نمای مرا زادگاه میانه یا میانج یا مادانا و به قولی دیگر زادگاه عین القضات همدانی است.»(طهماسبی، ۱۳۸۷، ص۲۲).
طهماسبی در ادامه معرفی خود می‌گوید:«… در مراکزی چون: کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان، هنرستان هنرهای زیبا، امور تربیتی آموزش و پرورش، ستاد تبلیغات جنگ، انجمن‌های ادبی، بنیاد شهید، فرهنگ و ارشاد اسلامی، جهاد سازندگی و دانشگاه و جهاد دانشگاهی به فعالیت مشغول بوده‌ام هر چند غیاباً به عنوان هیأت علمی دانشکده‌ی ادبیات، تدریس ادبیات معاصر و حافظ‌‌ ‌شناسی را به اینجانب محول کردند و رسماً مرا به عنوان استاد این دو درس برگزیدند، ترجیح دادم بنابردلایلی که عمده‌ترین آن محروم شدن از رسالت بزرگ شاعری و بازماندن از سایر فعالیت‌های اجتماعی بود این مسئولیت (تدریس در دانشگاه) را نپذیرفتم. بخشی از اوقات فراغت من، به تحقیق درباره‌ی روانکاوی، روان‌درمانی و ارتباط این علوم با عرفان اسلامی و مقایسه مشرب‌های مختلف عرفانی و…. می‌گذشت. در طول ۷ سال فعالیت ادبی از سال ۶۱ تا ۶۸ هم چند داستان کوتاه و چند دفتر شعر و جزوه‌های مختلف پیرامون موضوعات گوناگون در اختیار دانشجویان قرار دادم، ولی در چاپ و انتشار آن‌ها اهتمامی به خرج ندادم البته در تمام این مدت برپایی و هدایت تمام فعالیت‌های ادبی، برپایی مجالس شعر در دانشگاه اصفهان به عهده‌ی من بود و شعرهایی چون «خم سر بسته، مرکب بی‌سوار، مثنوی شهادت، مثنوی گلها و مثنوی آی مردم» حاصل همین سال‌هاست»(همان، ص۲۳ و ۲۴)

۴-۱-۲- معرفی آثار

- عشق بی‌غروب، ۱۳۷۵، تهران: حوزه‌ی هنری
عشق بی‌غروب، نخستین مجموعه شعر قادر طهماسبی است که بنا به اعتراف شاعر، آثار پنج سال اول دهه هفتاد او را در برمی‌گیرد. در این مجموعه، مشهورترین شعرهای فرید قرار گرفته است. غزل‌های این مجموعه بیشتر انقلابی یا مذهبی است؛ اما به طور پراکنده غزل‌های عاشقانه‌ی محض نیز در آن دیده می‌شود.
اگر چه قادر طهماسبی پس از این کتاب، مجموعه‌های دیگری نیز به چاپ رساند، هیچ یک از آثار بعدی به شهرت و محبوبیت نخستین اثر او، یعنی عشق بی‌غروب، نرسید.
- پری ستاره‌ها، ۱۳۸۶، تهران، حوزه‌ی هنری
را پری ستاره‌ها مجموعه‌ی دیگری از غزل‌های فرید است. که با مجموعه غزل پیشین این شاعر فرق دار؛ به نظر می‌رسد شاعر با این مجموعه به «نماد»‌سازی روی آورده و پس از آن باعث خلق آثاری نظیر «پری شدگان» و «پری بهانه‌ها» را به دست داده است.
به هر روی پری ستاره‌ها، مجموعه‌ای از غزل‌های کاملاً عاشقانه و فردی است؛ وزن این غزل‌ها غالباً کوتاه است ؛ سبک و ویژگی‌های زبانی مجموعه‌ی«عشق بی‌غروب» در این اثر نیز تکرار شده است؛ نکته‌ی دیگر این‌که، تازگی‌هایی که در ردیف و یا حتی قافیه‌ی غزل‌های پیشین فرید مشاهده می‌شود، در این اثر کمتر دیده می‌شود.
- ترینه‌ها؛۱۳۸۷، تهران، تکا، گزینه‌ی اشعار
«ترینه‌ها» که در ۴۳۴ صفحه تدوین شده است، علاوه بر گزینه‌ی دفترهای شعری، یک مقدمه از رمضانی فرخانی و یک مصاحبه از شاعر را در مؤخره دارد. مقدمه‌ی فرخانی کاملاً تعارف‌آمیز و شطح‌گونه است اگر چه تبیین نکته‌هایی از غزل قادر طهماسبی را در خود دارد. همچنین مصاحبه‌ی شاعر، حاوی نکته‌های قابل توجهی در باب غزل انقلاب اسلامی و آثار خود اوست.
«ترینه» بیشتر غزل است، اگر چه در دفتر چهارم آن، یعنی پری‌شدگان، آثاری در قالب آزاد (نیمایی و سپید) دیده می‌شود. اشعار نیمایی و سپید فرید، هرگز به پای غزل‌های وی نمی‌رسد و شاعر به رسم مألوف زمانه دست به نوسرایی برده است!
در مجموعه‌ی«ترینه‌ها» کلیه‌ی غزل‌های فرید آورده شده است.
از آثار دیگر این شاعر می‌توان به کتاب‌های زیر اشاره کرد:
- روزی به رنگ خون، تهران، سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران.
- پری‌شدگان
- پری بهانه‌ها
- تلاوت(رمان)

۴-۱-۳- بررسی اجمالی شعر فرید

در میان شاعران انقلاب اسلامی فرید تلاش کرده است به لحاظ زبانی متفاوت باشد. همین امر سبب شده است تا دایره‌ی واژگانی ویژه‌ای را برگزیند؛ وی سعی کرده است تا با ترکیب‌سازی و نمادگرایی به زبانی خاص برسد.
یکی از ویژگی‌های غزل انقلاب اسلامی، بهره‌گیری از واژگان مختص به انقلاب است که این امر در شعر فرید از بسامد قابل تأملّی برخوردار است. ترکیب‌های او حکایت از ذهنی خلّاق و پوینده دارد؛ نخستین خصیصه‌ی زبانی او «نماد ورزی» است.
«دیو، دیوار و پری دیوانه شد
ریخت دیوار و پری واری نماند»(طهماسبی، ۱۳۸۷، ص۳۲).
«مثل گلوی نازک مرغان روستا
هرجا عروسی است و عزا، گریه می‌کنم»(همان، ص۵۴).
«همیشه مونس من ناله‌های شیرین بود
نصیب من چه توان کرد؟ از آسمان این بود»(همان، ص۱۰۴).
«شبی که سیب طلا بر سرِ سپیده زدند
گل انار بر آن کاکل خمیده زدند»(همان، ص۱۰۲).
از دیگر واژگان و ترکیباتی که به وفور در شعر فرید یافت می‌شود، واژگان و ترکیبات مربوط به هشت سال دفاع مقدس است:

حفظ زبان

دو چیز طیره عقل است، دم فرو بستن به وقت گفتن و گفتن به وقت خاموشی^[102]
و پس از آن می افزاید:
“اندیشه کردن که چه گویم، به از پشیمانی خوردن که چرا گفتم” (گلستان، صفحه37).

پرهیز از تزویر و ریا و خودنمایی

بکَن خرقه نام و ناموس و زرق که عاجز بود مردِ با جامه غرق^[103]

رازداری و حفظ اطلاعات محرمانه

جـواهر بـه گنـجیـنه داران سپارولـی راز را خـویشتـن پـاس دار^[104]

تکریم پیشینیان

بـزرگش نـخوانند اهل خرد که نام بزرگان به زشتی برد^[105]

توجه به زیر دستان

“بزرگی را پرسیدم از سیرتِ اِخوانِ صفا، گفت کمینه آن که مرادِ خاطرِ یاران بر مصالح خویش مقدم دارند”^[106]
و این اشاره نیز از اوست:
“و بدان که ملوک از بهر پاس رعیت اند، نه رعیت از بهر طاعت ملوک” (گلستان، صفحه123)

پیشگامی در کارها

ملک زاده ای است که چون دشمن حمله کرد و وی متوجه شد که لشکریان از کثرت افراد دشمن هراس دارند و به زودی خواهند گریخت، اسلحه به دست به نیروهای خودی گفت:
“ای مردان، بکوشید یا جامه زنان بپوشید” و خود به قلب دشمن زد. در نتیجه “سواران را به گفته او تهور زیادت گشت و به یک بار حمله آوردند. شنیدم که هم در آن روز بر دشمن ظفر یافتند” (گلستان، صفحه55).

صبر و بردباری

مـنشین ترش از گـردش ایام که صبر گرچه تلخ است ولیکن بر شیرین دارد^[107]

انتقادپذیری

متکلم را تا کسی عیب نگیرد، سخنش صلاح نپذیرد.

خودشناسی به مفهوم آن است که مدیر به نقاط قوت و ضعف خود آگاه باشد تا به استناد این وقوف بتواند حسب مورد و لزوم نقاط قوت را در خودش تقویت کند و در جهت رفع یا تعدیل نقاط ضعف خود بکوشد، چرا که اگر مدیران در سیر به طرف خودشناسی به مرحله ای نرسیده باشند که ظرفیت‌های بدنی و ذهنی خویش را بشناسند، مرتکب اشتباه خواهند شد و عواقب این اشتباهات هم دامن خودشان و هم اعضای سازمان را خواهد گرفت و در نهایت به زیان جامعه خواهد بود. به همین دلیل، نوشته اند که هر چه کسی خودش را بهتر و دقیق تر در آیینه نگاه و ذهنیت دیگران ببیند و بشناسد، خودشناسی او عمیق تر می‌شود و احتمال اشتباهاتش کمتر خواهد شد. طبعا این حکم کلی در مورد همه انسان‌ها، از جمله مدیران صادق است (سرمد،1389).
عدل نقطه مقابل ظلم است. بنابر این، مدیر عادل کسی است که در تقسیم کار بین کارکنان، در نظارت بر کارها، در اعطای پاداش یا اعمال تنبیه، در موافقت با مرخصی کارکنان، در فرستادن کارکنان به دوره‌های آموزشی یا مأموریت، در تأمین رفاه کارکنان، و خلاصه در تمام اموری که به کارکنان سازمان مربوط می‌شود، بین آنان تبعیض قائل نشود؛ ضمن اینکه لازم است وظایفی را که به هرکس می سپارد منطقی و معقول باشد؛ زیرا «در مدیریت علمی میان مدیر و کارکنان به طور تقریب نوعی تقسیم برابر و عادلانه کار و مسئولیت وجود دارد» (تیلور^[108]، ترجمه طوسی،1370).
ازجلوه‌های مثبت عدالت میتوان موارد زیر را برشمرد:
- رفع ظلم یکی از مظاهر عدل است.
- انجام کارهای عمرانی و نواختن رعیت و لشکر جلوه ای دیگر از عدالت است.
- حفظ امنیت و ایجاد آسایش یکی دیگر از نتایج مثبت عدالت است.
- یکی از مهم‌ترین مسایلی که مورد توجه متفکران سیاسی و مصلحان قرار می گرفت، شخصیت کارگزاران منتخب و اعمالشان بود. آن‌ها انتخاب کارگزار عادل را از نشانه‌های عدل شاه می‌دانستند.
از جلوه‌های دیگر عدالت، اجرای دقیق قوانین است (ظهیری ناو و پاک مهر، 1387).درخصوص رضایت کارکنان مطالعات نشان داده است سازمان‌هایی که کارکنان راضی تری دارند، نسبت به سازمان‌هایی که کارکنان آنها رضایت کمتری دارند، تولیدشان بیشتر است، یعنی برای ارائه کار بهتر و بیشتر، خوشدل بودن یکی از شرایط اساسی است و این موضوع نیز مورد توجه سعدی بوده است (نصر و آقاحسینی،1378). میانه روی در کارها، اجتناب از خسّت و در عوض بهره مند ساختن دیگران از آنچه در اختیار انسان قرار دارد، از رفتارهایی است که چنانچه مدیر آن را مورد توجه قرار دهد، هم شخص خودش از انواع فشارهای روانی برکنار خواهد بود، هم باعث خواهد شد که کارکنان با آرامش زیادتری به کار ادامه دهند. در واقع، «غلبه مدیر بر هوای نفس خویشتن به یک معنی نتیجه اجتناب‌ناپذیر خودآگاهی حقیقی اوست؛ و اگر آگاهی راستین بر موقعیت خود جنبشی در فرد پدید آورد، وی زندگی جدیدی را آغاز خواهد کرد» (گاردنر^[109]، ترجمه سعادت،1350). به عبارت دیگر، اگر مدیر از طمع ورزی دوری کند، رفته رفته صاحب طبعی بلند خواهد شد و کنج عافیت را بر گنجی که از راه حرص زدن‌های متوالی به دست می آید، ترجیح خواهد داد (سرمد،1389).

از دیگر مسایل مطرح در مدیریت تحمل ابهام^[110] است که از عوامل مهم شخصیت یا سبک او در شرایط ناامن است .صاحب نظران مدیریت بر این باورند که تأکید زیاد بر عینیت^[111] و صراحت^[112]می‌تواند خلاقیت را محدود کند (نصر و آقاحسینی، 1378).

برای اطلاعات بیشتر در مورد انواع همگرایی و تعاریف آنها ن.ک به :کولایی،الهه؛تحول در نظریه های همگرایی،فصلنامه حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران،تابستان ۱۳۷۹،شماره ۴۸،ص۱۵۸٫ ↑

پاک آیین،محسن؛نظریه همگرایی و سازمان وحدت آفریقا،فصلنامه مطالعات آفریقا،دوره قدیم،بهار ۱۳۷۵،شماره ۴،ص۲٫ ↑
اسلامی،رضا؛نوری،ولی الله؛تحول حقوق و مسئولیت های اشخاص حقیقی در حقوق بین الملل، چاپ شده در مجموعه مقالات کتاب جامعه بین المللی و حقوق بین الملل در قرن بیست و یکم،موسسه مطالعات حقوقی شهر دانش،چاپ اول،۱۳۹۲،ص ۲۳۳٫ ↑
زرنشان،شهرام؛شکل گیری قاعده عرفی در حقوق بین الملل:ارزیابی امکان نقش آفرینی بازیگران غیردولتی،مجله حقوقی بین المللی،شماره ۴۷،۱۳۹۲،ص۷۴٫ ↑
امروزه توجه به نقش افراد و موجودیت های غیردولتی در روند اجرا و نظارت بر اجرای اسناد بین المللی و حتی تدوین آن محدود به بحث تنظیم بکارگیری تسلیحات متعارف نشده بلکه در تمامی حوزه های بین المللی می توان این تاثیرگذاری را مشاهده نمود برای نمونه می توان به نقش اتباع دول عضو کنوانسیون سازمان ملل متحد برای مقابله با بیابان زایی در کشورهایی که با خشکسالی شدید و یا بیابان زایی مواجه هستند به ویژه در آفریقامی باشد؛اشاره نمود. این کنوانسیون در سال ۱۹۹۴ مورد پذیرش قرار گرفته و از ۱۹۹۶ لازم الاجراء گشت.هدف کنوانسیون مزبور، مبارزه با بیابان زایی و کاهش اثرات خشکسالی در کشورهایی می باشد که با خشکسالی شدید و یا بیابان زایی مواجه می باشند به ویژه در آفریقا از طریق اقدامات موثر در تمامی سطوح که مورد حمایت همکاری بین المللی و ترتیبات مشارکتی در چهارچوب یک رویکرد متحد که با دستورالعمل شماره ۲۱ اجلاس ریو ۱۹۹۲ در ارتباط با همکاری در تحقق توسعه پایدار در مناطق متاثر منطبق است،می باشد.موضع جالبی که کنوانسیون فوق الذکر نسبت به سایر کنوانسیون های ذیربط اتخاذ کرده است؛توجه به جوامع محلی و سازمان های مردم نهاد در اجرای مقررات کنوانسیون می باشد.هم چنین دول عضو کنوانسیون ملزم می باشند تا در توجه به پدیده خشکسالی در کشور خود،تمامی آثار مادی،زیستی و اقتصادی و اجتماعی آن را بر محیط پیرامون در نظر بگیرند ↑
داعی،علی؛جایگاه فرد در حقوق بین الملل،چاپ شده در مجموعه مقالات کتاب جامعه بین المللی و حقوق بین الملل در قرن بیست و یکم،موسسه مطالعات حقوقی شهر دانش،چاپ اول،۱۳۹۲،ص۲۲۳٫ ↑
‘’The Monitor’’ ↑
‘’International Campaign to Ban Landmines’’ ↑
‘’Cluster Munitions Coalition’’ ↑
Nolte, Georg,’’ Treaties and Subsequent Practice’’, Oxford University Press,2013,p320
↑
Small Arms Consulative Group Process ↑
South East Europe Small Arms Clearing House(SEESAG) ↑
۲۰۰۱ Stability Pact ↑
Greene, Owen; Marsh, Nic,Op.Cit,p173. ↑
The Crimes ofWar Project ↑
The Geneva Academy of International Humanitarian Law and Human Rights ↑
International Institute of International Humanitarian Law ↑
The Oxford Institute for Ethics, Law and Armed Conflict ↑
WILPF ↑
PeaceWomen ↑
Heathcote, Gina and Otto, Dianne,’’ Rethinking Peacekeeping, Gender Equality and Collective Security’’, Palgrave Macmillan,2014,p177.
↑
The ‘Control Arms’ campaign ↑
the International Action Network on Small Arms (IANSA) ↑
برای نمونه در زمینه شفافیت و اجرای مقررات بین المللی در زمینه انتقال و کاربرد بین المللی تسلیحات متعارف،این سازمان پیشنهادات ذیل را ارائه می دهد: ۱-شفافیت: دولت ها باید گزارش های سالانه ملی خود را در زمینه انتقال تمامی تسلیحات و مهماتی که تحت الشمول معاهده تجارت تسلیحات متعارف قرار می گیرند به نهاد صالح ارائه دهند که این نهاد صالح بین المللی باید: الف-اطلاعات را ارزیابی نموده و یک گزارش جامع سالانه را ارائه دهد؛۲-حمایت و نظارت بر دولت های عضو معاهده در ارائه گزارش های ملی شان داشته باشد.۲-اجراء: نظارت بر انطباق و تضمین عملکرد موثر دول عضو. از این رو معاهده تجارت تسلیحات متعارف باید شامل : الف-مقرراتی برای اجلاس دول عضو و ساز و کار بازنگری در معاهده باشد؛ب-ساز و کارهایی برای نظارت و تایید باشد؛ج-مقرراتی برای حل و فصل اختلافات راجع به معاهده مزبور و ضمانت اجراهایی برای نقض قواعد معاهده. برای اطلاعات بیشتر در این مورد ن.ک به :
Control Arms,’’Arms Trade Treaty:Global Controls for a Global Trade’’ http: // controlarms .org/wordpress/wp-content/uploads/2011/02/Global-Principles-for-the-ATT-Global-rules-for-a-global-trade.pdf,p10(last visit 16/11/2014) ↑
International Small Arms Control Standards (ISACS(
↑
Geneva Academy of International Humanitarian Law and Human Rights ‘’International Small Arms Control Standards(ISACS), http://www.weaponslaw.org/glossary/international-small-arms-control-standards-isacs ,p1(last visit 22/7/2014) ↑
ساعد،نادر؛ارزیابی دکترین جنگ نامتقارن از منظر حقوق بین الملل بشردوستانه،فصلنامه پژوهش حقوق عمومی،پاییز و زمستان ۱۳۸۵،شماره ۱۹،ص۹۱٫ ↑
Roco, Mihail C.; Bainbridge, William Sims ,’’ Nanotechnology: Societal Implications: I: Maximising Benefits for Humanity; II: Individual Perspectives, Volume 2, Springer Science & Business Media,2007,p136.
↑
Doare,  Ronan;  Danet, Didier and Hanon, Jean-Paul ,’’ Robots on the Battlefield: Contemporary Issues and Implications for the Future’’, Maroon Ebooks,2014,p78.
↑
Matthee, Mariëlle; Toebes, Brigit and Brus, Marcel,’’ Armed Conflict and

شناسایی ریسک، فرایندی دقیق، موشکافانه و کاوشگرانه است که از طریق تعامل با افراد به شناسایی ریسک­های پروژه می ­پردازد.( عوض خواه و محبی، ۱۳۸۹)
شناسایی ریسک، اولین گام اجرایی در فرایند مدیریت ریسک یک پروژه می­باشد. در این فرایند، کلیه ریسک­های بالقوه که ممکن است رخ داده و به پروژه تاثیر بگذارند شناسایی و مشخص می­شوند. این شناسایی برای این ضروری است که در مراحل بعدی مدیریت ریسک، با داشتن برنامه مناسب واکنش به ریسک، جلوی وقوع ریسک­های مهم را گرفته یا اثرات آنها را کاهش داد. (سبزه­پور، ۱۳۸۹)

در این پژوهش برای شناسایی ریسک­ها، با بهره گرفتن از آموزه­های استاندارد PMBOK:2008 به صورت زیر عمل می­گردد:
۳-۵-۲-۱- در ابتدا اطلاعات مربوط به پیشینه برون سپاری پروژه ها به ویژه پروژه­ های تحقیق و توسعه در سازمان صنایع دریایی اصفهان جمع­آوری و مورد بررسی قرار می گیرد.
۳-۵-۲-۲-به موازات استخراج و بررسی اطلاعات مربوط به پیشینه برون­سپاری پروژه­ های تحقیق و توسعه در سازمان صنایع دریایی اصفهان ، به صورت هدفمند تمامی افرادی که با این پروژه­ ها و برون­سپاری آنها مرتبط هستند، شناسایی و با توجه به نوع همکاری با سازمان در قالب گروه ­های چهارگانه (مدیران ارشد، مدیران پروژه، اعضای تیم اجرایی پروژه و در نهایت ستاد سازمان) جهت شناسایی ریسک­ها دسته بندی می­شوند.
۳-۵-۲-۳- با توجه به توصیه استاندارد PMBOK:2008 در استفاده ترکیبی از ابزارهای شناسایی ریسک (که پیش­تر در بخش ۲ مورد مطالعه قرار گرفته است) و به منظور جلوگیری از نادیده گرفته­شدن هرگونه ریسک، از روش­ها و گروه ­های کاری زیر استفاده می­ شود:
۳-۵-۲-۳-۱- تکمیل فرم­های جمع­آوری اطلاعات؛ این فرم­ها به صورت کاغذی و دیجیتال تهیه و میان افرادی که در تیم اجرایی پروژه­ های تحقیق و توسعه فعالیت می­ کنند توزیع می­گردد و از آن­ها خواسته می­ شود هر کدام حداقل ۱۰ ریسک را در حوزه کاری خود شناسایی و مکتوب نمایند. نحوه ارتباط جهت ارسال و دریافت برای فرم­های کاغذی به صورت حضوری و دورنگار و برای فرم­های دیجیتال از طریق پست الکترونیک می­باشد.اطلاعات به دست آمده این مرحله در جدول شناسایی ریسک­ها درج و ریسک­های تکراری حذف می­گردند.
۳-۵-۲-۳-۲- برگزاری جلسات طوفان فکری؛ طوفان فکری تسهیم ساده­ای از اطلاعات و نظرات افراد است، به گونه ­ای که ضمن تشویق افراد برای ارائه نظرات و ایده­ ها، اطلاعاتشان را دریافت و ثبت می­ کند. کارکنان ستاد و تیم اجرایی پروژه به صورت ۸ جلسه جداگانه و در دسته­های تقریبا ۱۰ نفری که به صورت تصادفی انتخاب شده اند در این جلسات شرکت می­ کنند. ریسک­های شناسایی شده در این مرحله نیز در جدول شناسایی ریسک درج و ریسک­های تکراری حذف می گردند. لازم به ذکر است که مبانی علمی برگزاری جلسات طوفان فکری پیشتر در فصل دوم به تفصیل ارائه گردیده است.
۳-۵-۲-۳-۳- برگزاری جلسات تجزیه تحلیل پیش از وقوع؛ در این جلسات، از گروه مدعوخواسته می­ شود که فرض کنند پروژه­ ها در حال اتمام می­باشد و نتوانسته است تعدادی از اهدافش را محقق سازد. سپس از آنها خواسته می­ شود علل عدم موفقیت را شرح دهند.این جلسات با حضور تیم اجرایی پروژه در ۸ جلسه جداگانه و در دسته­های تقریبا ۵ نفری با توجه به محدودیت جغرافیایی انتخاب می شوند، برگزار می­گردد. ریسک­های شناسایی شده در این مرحله نیز پس از پایش و حذف ریسک­های تکراری، در جدول شناسایی ریسک اضافه می­گردد.
۳-۵-۲-۳-۴- مصاحبه با متخصصین و خبرگان؛ فرایند مدیریت ریسک، جهت شناسایی ریسک­های بیشتر، نیازمند مصاحبه با متخصصین، خبرگان و مدیران ارشد می­باشد. برای این کار مدیران پروژه و مدیران ارشد جهت مصاحبه انتخاب می­شوند. مصاحبه شوندگان ریسک­های پروژه را بر اساس تجربیات، اطلاعات پروژه و دیگر منابع مفید خود شناسایی می­ کنند. مصاحبه به صورت باز انجام می­گیرد تا از حداکثر کارایی برخوردار شود. در نهایت ریسک­های شناسایی شده در این مرحله، در جدول شناسایی ریسک درج می­گردد.
۳-۵-۲-۴- لیست به دست آمده از ریسک­های شناسایی شده که در حقیقت همان جدول شناسایی ریسک­ها می­باشد، مورد بازبینی قرار گرفته و با حذف ریسک­های تکراری فهرست کاملی از ریسک­های شناسایی شده، تهیه گردید.
۳-۵-۲-۵- در نهایت ریسک­های شناسایی شده بر اساس دسته­بندی تامپکینز و همچنین مرحله تاثیرپذیر در برون­سپاری توسط محقق دسته­بندی می­ شود.
۳-۵-۳- تجزیه و تحلیل کیفی ریسک­ها
در این پژوهش با توجه به ماهیت توصیفی آن و همچنین عدم وجود اطلاعات و داده ­های کمی از ریسک­های شناسایی شده، تجزیه و تحلیل ریسک­ها به صورت کیفی و بر اساس الزامات موجود در استاندارد PMBOK:2008 انجام می­گردد.
اما قبل از شروع تجزیه و تحلیل کیفی ریسک­ها، باید نسبت به اولویت­ بندی و وزن­دهی اهداف پروژه اقدام گردد، چرا که ریسک­های شناسایی شده مانع رسیدن به اهداف مورد انتظار پروژه خواهند شد.
۳-۵-۳-۱- وزن­دهی اهداف پروژه
همان­گونه که پیشتر گفته شد، مدیریت پروژه سه هدف عمده را دنبال می­ کند، این اهداف عبارتند از:
عملکرد؛ انجام پروژه با کیفیت و مشخصات مورد نظر مشتری
زمان؛ انجام پروژه در زمان پیش ­بینی شده و مورد انتظار مشتری
هزینه؛ انجام پروژه در محدوده هزینه­ای از قبل برنامه­ ریزی شده
در پروژه­ های مختلف، بسته به شرایط پروژه و انتظارات صاحب پروژه، اهمیت این اهداف متفاوت است. در پروژه ای ممکن است اتمام پروژه در زمان مقرر از سایر اهداف مهم­تر باشد و در پروژه­ای دیگر صاحب پروژه حاضر باشد هزینه بیشتری بپردازد، پروژه را دیرتر تحویل بگیرد اما از کیفیت خروجی مطمئن باشد.
لذا اولین گام در اولویت­ بندی ریسک­های برون­سپاری پروژه­ های تحقیق و توسعه، وزن­دهی این اهداف می­باشد. بدین منظور با بهره گرفتن از سوالات زیر، داده ­های مقایسات زوجی را استخراج می­کنیم.
به نظر شما اتمام پروژه با هزینه مصوب مهم­تر است یا به پایان رساندن آن در زمان برنامه­ ریزی شده؟
به نظر شما اتمام پروژه با هزینه مصوب مهم­تر است یا به پایان رساندن آن با عملکرد مورد نظر ؟
به نظر شما اتمام پروژه در زمان برنامه­ ریزی شده مهم­تر است یا به پایان رساندن آن با عملکرد مورد نظر؟
سوالات مطرح شده در قالب دیاگرام زیر در پرسشنامه وارد و مورد بررسی قرار می­گیرد.

۴- جداسازی با بهره گرفتن از ذرات جامد ( جذب سطحی)
۵- جداسازی به وسیله میدان مغناطیسی یا الکتریکی

جذب سطحی

جذب سطحی نوعی فرایند جداسازی است که در آن برخی از اجزای یک فاز سیال به سطح جاذب منتقل می شود. به طور کلی در مواد جامد، ساختار سطح با ساختمان توده جامد متفاوت است، به طوریکه سطح از لحاظ انرژی کاملاً اشباع نبوده و زمانیکه جامد در معرض یک گاز قرار می گیرد، مولکولهای گاز به مراکز موجود در سطوح متصل شده و جذب می گردند، این پدیده جذب گاز توسط جامد^[۱] نامیده می شود.
یک دستگاه ساده جذب سطحی متشکل از یک سیلندر است که جاذب در آن قرار گرفته، و جریان گاز و مایع بر روی آنها برقرار است. در حالت معمول، ذرات کوچک جامد در یک بستر، ثابت نگه داشته می شوند و گاز به طور پیوسته از آن بستر عبور می کند. در نهایت جامد تقریباً اشباع شده و جداسازی دیگر قابل انجام نیست. در این هنگام، جریان به بستر دوم انتقال می یابد تا اینکه جاذب اشباع شده، تعویض یا احیا شود.
جذب سطحی به عنوان مهمترین فرایند در جداسازی برای غلظت های پایین مطرح می­ شود. در جذب سطحی بر خلاف فرایند جذب که در آن جداسازی در توده ی سیال اتفاق می­افتد جداسازی در سطح جامد صورت می پذیرد،.

نکته مهمی که در جذب سطحی باید مورد توجه قرار گیرد این است که این شیوه جداسازی زمانی به عنوان یک روش کارامد مورد استفاده قرار می گیرد، که جداسازی در غلظت های پایین مدنظر باشد. از آنجا که ذراتی که در جذب سطحی مورد استفاده قرار می گیرند پس از مدتی اشباع شده و توانایی جذب اولیه را از دست می دهند، بنابراین این روش در غلظت های بالا کاربرد چندانی ندارد زیرا جاذب ها به سرعت اشباع شده و قابلیت خود را از دست می دهند. اکثر جاذب ها موادی بسیار متخلخل هستند و جذب سطحی عمدتاً روی دیواره حفره ها یا مکان های مشخص در داخل ذره صورت می گیرد. از آنجایی که حفره ها عموما بسیار کوچکند، مساحت سطح داخلی چندین مرتبه بزرگتر از مساحت سطح خارجی بوده و تقریبا بین ۵۰۰ تا ۱۰۰۰ متر مربع بر گرم می رسد. اختلاف در جرم مولکولی، شکل و یا قطبیت، باعث می شود برخی مولکول ها محکمتر روی سطح حفظ شوند. همچنین ممکن است حفره ها کوچکتر از آن باشند که مولکول های درشت تر را بپذیرند، در نتیجه مواد از هم جدا می شوند. در بسیاری از موارد، جزء جذب شونده به اندازه کافی محکم نگه داشته شده و جدا سازی کامل آن جز از سیال همراه با جذب بسیار کم سایر اجزا ممکن می­ باشد. در این صورت می توان با احیا جاذب، ماده جذب شده را به صورت غلیظ یا تقریبا خالص فراوری کرد.
کاربردهای جذب سطحی در فاز بخار شامل بازیافت حلال های آلی به کار رفته در رنگها، مرکب چاپ و محلولهای مورد مصرف برای چدن ریزی است.
از جذب سطحی روی کربن برای جدا کردن مواد آلوده کننده ای مانند CO₂،N₂O و دیگر ترکیبات بدبو از هوا استفاده می­ شود به طوریکه در اکثر اتومبیل های جدید از قوطی های زغالی استفاده می شود تا مانع ورود بنزین به هوای داخل ماشین شود. خشک کردن گازها اغلب با جذب سطحی آب روی سیلیکاژل، آلومینا یا دیگر جامدات متخلخل معدنی صورت می­گیرد. زئولیت ها یا غربالهای مولکولی، آلومینا و سیلیکاتهای طبیعی یا مصنوعی هستند که در تهیه گازهای با نقطه شبنم پایین مؤثرند. از جذب سطحی روی غربالهای مولکولی برای تفکیک اکسیژن و نیتروژن، تهیه هیدروژن خالص به منظور تفکیک پارافین های معمولی از پارافین های شاخه دار و ترکیبات آروماتیک نیز استفاده می شود.
جهت انتقال جرم در این فرایند، از فاز سیال به فاز جامد است و عکس آن، به فرایند دفع سطحی مشهور است. به منظور بازیابی برخی مواد ارزشمند (نظیر فلزات گرانقیمت) از سطوح جاذب، فرایند دفع با راندمان مناسب کاربرد فراوان دارد.
سرعت جریان گاز و زمان مورد نیاز برای چرخه مطلوب، اندازه بستر جاذب را تعیین می کند. با بهره گرفتن از بسترهای طویل تر، چرخه جذب را می توان به چند روز افزایش داد ولی افزایش افت فشار و سرمایه گذاری اولیه بالاتر ستون جذب، آن را غیر اقتصادی خواهند کرد.
فرایندهای جداسازی از طریق جذب سطحی تقریباً مشابه هستند، به این ترتیب که مخلوطی که باید جدا شود در تماس با یک فاز غیرقابل حل (جاذب) قرار گرفته و توزیع ناهماهنگی از اجزاء اصلی بین فاز جذب شده روی سطح جامد و توده سیال اتفاق افتاده و جداسازی انجام می شود. دو نوع جداسازی در جذب سطحی مطرح است:
-۱ جذب سطحی فیزیکی یا واندروالس
-۲ جذب سطحی شیمیایی

جذب سطحی فیزیکی یا واندروالس

این نوع جذب مربوط به فرایند برگشت پذیری است که نتیجه جذب از طریق نیروهای بین مولکولی بین جامد و مواد جذب سطحی شده حاصل می شود. به عنوان مثال، زمانیکه نیروهای بین مولکولی بین یک جامد و یک گاز بزرگتر از نیروهای بین مولکولی گاز به تنهایی باشد، حتی اگر فشار گاز پایین تر از فشار بخار در دمای جامد باشد، مولکول های گاز روی سطح جامد جذب می شوند. این جذب شدن معمولاً با گرما همراه بوده و کمی بزرگتر از گرمای نهان تبخیر است. ماده جذب شده در ساختمان کریستالی جامد جایگزین نشده و در آن حل نمی شود بلکه به طور کامل روی سطح جامد باقی می ماند.
در بیشتر مواقع در حالت تعادل، فشار جزئی ماده جذب شده مساوی با فشار فاز گاز در حال تماس بوده و با پایین آوردن فشار گاز یا با افزایش دما، گاز جذب شده به راحتی دفع می­ شود. جذب فیزیکی اختصاصی نمی ­باشد و مانند چگالش بطور کلی با هر سامانه گاز جامد اتفاق می افتد و به نوع جاذب یا جذب شونده بستگی ندارد به شرطی که ترکیب دما و فشار مناسب باشد. جذب سطحی برگشت پذیر (فیزیکی)، به گازها محدود نمی شود بلکه در مایعات نیز مشاهده شده است.

جذب شیمیایی

جذب سطحی شیمیایی یا جذب سطحی فعال شده، نتیجه پیوند شیمیایی بین جامد و ماده جذب شده است. قدرت پیوندهای شیمیایی متفاوت بوده و ممکن است ترکیبات شیمیایی تشکیل نشوند، اما در هر صورت نیروی چسبندگی در این نوع جذب از جذب فیزیکی بیشتر است. به دلیل واکنش شیمیایی، گرمای آزاد شده در طی جذب شیمیایی معمولاً بزرگتر از جذب فیزیکی است. این فرایند غالباً برگشت ناپذیر بوده و در مرحله دفع، مواد اصلی اغلب دچار تغییر شیمیایی می شوند. جذب شیمیایی بیشتر در کاتالیزورها مشاهده می شود.
مقدار گرمای جذب فیزیکی با مقدار گرما برای مایع شدن گاز جذب شده برابر است در حالی که گرمای جذب شیمیایی تقریبا با گرمای واکنش شیمیایی برابر است. از سوی دیگر فرایند جذب شیمیایی معمولا توسط مقاومت واکنش سطحی کنترل می شود و سرعت جذب با افزایش درجه حرارت افزایش می یابد.
در جداسازی و خالص سازی مواد، جزء مورد نظر توسط جاذب، جذب می گردد و در نزدیکی نقطه اشباع بستر دیگر کارایی لازم را جهت جداسازی مطلوب نخواهد داشت در این مرحله بستر بایستی توسط روش های دفع سطحی احیاء گردیده و سپس جاذب مورد استفاده قرار گیرد.

مقایسه کلی انواع جذب سطحی

مقایسه خصوصیات جذب فیزیکی و شیمیایی ما را به تفاوت های زیر بین این دو نوع سازوکار رهنمون می سازد.
جذب فیزیکی پدیده ای برگشت پذیر است در صورتی که جذب شیمیایی برگشت پذیر نمی ­باشد.
در جذب فیزیکی تمام سطوح جامد در عمل جذب دخالت می کنند.
گرمای جذب فیزیکی کمتر از گرمای جذب شیمیایی است.
جذب فیزیکی می تواند در دماهای پایین صورت گیرد زیرا انرژی فعالسازی جذب فیزیکی کم می باشد.
جذب فیزیکی به نوع جاذب و نوع جذب شونده بستگی ندارد و در هر حالتی ممکن است انفاق بیافتد ولی جذب شیمیایی هم به نوع ماده و هم به نوع جاذب بستگی دارد. در جذب فیزیکی همیشه می توان جاذب را بازیابی کرده و دوباره استفاده کرد.

معیار انتخاب فرآیندهای جذب سطحی

مقایسه بین فرآیندهای مختلف جداسازی در جهت انتخاب مناسب ترین فرایند، از اهمیت خاصی برخوردار است. سهولت جداسازی توسط تقطیر بوسیله ضریب فراریت α مشخص می شود که برای یک مخلوط دوتایی ایده آل نسبت بین فشار بخارهای دو جزء می باشد. علی رغم فواید تقطیر، اساساً این فرایند انرژی زیادی مصرف می کند.
مواردی که فرایند جذب نسبت به تقطیر دارای ارجحیت است مشتمل بر موارد زیر می باشد:
۱- جداسازی ترکیباتی که ضریب فراریت اجزای کلیدی آنها در حدود ۵/۱ یا کمتر باشد. مانند جداسازی ایزومرهای مختلف یک ترکیب.
۲- در صورتی که جریان خوراک ارزش کمی داشته باشد. در این موارد مقدار جزء غیرفرار بالا بوده و غلظت محصول موردنظر نسبتاً کم است، بنابراین جریان برگشتی از نسبت بالایی برخوردار است و در نتیجه نیاز به انرژی زیاد خواهد بود.
۳- برای جداسازی دو گروه از اجزاء که محدوده جوش آنها دارای محدوده هم پوشانی باشد. در این موقع حتی اگر ضریب فراریت نیز بزرگ باشد به چندین ستون تقطیر نیاز داریم.
۴- جداسازی در دمای پایین و فشار بالا که در عملیات تبدیل گاز به مایع مورد نیاز است.
۵- موارد خاص جداسازی که در آنها هزینه فرایند جذب به مراتب کمتر از هزینه فرایند تقطیر خواهد بود.

پارامترهای مؤثر بر جذب

بر طبق تئوریهای موجود، ظرفیت جذب تعادلی به عوامل زیر بستگی دارد:
نوع جاذب
نوع جذب شونده
شرایط فرایند

تأثیر نوع جاذب

جاذبها مواد جامد خلل و فرج داری هستند که بدلیل خاصیت جذبی که روی سطح خود دارند اجازه می دهند مولکولهای برخی مواد روی آنها مجتمع شده و جذب گردند. این خلل و فرج به شکل ها و اندازه های متفاوتی بوده و به شدت در میزان جذب و نوع ماده ای که می تواند جذب کند تاثیر دارد.
نوع جاذب به دو صورت بر ظرفیت جذب مؤثر است:
۱-حجم کل حفره جاذب
هرچه حجم حفره بیشتر باشد جذب شونده بیشتر جذب می شود و اگر جریان گاز (یا هوا) به طور کامل با جذب شونده اشباع باشد، ظرفیت جذب تعادلی ماکزیمم حاصل می شود.
۲-توزیع اندازه حفره
مطابق تقسیم بندی IUPAC که بر اساس سایز حفره ها می باشد حفره ها را براساس قطر به سه گروه زیر تقسیم کرده اند:
- میکروپور: حفره های ریز با قطر کمتر از ۲ نانو متر
- مزوپور: حفره های متوسط با قطر بین ۲ تا ۵۰ نانو متر
- ماکروپور: حفره های بزرگ با قطر بیشتر از ۵۰ نانو متر
جذب واقعی تقریباً فقط در حفره های ریز اتفاق می افتد. حفره های متوسط وظیفه انتقال جذب شونده را از فاز گاز به حفره های ریز بر عهده داشته و حفره های بزرگ قابلیت دسترسی جاذب را تعیین می کنند. در غلظتهای پایین جذب شونده، جذب تقریباً فقط در کوچکترین حفره های ریز اتفاق می افتد که بالاترین انرژی جذب را دارا هستند.